Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Montreux (Montro) Boğazlar Sozleşmesi (20 Temmuz 1936)
Misakı Milli'de, Boğazlar konusu İstanbul kenti ve Marmara denizinin guvenliği her turlu tehlikeden uzak kalmak şartıyla, Akdeniz ve Karadeniz boğazlarının dunya ticaret ve ulaşımına acılması konusunda, bizimle birlikte, oteki tum devletlerin oy birliği ile verecekleri karar gecerlidirşeklindeki ifadeyle esasa bağlanmıştı Lozan goruşmelerinde, Boğazların durumu ile ilgili olarak İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Bulgaristan, Yunanistan, Romanya, Yugoslavya, Sovyetler Birliği ve Turkiye'nin imzaladığı bir Boğazlar Sozleşmesi hazırlanmıştı Bu sozleşmede gecişlerle ilgili esaslar genel olarak Misakı Milli esasına uygun olmakla birlikte sozleşmeye ısrarla Boğazların silahtan arındırılmasıyla ilgili hukumlerin konması, Turkiye'nin guvenliğini tehlikeye duşuren bir durum meydana getirmiştir
Lozan'da Boğazlar Sozleşmesi uc esası ortaya cıkarmıştır:
1Boğazlar asker ve silahtan arındırılmıştır
2 Boğazlardan gecişi kontrol etmek ve Milletler Cemiyeti'ne gecişle ilgili bilgiler vermekle yetkili bir Boğazlar Komisyonu kurulmuştur
3Boğazların asker ve silahtan arındırılmasıyla, ileride Turkiye icin herhangi bir tehlike teşkil edecek duruma karşı Milletler Cemiyeti'nin ozellikle de İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya'nın garantisi sağlanmıştır
Ancak, Milletler Cemiyeti guvenlik sistemi başarı ile uygulanamamıştır Revizyonist devletlerden İtalya, Cemiyetin bir uyesi olan Etopya'yı işgal etmiş, Almanya, Versailles Antlaşması'na uymayarak Ren bolgesini silahlandırmış, Japonya ise Milletler Cemiyeti'nden ayrılmıştır Milletler arası munasebetlerin bozulmasına yol acan bu gelişmeler, silahtan arındırılmış Boğazlar konusunda Turkiye'yi endişeye sevk etmiştir
Turkiye, Boğazlar Sozleşmesi'nin değiştirilmesini ilk olarak 23 Mayıs 1923'te talep etmişti, ancak Sovyetler Birliği'nin dışında diğer batılı devletler tarafından olumlu karşılanmamıştı 1934'te Balkan Antantı'nın kurulmasıyla, Boğazlar konusundaki Turk talebi Antant uyeleri tarafından uygun gorulmuştur Almanya'nın 1936'da Ren bolgesini silahlandırması uzerine,İngiltere de Turk hukUmetinin isteğine olumlu cevap verecektir
Turk hukUmeti 11 Nisan 1936'da Lausanne (Lozan) Boğazlar Sozleşmesi'ne taraf olan devletlere birer nota gondererek sozleşmenin değiştirilmesi teklifini tekrarlamış, bunun uzerine 22 Haziran 1936'da İsvicre'nin Montreux kentine bir konferans duzenlenmiştir
Montreux Boğazlar Sozleşmesi , 20 Temmuz 1936'da Turkiye, İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan ve Yugoslavya arasında imzalanmıştır İtalya,sozleşmeyi daha sonra 2 Mayıs 1938'de imzalamıştır
Montreux Sozleţmesi ile;Boğazlar Komisyonu kaldırılmıştır Askerden arındırılması ile ilgili tedbirler de kaldırılarak, askeri hale gelebileceği hukme bağlanmıştır Boylece, boğazların emniyeti Turkiye'ye bırakılarak, bolge uzerinde hakimiyetini koruması sağlanmıştır
Ayrıca Boğazlardan geciş ve seyru sefer, Turkiye'nin ve Karadeniz'e sahili olan devletlerin guvenliği sağlanacak şekilde duzenlenmiştir Ticaret gemileri icin tam geciş serbestliği tanınmıştır Savaş gemileri icin ise; herhangi bir savaş halinde Turkiye savaş icerisinde değilse, savaşan devletlerin savaş gemileri Boğazlardan gecemeyecekti Turkiye savaşın icinde ise veya kendisini savaş tehlikesi karşısında gorurse, geciş kararı kendisine bırakılıyordu
Karadeniz'e sahili olmayan devletlerin, Karadeniz'e gecebilecek savaş gemileri cinsi, buyukluğu ve tonajı sınırlandırılmıştır Karadeniz devletlerinin savaş gemilerinin Boğazlardan gecişi icin de oldukca geniş serbestlik tanınmıştır
Sozleşmenin suresi 20 yılla sınırlandırılmakla birlikte taraf devletlerden hicbirisi sure sonunda sozleşmenin feshi yonunde bir talepte bulunmadıklarından, sozleşme hala yururluktedir
Turkiye'nin Montreux Sozleşmesi'yle, Boğazlar uzerinde hakimiyetini tesis etmesi, milletlerarası munasebetlerde prestijini artırmıştır Sozleşme, Turkİngiliz ve TurkSovyet munasebetlerinde bir donum noktasıdır
Sozleşmeyle oluşan Turkİngiliz yakınlaşması Sovyetleri rahatsız etmiş ve TurkSovyet munasebetlerinde soğukluk meydana gelmiştir
Misakı Milli'de, Boğazlar konusu İstanbul kenti ve Marmara denizinin guvenliği her turlu tehlikeden uzak kalmak şartıyla, Akdeniz ve Karadeniz boğazlarının dunya ticaret ve ulaşımına acılması konusunda, bizimle birlikte, oteki tum devletlerin oy birliği ile verecekleri karar gecerlidirşeklindeki ifadeyle esasa bağlanmıştı Lozan goruşmelerinde, Boğazların durumu ile ilgili olarak İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Bulgaristan, Yunanistan, Romanya, Yugoslavya, Sovyetler Birliği ve Turkiye'nin imzaladığı bir Boğazlar Sozleşmesi hazırlanmıştı Bu sozleşmede gecişlerle ilgili esaslar genel olarak Misakı Milli esasına uygun olmakla birlikte sozleşmeye ısrarla Boğazların silahtan arındırılmasıyla ilgili hukumlerin konması, Turkiye'nin guvenliğini tehlikeye duşuren bir durum meydana getirmiştir
Lozan'da Boğazlar Sozleşmesi uc esası ortaya cıkarmıştır:
1Boğazlar asker ve silahtan arındırılmıştır
2 Boğazlardan gecişi kontrol etmek ve Milletler Cemiyeti'ne gecişle ilgili bilgiler vermekle yetkili bir Boğazlar Komisyonu kurulmuştur
3Boğazların asker ve silahtan arındırılmasıyla, ileride Turkiye icin herhangi bir tehlike teşkil edecek duruma karşı Milletler Cemiyeti'nin ozellikle de İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya'nın garantisi sağlanmıştır
Ancak, Milletler Cemiyeti guvenlik sistemi başarı ile uygulanamamıştır Revizyonist devletlerden İtalya, Cemiyetin bir uyesi olan Etopya'yı işgal etmiş, Almanya, Versailles Antlaşması'na uymayarak Ren bolgesini silahlandırmış, Japonya ise Milletler Cemiyeti'nden ayrılmıştır Milletler arası munasebetlerin bozulmasına yol acan bu gelişmeler, silahtan arındırılmış Boğazlar konusunda Turkiye'yi endişeye sevk etmiştir
Turkiye, Boğazlar Sozleşmesi'nin değiştirilmesini ilk olarak 23 Mayıs 1923'te talep etmişti, ancak Sovyetler Birliği'nin dışında diğer batılı devletler tarafından olumlu karşılanmamıştı 1934'te Balkan Antantı'nın kurulmasıyla, Boğazlar konusundaki Turk talebi Antant uyeleri tarafından uygun gorulmuştur Almanya'nın 1936'da Ren bolgesini silahlandırması uzerine,İngiltere de Turk hukUmetinin isteğine olumlu cevap verecektir
Turk hukUmeti 11 Nisan 1936'da Lausanne (Lozan) Boğazlar Sozleşmesi'ne taraf olan devletlere birer nota gondererek sozleşmenin değiştirilmesi teklifini tekrarlamış, bunun uzerine 22 Haziran 1936'da İsvicre'nin Montreux kentine bir konferans duzenlenmiştir
Montreux Boğazlar Sozleşmesi , 20 Temmuz 1936'da Turkiye, İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan ve Yugoslavya arasında imzalanmıştır İtalya,sozleşmeyi daha sonra 2 Mayıs 1938'de imzalamıştır
Montreux Sozleţmesi ile;Boğazlar Komisyonu kaldırılmıştır Askerden arındırılması ile ilgili tedbirler de kaldırılarak, askeri hale gelebileceği hukme bağlanmıştır Boylece, boğazların emniyeti Turkiye'ye bırakılarak, bolge uzerinde hakimiyetini koruması sağlanmıştır
Ayrıca Boğazlardan geciş ve seyru sefer, Turkiye'nin ve Karadeniz'e sahili olan devletlerin guvenliği sağlanacak şekilde duzenlenmiştir Ticaret gemileri icin tam geciş serbestliği tanınmıştır Savaş gemileri icin ise; herhangi bir savaş halinde Turkiye savaş icerisinde değilse, savaşan devletlerin savaş gemileri Boğazlardan gecemeyecekti Turkiye savaşın icinde ise veya kendisini savaş tehlikesi karşısında gorurse, geciş kararı kendisine bırakılıyordu
Karadeniz'e sahili olmayan devletlerin, Karadeniz'e gecebilecek savaş gemileri cinsi, buyukluğu ve tonajı sınırlandırılmıştır Karadeniz devletlerinin savaş gemilerinin Boğazlardan gecişi icin de oldukca geniş serbestlik tanınmıştır
Sozleşmenin suresi 20 yılla sınırlandırılmakla birlikte taraf devletlerden hicbirisi sure sonunda sozleşmenin feshi yonunde bir talepte bulunmadıklarından, sozleşme hala yururluktedir
Turkiye'nin Montreux Sozleşmesi'yle, Boğazlar uzerinde hakimiyetini tesis etmesi, milletlerarası munasebetlerde prestijini artırmıştır Sozleşme, Turkİngiliz ve TurkSovyet munasebetlerinde bir donum noktasıdır
Sozleşmeyle oluşan Turkİngiliz yakınlaşması Sovyetleri rahatsız etmiş ve TurkSovyet munasebetlerinde soğukluk meydana gelmiştir
