Mezopotamya Uygarlıkları, Mezopotamya Medeniyetleri

Mezopotamya Uygarlıkları

SUMERLER

' MO 4000 yıllarında doğudan (On Asya'dan) Aşağı Mezopotamya'ya gelerek yerleşmişlerdir
Sumer (Sinear), Kengi gibi adlarla anılan bu topraklara yerleşen Sumerler şehir devletleri kurmuşlardır
En onemli şehir devletleri: Ur,Uruk, Lagaş, Eridu, Kiş, Nippur gibi yerleşim merkezleridir
Bataklıklar kurutularak oluşturulan şehirler, şehir ilahı adına yapılan tapınakların (ziggurat) etrafında evlerin kumelenmesiyle oluşurdu
Şehirlerin başında Ensi veya Patesi adı verilen rahipkrallar bulunurdu
Sumer kralları daha sonra Lugal unvanını kullandılar (Ensi unvanını ise Lugal'a bağlı kucuk krallar taşımaya başladı)
Bu şehir site devletleri surekli birbirleriyle savaş halindedir
Sumer ulkesine tek başına hakim olan krala ise Lugal Kalama denirdi
ORDU:

Eli silah tutan her erkek askerdi ve savaşlara katılmak zorundaydı
Ordu yaya ve arabalılardan oluşurdu
Erlereà Erin, komutanlaraà Ukus denirdi
Mezopotamya'da Babillere kadar duzenli orduya rastlanmaz
DİL

Bilinen ilk yazıyı Sumerler kullanmışlardır
Sumerlerin dili Asya kokenlidir ve Turkce'ye benzer
Sumerler civi yazısını icat ederek kullanmışlardır
Sumerlerde tapınaklar birer okuldu ve rahipler oğrencilere ders verirdi
Gılgamış, Tufan ve Yaradılış destanı Sumerler edebiyatının en guzel ornekleridir
HUKUK

Dunyanın ilk yazılı kanunu MO 2375 yılında başa gecen Sumer Lağaş Kralı Urukagina tarafından yapılmıştır Bu kanunlar ile ozel mulkiyet ve aile hukuku duzenlenmiş, kimsesizler ve gucsuzler korunmuştur
Lagaş Kralı Urukagina, rahiplerin artan baskısını kırmak, ticaret,evlenme ,boşanma ve miras ile ozel mulkiyet gibi konularda adaleti sağlamaya yonelik kanunlar yapmıştır
Sumer kanunlarında para cezası ağırlıktadır Olum cezaları azdır(kanunları) yapan diğer krallar Gudean,Urnamu Şulgel,Nema cezaları azdır
Sumerlerin bu kanunları Onasya ve Yunanistan'ı etkilemiş ve hukuk devletinin kurulmasına onculuk etmiştir
DİN

Sumerlerde dini inanış cok tanrılı bir inanıştır Her de ayrıca kendine ait bir ilahı vardır Ulke genelindeki en buyuk ilah ise gok ilahı Anu yer ilahı Enlil ve su ilahı Enki'dir
Sumerler Ahiret hayatına inanmazlardı
Tapınaklarına Ziggurat denirdi Aynı zamanda okul ve rasathane olarak kullanılırdı (Soğuk hava deposu)
SOSYAL HAYAT

Sosyal hayat baba hakimiyetine dayanırdı Erkek birden fazla kadınla evlenebilirdi
Halk hurler, yarı hurler (korunanlar), ve koleler olmak uzere uc sınıfa ayrılıyordu
Hurler butun haklara sahip kimselerden oluşuyordu (rahipler,asiller, memurlar, askerler ve tuccarlar)
Mezopotamya'da, Anadolu'dakinin aksine kolelerin hicbir hakkı yoktu Kole gibi alınıp satılırlardı
EKONOMİ

Ekonominin temeli tarım, hayvancılık ve ticarete dayanıyordu
Toprak, tanrıların malı sayılıyor ve rahiplerin gozetiminde işletiliyordu (Urukagina reformuyla ozel mulkiyet başlamıştır)
Mezopotamya'da dokumacılık ileriydi, yun ve keten dokumacılığı renkli olarak dokunur ve ihrac edilirdi
Tekerleği icad eden Sumerler bunu ticarette ve savaşlarda kullanmışlardır
İlk defa borc senetlerini de Sumerler kullanmışlardır(ticarette)
Ticarette takas ve para birimi olarak da gumuş kulcelerini kullanmışlardır
BİLİM

Burcları bulmuşlardır Yılı 30 gunluk 12 aya bolmuşlerdir (gecegunduzu 12'şer saat hesaplamışlardır)
Ay ve guneş tutulmalarını hesaplamış, ay yılına gore takvimi kullanmışlardır
Carpma ve bolme cetvelleri hazırlamışlardır
Yuzey ve hacim olculerini, daireyi 360 dereceye bolmesini biliyorlardı
Sumerler sayıları 2 ve 3 Dereceden denklemleri biliyorlardı
MİMARİ

Sutun, kubbe ve kemer usulunu Sumerler bulmuşlardır
Sumerler sus eşyaları,kabartmalar,hayvan ve bitki resimleri yapmışlardır
Uruk şehrinde bulunan tapınak en unlu mimari eserlerdir
Zafer Anıtı Akbabalar Sutunu''(Lağaş sitesinin başarısı)

NOT: Hem bu ozelliğinden hem de sık sık istilalara uğradığından bu yapılar gunumuze kadar ulaşmamıştır
* Gunumuz Uygarlığının temeli olan yazıyı (CİVİ YAZISI) ilk kez Sumerler bulmuştur(MO 3500)
* Tarihte İlk yazılı hukuk kuralları Sumerler tarafından oluşturulmuştur Bu ozellikleri ile Sumerlere dunyadaki ilk Hukuk devleti diyebiliriz

NOT: Lagaş Kralı URUKAGİNE tarafından oluşturulan ilk yazılı kanunlar ''fidye ve bedel'' sistemine dayanıyordu
* Sumerlerin en onemli edebiyat eserleri, Gılgamış Destanı, Yaradılış Destanı ve Tufan Hikayesi'dir
* Sumerler Matematik ve Geometrinin temellerini atnışlardır (Dort işlemi bulmuşlar, dairenin alanını hesaplamışlar, carpma ve bolme cetvelleri hazırlamışlardır)
* Sumerler astronomide de gelişmişlerdir (Burcları bulmuşlar, bir ayı 30, bir yılı 360 gun olarak hesaplamışlardır

NOT: Dunyada ilk kez AY YILI hesabına dayanan takvimi Sumerler bulmuşlardır
* Son araştırmalara gore orf, adet,geleneklerine ve dil yapılarına, kullandıkları aletlere bakılarak Sumerlerin Mezopotamya'ya Orta Asya'dan geldikleri Turk olabilecekleri tahmin edilmektedir
* Akkadlar tarafından yıkılmışlardır