Mudanya ve Lozan Barış Antlaşması

Mudanya Ateşkesi ve Lozan Barış Antlaşması

MUDANYA MÜTAREKESİ
(11 EKİM 1922)

Sebepleri:

1Yunanlıların kesin olarak malüb olması
2İngilterenin politik yalnızlığa düşmesi
3İngiliz dominyonlarının sıkıntı göstermesi
4Lloyd George hükümetinin sert eleştirilere maruz kalması
5Mustafa Kemalin SSCB ile yardımlaşma manev¬ralarına girmesi
TBMM, İngiltere, Fransa, İtalyanın ilk elden katıldığı ve Yunanlıların Mudanya açıklarından bir gemiden dolaylı olarak peşine düşüp takip ettiği Mudanya Mütarekesi görüşmeleri 3 Ekim 1922de başladı

Mütarekenin Maddeleri:

1Yunanlılar Doğu Trakyayı 15 gün içinde Meriçe dek boşaltacak; bölgede Türk yönetimi 30 gün sonradan başlayacaktır
2İstanbul ve çevresinin yönetimi TBMMye bırakılacaktır
3Türk ordusu uzlaştırma imzalanana değin; Çanakkale ve Kocaeli Yarımadasında belirlenen çizgide dura¬caktır
4Türkiye barış imzalanana değin Doğu Trakyada 8000 jandarmadan daha artı zor bulundurmaya¬caktır
5Boğazların durumu yapılacak olan antlaşma ile belirlenecektir

Mütarekenin Önemi:

1Savaşın silahlı mücadele dönemi sona erip; dip¬lomatik mücadele dönemi başladı
2Lloyd George hükümeti istifa etti
3İsmet Paşa diplomatik başarısını kanıt etti
4Doğu Trakya savaş yapılmadan kurtarıldı
5Osmanlı yönetimi mütarekeye çağrılmamakla ve İstanbul ve çevresinin yönetimi TBMMye bırakılmakla Osmanlı Devletinin hukuken sona erdiği kabul edildi
6İngiltere TBMMnin meşruluğunu tanıdı

LOZAN ANTLAŞMASI (24 TEMMUZ 1923)

Mustafa Kemal; Yunanlıların İzmirde yaptığı tahri¬batın görülerek, Yunanistandan daha artı savaş tazminatı alınması ve görüşmeleri daha ya¬kından peşine düşüp takip yapabilmek için uzlaşma görüşmelerinin İzmirde olmasını istemiştir Görüşmelerin tarafsız bir ülkede olmasını isteyen Avrupalı devletler ise görüşmelerin İsviçrenin Lozan kentinde olmasına karar vermiştir
Rauf Orbay bakanlar kurulu başkanı olduğu için görüşmelere bulunma istemiş; ama görüşmelere Mondros Mütarekesini imzalayan bir kişinin gidemeyeceğini savunan Mustafa Kemal; barış görüşmelerine İsmet paşanın gitmesini uygun bulmuştur
Görüşmelere TBMM adına baş temsilci olarak İsmet İnönü, Rıza Nur ve Hasan Saka katılmıştır
Mustafa Kemal TBMM delegelerinden; uzlaşma görüşmeleri sırasında kapitülasyonlar ve Ermeni meselesi hakkında taviz verilmemesini istemiştir
Lozanda barış görüşmeleri 20 Kasım 1922de başladı Borçlar, Irak sınırı, kapitülasyonlar, Bo¬ğazlar ve İstanbulun boşaltılması meselesinden dolayı görüşmeler 4 Şubat 1923de kesildi
Yahudi cemaati lideri Haim Naim Efendinin arabuluculuğu sonucunda görüşmeler 23 Nisan 1923de her yerde başlayıp, 24 Temmuz 1923de sonuçlandı

aSınırlar:

1Doğu Sınırı: Kars Antlaşması ile belirlenen sınır ölçü alındı
2Irak Sınırı:Musul petrol bölgesini Türkiyeye vazgeçmek istemeyen İngiltere Irak sınırının çizilmesinde sorun çıkardı Görüşmelerde süre kaybedil¬mek istenmediğinden dolayı, Irak sınırı meselesinin, Lozan Görüşmelerinden daha sonra Türkiye ile İngiltere arasındaki ikili görüşmelerle halledilmesi kararlaştırıldı
Tanımlama: Irak sınırının çizilmesi, Lozanda çözüme ka¬vuşturulamayan tek meseledir
3Suriye Sınırı:Ankara Antlaşması ile belirlenen hudut ölçü alındı

bOn İki Ada:İtalyaya bırakıldı

cEge Adaları:Bozcaada ve Gökçeada dışındaki diğer adaların Yunanistana, silahlandırmamak şartıyla bırakılmasına karar verildi
dBoğazlar:Boğazlar başkanlığını Türk delegenin oluşturacağı şekilde bir kurul göre yönetilecektir Bu kurul milletler cemiyeti tarafın¬dan denetlenecek ve statü milletler cemiyetinin garantisinde olacaktırBoğazlardan bağımsızlık geçiş olacaktır Ticaret gemilerinin geçişi bağımsızlık olacak; fakat savaş gemileri tonaja alt tutulacaktır Türk askeri doğaüstü durumlar hariç boğazlar bölgesi¬nin 20 km peşinde duracaktır

Izah Etme: Türkiye açısından Lozan antlaşmasının en sakat maddesi boğazlarla ilgili maddesi olmuştur Bu madde az kalsın Türkiyeyi malüb durumuna düşürerek, Türkiyenin hakimiyet haklarını kısıt¬lamıştır
eİstanbulun Boşaltılması:Antlaşmanın imzalanmasından 6 hafta sonra İstanbul boşaltıla¬caktır
Tanımlama:İşgalciler 2 Ekim 1923de İstanbulu terk etti

fKapitülasyonlar ve Düyunı Umumiye:
Kapitülasyonlar ve Düyunı Umumiye kaldırıldı

gBorçlar:Osmanlının maksimum Fransaya borcu olduğundan dolayı, borçlar azami Fransa ile tartma¬şıldı Borçların I Dünya Savaşı sonucunda Osmanlıdan ayrılan devletlerle TBMM arasında paylaştırılarak ödenmesine ve TBMMnin üstüne düşen borcu taksitler halinde ödemesine karar ve¬rildi

hErmeni Meselesi: Kapandı

ıAzınlıklar:TBMM, azınlıklar edilerek iç işlerine karışılmaması için tüm azın¬lıkları Türk vatandaşı kabul etti İstanbuldaki Rumlar ile Batı Trakyadaki Türkler hariç; öteki azınlıkların ve dışarıdaki Türklerin ülkelerine dö¬nebileceği kabul edildi

iTanıdık Olmayan Okullar:Tanıdık Olmayan okulları iç mese¬lesi sayan TBMM Lozan Görüşmelerinde tanıdık olmayan okulları ağız dalaşı konusu yaptırmadı

kSavaş Tazminatı:Yunanistan, Karaağaç bölge¬sini savaş tazminatı olarak Türkiyeye verecektir

Açıklama: Bu madde Trakyanın I Dünya Savaşı öncesin¬deki sınırını değiştirmiştir

lPatrikhaneatrikhane İstanbulda kalacaktır Patrik seçimini, diğer devletleri iç işlerine karıştırmak istemeyen Türkiye yapacaktır Türkiye Or¬todoks din adamlarının belirlediği üç adaydan birini patrik olarak tahsis edecektir Patriğin siyasal yetki¬leri olmayacaktır

mKıbrıs: İngiltere kendi toprağı saydığı Kıbrısı görüşmeler sırasında tartışma konusu yaptırmadı

Lozan Antlaşmasının Önemi:

1Türkiye Devleti tanındı
2Osmanlı devletinin sona erdiği kabul edildi
3Türk devletinin bütün bağımsızlığı kabul edildi
4Osmanlının bıraktığı yüzyıllık sorunlar kapandı
5Devrimler için etraf hazırlandı
6Sevr Antlaşması yürürlükten kalktı
7Sömürge aşağı yaşamış milletlere örnek oldu

Lozan Antlaşmasının Eleştirilen Yönleri:

1Batı Trakya ve Ege Adalarının geri alınamaması
2Patrikhanenin İstanbulda kalması
3Musulun alınamaması
4Boğazların statüsü
Tanımlama:Lozanı eleştirenlerin; günün şartlarını, bilme¬diği veya düşünmediği anlaşılmaktadır Tarihçi araştırdığı olayın geçtiği dönemin şartlarını kavramak zorundadır

Lozan Antlaşmasının Özellikleri:

1I Dünya Savaşı sonrasında imzalanan antlaşma¬lar aralarında günümüze dek geçerliliğini koruyan tek antlaşmadır
2I Dünya Savaşı sonucunda imzalanan en son antlaşmadır
3Yeni bir devletin kurulduğunu belgelemiştir
423 Ağustos 1923de II Meclis tarafından onaylamalandı
5Rusya ve Bulgaristan sadece Boğazlar rejimi için katıldı
6143 maddedir

Lozanı I Dünya Savaşından Sonra İmzalanan Antlaşmalardan Ayıran Farklar:

1Askeri kısıtlamalar yoktur
2Türkiye savaş tazminatı vermemiştir
3Türkiyeye idareli yaptırımlar uygulanmamış¬tır
4Zaferi simgelemektedir
5Türkiye eşdeğer devletler statüsündedir *