Modern tıbbın yanılgısı

ÇAĞDAŞ TIBBIN YANILGISI

Şimdi tıp fakültesinde öğrenci iken boş devirlerimizde acil servise sarfiyat, çabucak her seferinde de, trafik kazaları ya da kalp bunalımlarının yanı sıra, çok şiddetli ağrılar çektiğini söyleyerek kendini mekandan bölgeye atan yahut kitlenmiş dişlerinin arasından abartılı hırıltılar çıkaran ve arada bir zahir etmeden etrafın reaksiyonunu ölçen baygın hastalara rastlardık.

Akrabaları telaş içinde hastalarının geceden beri en az üç dört defa daha bu türlü nöbetler geçirdiğini söylerek, gördükleri her beyaz önlüklüyü durumun aciliyeti konusunda ikna etmeye çalışırlardı. Bizler şimdi tedavi etme sorumluluğunu taşımadığımız için izlemekle yetinirdik. Aramızdan biri kesinlikle muzipçe gülümseyerek işaret parmağını başına götürür, hastanın meselesinin aklından olduğuna dikkat çekerdi. Bu sinyal aramızda, o kişinin sahiden hasta olmadığı mealine gelirdi. Hastaya birçok kere sakinleştirici bir iğne yapılır ve hanesine gönderilirdi.

Gürültü ve patırtı kısa vadede manzaranın değişikliğini bastırdığından, bizler bir müddet sonra sıkılır, yavaşça acilden dışarı süzülüp kendimizi bahçenin özgürlüğüne bırakırdık. Bu beşerler sahiden hasta mıydı? Kendini noktadan bölgeye atmak yahut bayılma numarası yapmak kendi başına bir hastalık olabilir miydi? Şayet öyleyse onları bu türlü davranmaya iten şey neydi? Üstelik bu hastaların birçoklarına sık sık, migren, sedef, mide-barsak marazları ya da astım üzere kronik marazlarla başvurdukları polikliniklerde de rastlıyorduk. Birden fazla sefer tedaviye cevap vermiyorlardı. Bu marazlar umumide ‘psikosomatik hastalık' başlığı altında toplanıyordu ki, Türkçesi, ‘ruhsal kökenli bedensel hastalık' demekti.

Değişiktir ki, kişilerin toplumsal ve ekonomik nedenlerle ruhsal kahırlar yaşayabilecekleri, ruhsal ıstırapların ise bedensel illetleri yaratabileceği gerçeği, en sıradan kişilerin bile bildiği bir şey olmasına rağmen, tıp eğitimimizin bu hususta, isim koyma dışında ne kapsamlı ilmî bir açıklaması ve ne de işe yarar bir tedavi önermesi vardı.

Günümüzde, içtimaî ve ruhsal faktörlerle bedensel illetler arasındaki münasebet konusunda moleküler seviyede kanıtlarına sahip olmamıza karşın, tıbbi eğitim ve pratikler benim öğrencilik yıllarımdan pek farklı değil ne yazık ki! Bugün artık, kalpten migrene, kolitten kansere, illetlerin yaklaşık %85'inin ruhsal kökenleri olduğunu biliyoruz.

Meğer uygulanan tıbbi tedaviler derhal her hengam yalnızca bedensel yakınmaları ortadan kaldırmayı hedefliyor.

Bu yaklaşım kişisi, bozuk bir otomobil üzere ele almak adeta. Bu örneği açalım, zira büyük benzerlikler taşıyor. Makûs bir sürücü otomobilini sağa sola çarpar, bakımını yapmaz, verimsiz kullanır ve bir güruh sorun çıkınca da götürür tamirciye bırakır. Tamirci de otomobilin bozulan konumlarını tamir eder, boyar, gerekiyorsa yama yapar, değiştirilmesi gereken modülleri değiştirir. Yaptıkları motamot bizim ilaç tedavilerimizi, by-pass ve organ nakli ameliyatlarımızı andırır. Sonra tamirci, tamir olmuş aracı şoföre teslim eder. Kısa bir mühlet sonra otomobil tamirciye geri döner. Zira arabayı kullanan şoför değişmemiştir.

Bizim çağdaş tıp tekniğimizde de şoför, yani vücudu kullanan akıl ve ruh üzerinde durulmaksızın bedensel tedaviler yapılır. Kişilerin içinde yaşadığı topluluğun yapısı, kişinin ekonomik durumunun sıhhati üzerindeki tesirleri bahis edilmez. Daima gerilim, depresyon, korku içindeki insan ruhu ise, hem bu olumsuz hislerin direkt tesiri, hem de sorunlarla başa çıkmak için başvurduğu sigara, alkol, uyuşturucu ve haddinden fazla yeme üzere davranışlar sonucu vücudu yine ve yine hastalandırır.

Artık bu tabloya günlük hayattan bir örnek vermek için, gerçek mesleği de şoförlük olan Hasan Bey'e bir bakalım. Hasan Beyefendi, bir oburunun aracında taksi şoförlüğü yaparak hayatını kazanan 45 yaşında, ince uzun uzunluklu, kır saçlı, efendi bir adam. İstanbul trafiğinin akıl almaz karmaşasının yarattığı yorgunluğun yanı sıra, taksi şoförlerinin sık sık gasp edilerek öldürülmeleri nedeniyle can güvenliği korkusu taşıyor. Müşterinin ve gelirin az olduğu günlerde patronunun azarlarına göğüs geriyor. İş teminatı yok. Her an işini kaybedebilir.

Aldığı para sonlu olduğundan birden fazla ay konut kirasını ödemek bile güç oluyor. Evlatlarından biri okuyor başkası ise meskene ekte bulunmak için liseden ayrılıp taban fiyatla bir dokumacılık atölyesinde çalışmaya başlamış. Eşi, yer kattaki meskenlerinin ölçüsüz nemi nedeniyle mütemadi diz ağrıları çekmekte. Tüm bunlar Hasan Beyefendi için gerilim kaynağı. Daima gerilim, Hasan Bey'in dimağından ve vücudundan, birtakım hormon ve unsurların salgılanmasına yol açmakta. Bu unsurlar onun sıhhatine önemli biçimde zarar veren tipten.

En sık yakınmaları, çabuk yorulma, nefes darlığı, uykusuzluk ve göğüs ortamındaki ağrılar. Beş yıl kadar evvel gittiği bir hekim ona kalp marazı olduğunu söylemiş. Hasan Bey'in gerilimsiz bir hayat sürmesi, yediğine içtiğine dikkat etmesi gerekiyor. Ara sıra taksi durağında okuduğu gazetelerin sıhhat bucaklarında ısrarla vurgulanan sağlıklı beslenme için gerekli bol taze meyve ve zerzevat, yağsız beyaz et, balık ve antioksidan vitaminleri alacak maddi imkânı yok. Beslenmesi, ucuz olması nedeniyle yüklü olarak, ekmek ve makarna üzere unlu besinlere dayanıyor. Hanedeki yemekler, zeytinyağı mahalline en ucuz margarinle pişiyor.

Hasan Bey'in yerküresindeki tek cümbüş, gün uzunluğu peş peşe tüttürdüğü sigarası. Son devirlerde her sigaradan sonra kendisini daha da rahatsız hissetmesine karşın, bu alışkanlığından kopamıyor. Onun yerküresi, nikotinin dimağında salgılattığı hazzın molekülü dopamin olmaksızın çok keyifsiz ve karanlık.

Göğsündeki ağrının bir öğlen vakti güzelce şiddetlenmesi üzerine Hasan Beyefendi, duraktaki arkadaşları tarafından hastaneye götürülüyor. Sonra? Hasan Bey'e daha sonra ne olduğunu ben de bilmiyorum. Çeşitli olasılıklar var:

Hasan Beyefendi hastaneye götürülürken yolda ölmüş olabilir. Şayet Hasan Beyefendi yaşadıysa, sigortalı idiyse ve hastanede ehliyetli ilgi görebildiyse, kalp damarları incelenmiş ve büyük olasılıkla tıkanıklıklar bulunduğu için ona kalp damarlarının değiştirilmesi tavsiye edilmiştir. Bacağından alınan damarlar by-pass ismi verilen ameliyatla kalbindeki tıkanmış damarların mahalline takılmıştır. Ameliyattan sonra şayet eski patronu gereğince insaflı ise ve Hasan Bey'in de direksiyon sallayacak gücü varsa, sair bir kar kaynağı olmadığı için, eski işine dönecektir.

Eski işine dönme bahtının olmadığı koşulları düşünmek bile çok sıkıntı. Şayet işine geri dönebilirse, bu sefer onu hasta eden koşullar, Hasan Bey'in bacaklarından alınıp kalbine takılan yeni damarlara ‘'hoş geldin'' demekte gecikmeyeceklerdir. Ne yazık ki, motamot sökülüp atılan asıl damarlar üzere, yeni damarların da gücü sonludur ve birebir koşullar sürdüğü sürece, bir müddet sonra kan akımına geçit vermeyecek hale gelmemeleri için hiçbir neden yoktur. Hasan Beyefendi sigarayı bırakmıştır büyük olasılıkla lakin, yoksulluk ve işin gerilimi onu bırakmamakta kararlıdır.

Ne sıkıcı bir hikâye değil mi? Hasan Bey'in hiç de romantik ve heyecanlı olmayan bu tatsız hikayesini anlatmamın iki nedeni var. Bunlardan birincisi, içtimaî ve ekonomik koşulların ruh ve vücut sıhhatimizi nasıl etkilediğini ve bu tesir sonucu yerleşen birtakım davranış biçimlerinin tekrar ruhu ve vücudu katmerli bir biçimde nasıl hasta edebildiğini göstermek. Içtimaî ve ekonomik koşulları dikkate almadan yapılan modül başı tamirin birçok sefer uzun vadede işe yaramayacağı açık.

İkincisi ise, Hasan Bey'in hikayesinin günümüzde, şu yahut bu biçimde hepimizin hikayesi olması. Topluluğumuzun çok büyük bir kısmı, Hasan Bey'inkine emsal ya da ondan çok daha berbat koşullarda sürdürüyor hayatlarını. Ekonomik zorluklardan muhit kirliliğine, işsizlikten yanı başımızda vade giden savaşa kadar ne çok şey var bizi hasta edebilecek. Bu bizim hikayemiz. O nedenle, velev hasta velev hekim olalım, hepimiz bu hikayeyi bilmek zorundayız. Bilelim ki, hikayenin sonu farklı olsun. İnsanca olsun ve yaralarımız sarılsın, hastalarımız güzelleşsin.