Mezarlar ve Tarihteki Gelişimi

Mezarların doğuşu, insanların ölümü ve insanların ölümden sonraki hayatına inanması gibi etkenler etkin olmuştur Gerek insanların mezarıyla birlikte gömüldüğü araç gereçler, gerekse inançlarına yan olması, insan hayatının içinde ne kadar manâlı olduğunun bir kanıtıdır
Kabir farklılıkları; başlangıçta insanın yaşadığı yeri, coğrafi yapısı, yöre inançları emrindeki olarak kremasyon ve inhumasyon gömme şekil adetleri arasında gösterebiliriz İnhumasyon, insan vücuduna kadar açılan çukurda, ellerin iki yana gevşemiş şekilde gömülmesidir Kremasyon ise ölen insan vücudunun yüksek ısıda yakılmasıdır Kremasyon kullanım sonucunda küller urno denilen kaplarda muhafaza edilir Eski çağlarda kremasyon yapılmasının sebebi yakılarak ölen kişinin ruhunun göğe yükselmesi olarak nitelendirilmiştir Maksat ruhu serbest bırakmaktır Bu usul günümüzde bir çok toplumda uygulanır

Arkeolojik verilere kadar ilk ırk günümüzden 100000 ? 40000 sene önce Rusya ’daki Teshik Tash, Fransa ’daki Mouistier ve Irak ’taki Shanidar mağaralarda gömüldükleri görülmüştür Bu kabir çeşitleri Tarih Öncesi devirde görülmektedir Mezarların yanında balta, taş aletler, hayvan kemiği gibi aynı araç ve gereçlerin bırakmaları o dönemin adetlerini görmemizde tezgâhtar olur
MÖ 8000 ? 5500 yıllarında yani Neolitik Çağın başından itibaren, gömüler ayrıca mesken hemde yerleşim haricen yer almaştır Avlu, sokaklar, ev içlerinde yerleşme içindekilere misal gösterebiliriz Yerleşme dışındakiler ise mezarlık olarak tanımlarız En eski ikâmetgâh yerlerinden olan Çayönü ’nde yerleşim içi mezarlarda bulunmaktadır Gömüler, MÖ iki bin sene itibari ile artık yerleşim içi gömüler yerleşim dışına çıkmıştır Mesken içi gömülerin seçim edilmesinin sebebi; ölen insanın yaşam hayatı her tarafında, jurnal yaşamlarını sürdürdüğü meydanlarda, avlularda, evlerde ve şehir merkezleri olmuştur Bu mezarların örneği Balıkesir, Yortan Çandarlı, Babaköy gibi yerlerde bulunmaktadır Yapılan kazılarda küp, toprak, sandık mezarlar emrindeki yanadır Mezarların yapılış şekline tarafından bambaşka yerlerde değil aynı yerde bulunması da uyarı çekmiştir Aynı ırk grubunun yaşadığı bölgede yapılan kazılar sonucunda, farklı özelliklerde mezarlar bulunmuştur Ayrı bulunmasının ( intramural ve ekstramural ) sebebi Batı Anadolu ’nun, Ege ve Yunanistan ’ı öteki yana Orta Anadolu ’nun etkilerinde kalan bambaşka kültürleri gruplarının benzer bölgede ortak yaşam sürmeleri olmuştur Bu da iki farklı kültürün Anadolu coğrafyası çerçevesinde yaşadığının kanıtıdır
Tarihte Anadolu ’da ölülerin birçok tek, az bir kısmı ise çift olarak gömülmüştür Anadolu ’da kolektif gömme görülmemiştir Bunun yanı sıra aile, kabile mezarları da yoktur Ege tarafında yaşamış toplumların konut biçimli kabir anıtları, sahte kubbe, kayalara oyularak yapılan tapınakların bulunması çift olarak gömülmeye müsait değildir Çift gömüler ilk olarak Alacahöyük ’te Geç Kalkolitik Dönemi tarihlenen sanduka mezarlarıdır Mezar da biri yetişkin erkek ve çocuk gömülmüştürBunların dışarıda hoker gömüleri de rastlanmıştır
Ön tarihte tüm Anadolu ’da hoker gömme şekline kadar uygulanmıştır Hoker, dizlerini karına, göğsüne ve çenesine kadar çekilerek gömülmesidir Bu buluntuları tarihçiler bulunduğu şekillere tarafından bütün hokey ve yarım hoker olarak sınıflandırılmıştır Ölülerin bu şekilde gömülmesi hakkında birçok rivayet ortaya çıkmıştır Bunlardan bir adam başına ölümlerin bir tür sonsuz uyku olarak nitelendirip bu forma kadar hareket etmeleri olmuştur Öbür bir gösterme ise, ölülerin hortlaması durumuna karşın ölüleri bağlayıp hoker pozisyonu biçiminde gömerek önlem almaktadırlar Hortlamaya karşın bugün bile bir takım ilkel kavimlerin bu şekilde ölüleri gömüldükleri bilinmektedir Kabul edilen bir görüşte hokerin belli başlı karnında duruşunun taklit edildiğini dünyaya gözlerini nasıl açtıysa, diğer hayata da öyle gittiği düşünülmüştür En yaygın kabul gören görüşte budur*Hoker pozisyonunda, gömünün yapılan kazılara kadar bir çok bölgede görülmüştür MÖ 60000010000 yılları itibaren dünyanın bir fazla yerde yapılan kazılarda ortaya çıkmıştır Buna karşın ( Orta ve Batı Avrupa, Darı, İran, Avrasya ) halen emin bir neden bulunamamıştır*Tarihten günümüze birçok gömü çeşitleri ve yöntemleri bulunmaktadır Mezar anıtların da yazılar yazılı, şekiller çizilmiştir
Mezarların yıkılması imha edilmesine karşın uyarılar da bulunulmuştur Bir Yunan kentinde mezarlar esas yolları üzerinde yaşam alanlarına engel olmayacak şekilde yapılmıştır Yunan kentine bu arada esas yolları üstünde nekropolisi görmek mümkündür Yol kenarlarında olan mezarlar prestijli ziyaretçileri etkilemek nedeniyle üretilmiş, alçakgönüllü olanlar ise prestijli mezarların gerisinde yüksek durumdadırlar Fakir mezarlar, mezarların üzerinde bir şey yazılmazken durumu daha iyi olan mezarlarda üzerinde yazılmış taşıtlar vardır Zenginlerin mezar taşları; bir kaç metre yüksek heykeltıraş, rölyeflerle süslenmiş gösterişlidir Bu türde mezarlar birkaç kuşağı görebilecek şekilde odalı yapılmıştır Yunanlıların yaptığı Helenistik mezarlar Romalılar da sürdürmüştür Halen kullanılan bu mezarlar, mozole şeklinde dönüştürülerek devam etmektedir Akdeniz bölgesinde yıpranmamış en eski mezarlar türlerini görebiliriz Türkiye ’de 1200 tane Hierapolis ’in mezarı içermektedir Bunlar; Assos, Patara, Ksanthos nekropoller en iyi örneklerdirTahrip edilmesi, yol çalışmaları ve kanunların koruma alanında zayıf olması bu tür manâlı anıtları kaybolması ve hasara uğramasına yol açmıştır Vatandaşların bu alanda bilinçlenmesi gerekmektedir