Milli Mucadele Donemi Savaşları

Milli Mucadele Donemi
Milli Mucadele Donemi Savaşları ve Antlaşmaları

A DUZENLİ ORDUNUN KURULMASI

TBMM acıldığı sırada ulkedeki tek duzenli askeri birlik doğudaki Kazım Karabekir komutasındaki 15 Kolordu idi Bunun dışındaki askeri birlikler Mondros Ateşkes Antlaşması gereği terhis edilmişti Batıda Yunanlılara, guneyde ise Fransızlara karşı
Kuvayı Milliye birlikleri savaşıyordu
Kuvayi Milliye halkın icinden cıkmış, vatan ve yurt sevgisi ile duşmana karşı mucadele eden silahlı guclerdi Terhis edilen bircok subay ve asker Kuvayı Milliye birliklerine katılmıştı TBMM 1920 sonlarında Kuvayi Milliye birliklerini kaldırıp duzenli ordu kurmaya karar verdi Bunun başlıca nedenleri;

a Kuvayi Milliye birlikleri duşmana karşı başarıyla savaşıyordu Ancak duşmanı tamamen durdurup yurttan atamıyordu

b Kuvayi Milliye birlikleri kendi başına duzensiz bir şekilde hareket ediyordu Coğu zaman gorevlendirilen değerli komutanları dinlemiyorlardı

c Kuvayi Milliye birliklerinin yeterli askeri birikimi, bilgisi ve ağır silahları yoktu

d Kuvayi Milliye birlikleri ihtiyaclarını halktan karşılıyordu Bu konuda bazan zor kullanıyor, bu da tepkilere neden oluyor, sucluları cezalandırma yontemleri de ciddi sorunlara yol acıyordu
Butun bunlar devlet olma yolundaki TBMM'yi olumsuz etkiliyordu Ulkede devlet otoritesini kurmak ve duşmanı yurttan atmak icin duzenli ordunun kurulması gerekliydi TBMM bu iş icin İsmet ve Refet Beyleri gorevlendirdi Kısa surede Batı Cephesinde duzenli ordu kuruldu Duzenli orduya katılmak istemeyen Cerkez Ethem gibi bazı Kuvayi Milliye şefleri ise isyan ettiler

B DOĞU CEPHESİ
Ermenilerle Savaş ve Gumru Antlaşması: İtilaf Devletleri Mondros Ateşkes Antlaşmasına Doğu Anadolu'nun Ermenilere verilmesini sağlayacak maddeler koydurmuşlardı Sevr Antlaşmasında da Doğu Anadolu'nun Ermenilere verilmesini kararlaştırmışlardı Ermeniler Sevr Antlaşmasından sonra kendilerine vaat edilen toprakları almak uzere harekete gectiler Ermeni işgallerinin başlaması ve bolgedeki Turkleri katletmeye başlamaları uzerine TBMM'nin de onaylaması ile harekete gecen Kazım Karabekir Ermenileri yendi Sarıkamış, Kars ve Iğdır kurtarıldı Ermenilerin barış istemesi ile Gumru Antlaşması yapıldı

Buna gore;
a Kars ve cevresi Turkiye'de kaldı Ermeniler işgal ettikleri yerlerden cekildiler
b Ermeniler TBMM'yi tanıdılar ve Doğu Anadolu'ya yonelik toprak talebinden vazgectiler
Gumru Antlaşması ile; TBMM uluslar arası alanda ilk askeri ve siyasi başarısını kazandı TBMM'yi tanıyan ilk devlet Ermenistan oldu Ermenilerin toprak talebinden vazgecmesi ile Sevr Antlaşmasının uygulanma imkanı kalmadı Ermeni sorunu buyuk olcude cozuldu

Gumru Antlaşmasından hemen sonra Gurcistan da TBMM ile anlaşarak Batum ve Ardahan'ı Turkiye'ye geri verdi

C GUNEY CEPHESİ
Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra Hatay, Adana, Mersin, Antep Urfa ve Maraş bolgesi Fransızlar tarafından işgal edilmişti Fransızların bolgeye getirdiği Ermenilerin bolgede katliamlara girişmesi uzerine bolge halkı silahlı direnişe başladı Fransızlar Maraş ve Urfa'dan cıkarıldı Antep ise uzun sure kahramanca direndi Adana ve Osmaniye'de de yenilgilere uğrayan Fransızlar, Turklerle baş edemeyeceklerini anladılar
TBMMnin kurduğu duzenli ordunun Batı Cephesinde Yunanlıları Sakarya Savaşında yenmesi uzerine Fransa, TBMM ile Ankara Antlaşmasını yaptı Buna gore;
a Hatay Fransa'nın yonetiminde kalacak, ancak, ozerk bir yonetim kurulacak, resmi dil Turkce olacak ve Turk parası gecerli olacaktı (Fransa bu maddeyle dolaylı da olsa Hatay'ın Turkiye'nin bir parcası olduğunu kabul etmiştir)
b Taraflar belirlenen sınırların kendi taraflarında genel af ilan edecektir
Ankara Antlaşması ile; Guney Cephesi kapanmış, buradaki birlikler Batı Cephesine kaydırılmış ve ilk kez bir İtilaf Devleti TBMM'yi tanımıştır Bu durum Kurtuluş Savaşının kazanılma yolunda olduğunu gostermektedir

D BATI CEPHESİ
1 I İnonu Savaşı
Yunanlılar, yeni kurulan duzenli ordunun Cerkez Ethem'le uğraşmasından yararlanmak istediler Duzenli ordu guclenmeden onu yok etmek, Eskişehir ve Ankara'yı alarak TBMM'yi dağıtmak uzere 9 10 Ocak 1919'da İnonu mevzilerine saldırdılar Ancak yenilerek geri cekildiler

İnonu Savaşının Sonucu Duzenli ordu ilk başarısını kazandı Yunanlılar Turk ordusunun bir vuruşta dağıtılamayacağını anladılar Savaştan sonra Cerkez Ethem isyanı da kolayca bastırıldı Turk halkının TBMM'ye ve duzenli orduya guveni arttı Askere alım işlemleri hızlandı Askerden kacmalar azaldı Dış politikada olumlu gelişmelere yol actı İtilaf Devletleri Sevr Antlaşmasını gozden gecirmek icin Londra Konferansını topladılar Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması yapıldı İstiklal Marşı ve 1921 Anayasasının (Teşkilatı Esasi) kabul edilmesini kolaylaştı İsmet Bey generalliğe yukseltildi
Londra Konferansı (21 Şubat 12 Mart 1921)
İtilaf Devletleri TBMM'nin Doğu, Guney ve Batı Cephesinde kazandığı başarılar uzerine Sevr Antlaşmasının uygulanamayacağını anladılar ve antlaşmayı gozden gecirmek uzere Londra'da bir konferans topladılar Konferansa İstanbul Hukumeti yanında TBMM'yi de cağırmak zorunda kaldılar Amacları Sevr Antlaşmasını biraz değiştirip Turk tarafına kabul ettirmekti
Mustafa Kemal goruşmelerden bir sonuc cıkmayacağını biliyordu Buna rağmen barış yanlısı olduğumuzu gostermek, Turk halkının haklılığını dunyaya duyurmak ve TBMM'nin uluslar arası alanda tanınmasını sağlamak icin TBMM adına Bekir Sami Bey'in konferansa katılmasını destekledi
İtilaf Devletleri konferansta Sevr Antlaşmasını biraz değiştirip Turk tarafına kabul ettirmeye calıştılar Bu yuzden anlaşma sağlanamadı Konferansın en onemli sonucu; İtilaf Devletleri'nin TBMM'yi resmen tanıması ve “Turkler barış istemiyor şeklindeki propagandaların etkisiz hale getirilmesi oldu

Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)
İtilaf Devletlerinin Boğazları ele gecirmesi ve Anadolu'yu işgal etmesi Sovyet Rusya'nın guney sınırlarını tehdit ediyordu TBMM de Sovyet Rusya'dan askeri malzeme almak, doğu sınırlarının guvenliğini sağlamak istiyordu
TBMM'nin Ermeniler ve Gurculerle anlaşması guneyde ve batıda başarılar kazanması uzerine iki taraf yakınlaşarak Moskova Antlaşmasını imzaladı (16 Mart 1921)

Buna gore;
Sovyet Rusya, TBMM'yi ve Misakı Milli'yi tanıyacak
Sovyet Rusya, TBMM'nin Gurcistan ve Ermenistan'la yaptığı antlaşmaları Batum'un Gurcistan'a verilmesi şartıyla tanıyacak
Taraflardan birinin tanımadığı uluslar arası bir antlaşmayı diğeri de tanımayacak
İki devlet arasında karşılıklı yardımlaşma sağlanacak
Bu antlaşma ile ilk kez batılı ve buyuk bir devlet TBMM'yi tanıdı Sovyet Rusya Sevr Antlaşmasının gecersizliğini kabul etti Turkiye'nin doğu sınırının guvenliği sağlanarak buradaki birliklerden bir kısmı Batı Cephesine kaydırıldı

2 II İnonu Savaşı
Londra Konferansı sonucsuz kalınca İtilaf Devletlerinin kışkırtmasıyla Yunanlılar yeniden saldırıya gectiler Amacları Ankara'yı almak, TBMM'yi dağıtıp Sevr Antlaşmasını Turklere zorla kabul ettirmekti Ancak 27 Mart 1 Nisan tarihleri arasında yapılan II İnonu Savaşında yine yenildiler
Bu savaş Turk halkının TBMM'ye ve duzenli orduya guvenini iyice artırdığı gibi İtalyanların da Anadolu'dan cekilmeye başlamalarında etkili oldu

3 Kutahya Eskişehir Savaşları
Yunanlılar II İnonu yenilgisinden sonra iyice hazırlandılar Anadolu'ya buyuk kuvvetler getirdiler ve 10 24 Temmuz 1921'de buyuk bir saldırı başlattılar Henuz iyi hazırlanamamış olan Turk ordusu bu taarruz karşısında geriledi Mustafa Kemal daha fazla kayıp verilmemesi icin ordunun Sakarya'nın doğusuna cekilmesini istedi
Bu olay mecliste sert tartışmalara yol actı Bazı milletvekilleri umitsizliğe kapılarak meclisin Kayseri'ye taşınmasını, duzenli ordunun kaldırılarak yeniden Kuvayi Milliye birliklerine donulmesini istiyordu
Mustafa Kemal umitsiz değildi Ona gore duşman yenilebilirdi Bunun icin cabuk kararlar verilmesi ve verilen kararların derhal yerine getirilmesi gerekli idi Bu nedenle meclisin yetkileriyle birlikte başkomutanlık yetkisinin kendisine verilmesini istedi Meclis de bu isteği kabul etti (5 Ağustos 1921)
Mustafa Kemal ordunun eksiklerini gidermek icin Tekalifi Milliye emirlerini yayınladı (8 Ağustos 1921) Buna rağmen ordunun eksiklikleri giderilemedi

4 Sakarya Meydan Savaşı (22 Ağustos 11 Eylul 1921)
Yunanlılar Turk ordusunun hazırlanmasına fırsat vermemek icin hemen taarruza gectiler Başlangıcta bazı başarılar kazandılar Mustafa Kemal “Hattı (cizgi) mudafaa yoktur Sathı(yuzey) mudafaa vardır O satıh butun vatandır Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla ıslanmadıkca terk edilemez emrini verdi Sonunda Yunanlılar yenildi

Sakarya Savaşının Sonucları
a Yunanlıların Turk ordusunu yok etme, Ankara'yı alma ve Sevr'i Turklere kabul ettirme hayalleri sona erdi Yunanlılar savunmaya gecti Turk ordusu da taarruz hazırlıklarına başladı
b Halkın TBMM'ye ve orduya guveni tam olarak sağlandı II Viyana ile başlayan geri cekilme sona erdi
c TBMM Mustafa Kemal'e mareşallik rutbesi ve gazilik unvanı, Fevzi Cakmaka da mareşallik rutbesi verdi
d Dış politikada olumlu gelişmeler oldu Kafkas cumhuriyetleri ile Kars, Fransa ile Ankara Antlaşması yapıldı Boylece doğu ve guneydeki birlikler Batı Cephesine kaydırıldı İtilaf Devletleri TBMM'ye ateşkes ve barış onerisinde bulundu
Kars Antlaşması: Sakarya zaferi uzerine Sovyet Rusya TBMM ile ilişkileri iyice geliştirmek ve aradaki sorunları tamamen cozmek icin Ermenistan, Gurcistan ve Azerbaycan'ı TBMM ile anlaşmaya zorladı Moskova Antlaşmasının bir tekrarı olan Kars Antlaşması yapıldı Boylece doğu sınırı kesinlik kazandı
Ankara Antlaşması: Fransa guneydeki şiddetli halk direnişi ve TBMMnin başarıları uzerine TBMM ile Ankara Antlaşmasını yaptı Bu antlaşma ile ilk kez bir İtilaf Devleti TBMM'yi tanıdı Hatay dışında bugunku Suriye sınırımız cizildi (Guney Cephesi konusunda anlatıldı)

5 Buyuk Taarruz (26 Ağustos 12 Eylul 1921)
Sakarya Meydan Savaşı'ndan sonra başlayan taarruz hazırlıkları bir yıl surdu Sonunda hazırlıklarını tamamlayan Turk ordusu 26 Ağustos 1922'de taarruza gecti Aslıhanlar ve Dumlupınar dolaylarında yapılan Başkomutanlık Meydan Savaşı'nda Yunan ordusunun buyuk kısmı imha edildi Turk ordusu 9 Eylulde İzmir'e girdi 18 Eylulde tum Anadolu Yunanlılardan temizlendi

6 Mudanya Ateşkes Antlaşması
Yunanlıların Anadolu'dan atılmasıyla sıra İstanbul, Boğazlar ve Trakya'nın kurtarılmasına gelmişti İtilaf Devletleri bir

savaşı goze alamayarak ateşkes onerdiler Turkiye'yi İsmet Paşa'nın temsil ettiği goruşmeler sonunda Mudanya Ateşkes Antlaşması yapıldı

Buna gore;
a İstanbul'un yonetimi TBMM'ye bırakılacak
b Doğu Trakya'nın yonetimi bir ay icinde TBMM'ye bırakılacak TBMM buraya sekizbin asker gecirebilecek
c Barış yapılana kadar İstanbul ve Boğazlarda bir miktar İtilaf kuvveti kalacak
d Turk Yunan savaşı duracak
Bu antlaşmayla, Milli Mucadelede savaşlar donemi sona erdi İstanbul, Boğazlar ve Doğu Trakya savaş yapılmadan kurtarıldı İtilaf Devletleri İstanbul'un yonetimini TBMM'ye bırakmakla İstanbul Hukumetini yok saydılar

7 Lozan Barış Antlaşması
Mudanya'dan sonra, yapılacak barış goruşmelerinin tarafsız ulke gerekcesi ile İsvicre'nin Lozan kentinde yapılması kararlaştırıldı İtilaf Devletleri Turk tarafını bolmek icin TBMM ile birlikte İstanbul Hukumetini de Lozan'a cağırdılar
Bunun uzerine TBMM 1 Kasım 1922'de saltanatı kaldırarak İtilaf Devletlerinin planını bozdu Turkiye adına goruşmelere İsmet Paşa katıldı
Yapılan uzun ve cetin goruşmeler sonunda 24 Temmuz 1923'te Lozan Barış Antlaşması imzalandı

Buna gore;
a Turk Yunan sınırı Meric nehri olacak Yalnız Yunanistan Karağac'ı savaş tazminatı olarak Turkiye'ye verecek Gokceada ve Bozcaada dışındaki ege adaları Yunanistan'da kalacak
b Irak sınırı İngiltere ile Turkiye arasında yapılacak goruşmeler sonunda belirlenecek Guney sınırı Ankara, doğu sınırı ise Kars Antlaşmasında belirlenen şekilde olacak
c Boğazlar butun ticaret gemilerine acık olacak, yonetimi icin Turkiye'nin başkanlığında uluslar arası bir kurul oluşturulacak Boğazlar silahlandırılmayacak
d Kapitulasyonlar kaldırılacak
e Azınlıklar Turk vatandaşı sayılacak İstanbul dışındaki Turkiye Rumları ile Batı Trakya dışındaki Yunanistan Turkleri yer değiştirecek Patrikhane İstanbul'da kalacak

Osmanlı borcları, ayrılan devletlerle Turkiye arasında paylaşılarak odenecek

Lozan Barış Antlaşması ile
Yeni Turk devletini butun dunya devletleri tanıdı Sevr Antlaşması gecersiz hale geldi
Ekonomik gelişmemizi engelleyen kapitulasyonlar kaldırıldı Azınlık sorunu cozuldu Osmanlı borcları sorunu cozuldu
Antlaşmadan sonra İtilaf Devletleri askerleri İstanbul'u boşalttı Boylece geldikleri gibi gittiler
Butun bunlara rağmen Irak sınırı belirlenemedi Boğazlarla ilgili maddeler Turkiye'nin egemenlik haklarını kısıtladı