Minyatur Tarihi ve Ozellikleri

Minyatur

Minyatur, coğunlukla el yazması kitaplara cok ince işlenen, kucuk ve iki boyutlu olarak resimlenen sanatın adıdır Kelimenin terminolojisine indiğimiz zaman, miniatura adlı tezhipten bu ismi alarak ‘ ’suluğenle boyanmış ’ ’ anlamını taşırken, daha sonraki yıllarda minor kelimesinin etkisinde kalarak ‘ ’kucuk resim ’ ’ anlamını kazanarak halk tarafından da bu şekilde benimsendiği gorulmuşturMinyatur daha cok İslam sanatında kendine yer bulmuştur İslam sanatında minyature tasvir, minyatur sanatcısına ise musavvir yahut nakkaş denmiştir Kucuk boyutlu resimler olduğu icin nakış sozcuğu minyaturle daha cok bağdaştırılmakta, Osmanlı Devleti doneminde ise nakışın yanında tasvir, sebih, tarrahi, nigar, hurda, suret, meclis gibi isimlerle de tanımlandırmışlardır

TARİHCE
Minyatur resim sanatı bir cok toplumun kulturel etkilerini taşımaktadır Sasaniler, İran, Mezopotamya, Mısır, Bizans, Roma, Orta Asya ’da Uygurlar ve Mani, Uzakdoğuda Cin ve Hint, Anadolu ’ya gelindiğinde ise Osmanlı Devleti minyatur sanatına olan anlayışları etkilemiştir Bunlara kısaca bakacak olursak;İslam minyaturlerinin en eski ornekleri 12 ve 13yy ’da karşımıza cıkmaktadır İran ’da rahiplerin elinde bulunan minyaturlu yazmalar bircok nakkaşa ilham kaynağı olmuştur Bunun yanında Maniheizm ’in de minyatur sanatını etkilediği bilinmektedir 1923 yılında Maniheist Uygur minyaturleri, kompozisyon anlayışı ve figur tipleri acısından Selcuklu minyaturlerinin onculeri sayılmaktadır Selcuklu minyaturleri ise İran ’dan Mezopotamyaya, Suriye ve Anadolu ’ya yayılmasıyla ilk Turkİslam minyatur sanatının doğmasına sebep olmuştur Bugune ulaşan en eski ornekler, Dioskorides ’in şifalı otlar hakkında yazmış olduğu bir yazmadırBizans minyaturlerine baktığımızda ise en erkeni 11yy ’a aittir Bizans resim sanatının uslupsal olarak etkilediği duşunulen bir ornek, Kitabu ’l Baytara ’dır Ayrıca 13yy başlarında hazırlanan Varaka ve Gulşah adlı bir minyatur yazmada gorulen minai tekniğinin kullanılması ve figur tipleri Selcuklu uslubunun başlıca orneklerindenken, Bizans sanatının etkilerini taşıyan IIIKeyhusrev ’e ithaf edilmiş Nasreddin Sivasi ’nin tezkiresi de onemli eserlerdendirNeredeyse her toplumda karşımıza cıkan minyatur resimlerden İlhanlı Minyaturleri, Timur Minyaturleri, Karakoyunlu ve Akkoyunlu Turkmen Minyaturleri, Safavi Minyaturleri, Tebriz ve İsfahan minyaturleri, Ozbek Minyaturleri, MuslumanHint Minyaturleri onemli eserler vererek bu sanatın bugunki şeklini almasına yardımcı olmuşlardırOsmanlı minyaturleri ise oldukca onemlidir Bu donemde minyatur sanatı neredeyse altın cağını yaşamıştır Osmanlı minyaturlerinin en erken ornekleri, Edirne ’de 15yy ’da karşımıza cıkmaktadır Bunlar Kulliyyatı Katibi ve Ahmedi ’nin İskendernamesi ’dir İstanbul ’un fethinden sonra ise sanatsal kimliği ile de bilinen Fatih Sultan Mehmed kendi portresini İtalyan ressam Gentile Bellini ’ye yaptırmış ve bu yuvarlak kemer icindeki yağlı boya portre resim Osmanlının nakkaşlarını etkilemiştir Artık uslupsal farklılıklar baş gostermiş, ozellikle Sinan Bey ile Şiblizade Ahmed usluplarını değiştirmişlerdirIIBayezid doneminde ise edebi konuların ağırlıkta olduğu minyaturler sadece Turkmen uslubuyla değil Batı sanatının da etkilerini taşımaktadır Buna ornek olarak Kelile ve Dimne yazması gosterilebilirYavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Suleyman doneminde ise artık minyatur sanatında kendine ozgu bir uslubun doğduğu gorulmektedir Ali Şir Nevai ’nin Divanı, Arifi ’nin Guy u Cevganı ve Selimname gibi tarihi konulu eserler ornek gosterilebilir Kanuni Sultan Suleyman doneminde ise Matrakcı Nasuh ’un figursuz manzaralar ve topografik şehir minyaturleri oldukca onemlidir Buna bir ornek olarak padişahın Irak Seferi ’ni anlattığı Mecmuai Menazil ornek gosterilebilirSultan IAhmed doneminde tek yapraklı olan bu minyaturlerin artık bir el yazması album şeklinde toplandığı gorulmektedir Kalender Paşa ’nın IAhmed Albumu buna ornektir 18 ve 19yy ’a gelindiğinde ise minyatur resim sanatının geldiği boyut şaşırtıcıdır Bu donemde hazırlanan kıyafet albumleri ve sefaretname turundeki eserler de uc boyutlu bir anlatım gorulmektedir Artık minyatur resimlerinde de derinlik algısı oluşturulmaya başlanmış olup, yağlı boya ve sulu boya gibi malzemelerin kullanılmaya başlandığı kağıt uzerine tempera gibi tekniklerin kullanıldığı bir donemdir Tuval resimleri doğmuş, bu da geleneksel Osmanlı minyaturlerinin sonunun gelmesine neden olmuştur

MİNYATUR SANATINDA MALZEME KULLANIMI
Yuzyıllar boyunca her toplumda uygulama şekli olarak değişiklikler gosteren minyatur sanatında, boyalalar daha cok topraktan uretilmiştir Renkleri ust uste kullanmak icin boyalar su ile inceltilirken, daha cok parlaklık kazanmak icin ise boyaların iclerine yumurta sarısı katılmıştır 18yy ’a gelindiğinde ise yumursa sarısının yerini tutkalın aldığı gorulmektedir Osmanlı Devletinde boyaların yanı sıra minyaturlerde ozellikle padişaha yapılan ozel albumlerde altın ve gumuş kullanımı da sıklıkla karşımıza cıkmaktadırİnce ince işlendiğinden oturu minyatur resimlerinde kullanılan fırcalar da ozel olarak imal edilmekteydi Tuy kalem adını verdikleri fırcaları, uc aylık beyaz kedilerin ense tuylerinden yaptıkları bilinmektedir Bu tuyleri yine cok ince olan bir ibrişimle bağlayarak bu kısım guclu bir tutkal ile tutturulur ve son olarak guvercinin kanadından cıkardıkları ve hazır ettikleri kalemlerin icine yerleştirilirdi Bunun yanı sıra bazı toplumlarda samur fırca kullanımı da gorulmuşturMinyatur resimler sıklıkla tercih edilen kağıt kullanımından başka kitap kapakları, papirus, parşomen, fildişi, ahşap gibi malzemelerde de karşımıza cıkmaktadır Kullanılan kağıtlar ise yine ozel bir imalatın sonucu olan yumurtalı yahut aharlı kağıtlardır Yapılan resmin cizgisel ve gorsel acıdan en iyi gosterecek şekilde hazırlanan bu kağıtların uzeri arapzamkı ile karıştırılmış ustubec surulmekteydi Renklere saydamlık kazandırmak icin ise bu yuzeye bir katta altın tozu surulduğu bilinmektedir