Mulkiyet hakkı nedir

Mulkiyet Bir menkul veya gayrimenkul mal uzerinde tasarruf etme, kullanma ve faydalanma hakkı Malik olmaklık, sahip olma hakkı

Mulkiyet hakkı, insanların en tabii haklarından biridir Tarihteki pekcok millet ve devlet, bu hak ustune ceşitli uygulamalar icinde olmuşlardır Bu hak, bircok felsefe ile siyasi rejimlerin de belli başlı konularından olmuştur Kapitalist sistemler fertlere mulkiyet hakkı tanımakla beraber, mulk edinilen şeyin kazanılmasında kafi olcu ve mueyyidelerden mahrumdur Bu bakımdan bu hak, kapital bakımından guclu olanlar tarafından alabildiğine kullanılmakla beraber, fakir olanların bu hakkı kullanabilecekleri az şeyleri vardır Komunizm ise, fertlere ozel mulkiyet hakkı tanımaz Her şeyin devletin olduğunu belirtir Ancak mevcut varlığın kullanılmasında yalnız komunist partisi mensupları soz sahibidir Uygulamada halkın bu konudaki mahrumiyeti, kapitalist idarelerden cok fenadır Liberal ulkelerde, mulkiyet hakkı sosyal adalet esaslarına daha yakın hukumlerle temin edilmeye calışılmıştır İslamiyet; mulk ve mulkiyet hakkında acık ve kesin hukumler koymuştur Buna gore “mulk, hakikatte yalnız Allahu tealanındır Fertler, cemiyetler ve sosyal muesseseler, bu mulku Allah rızasına uygun kullanmakla mukellef olan birer emanetci gibidirler İslamiyetin hukumleri, Allah'ın rızasını gosterir Fertler, cemiyetler ve sosyal muesseseler, mulklerini bu hukumlere uygun şekilde edinmeye mecbur ve mulkiyet haklarını da bu hukumlere ters duşmemek şartıyla diledikleri gibi kullanmakta serbesttirler Tarihteki İslam devletlerinde, tatbik edilen bu mulkiyet hakkı esasları, Musluman ve gayrimuslim tebeanın rahat ve huzur icinde, mulk ve haklarından mutlak bir emniyet duyarak yaşamalarını sağlamıştır

Hukuki bakımdan mulkiyet, kanun veya diğer duzenleyici hukuk kaideleriyle sınırlanmış olarak, bir mal ustunde en geniş tasarruf imkanı sağlayan aynı haktır Bir malın mulkiyetine sahip olan, onu dilediği gibi kullanabilir Malik olan, malını satabilir, bağışlayabilir, dilediği surece dilediği gibi kullanabilir, maldan veya gelirinden istediği şekilde faydalanabilir 1982 Anayasası'nın 35'inci maddesinde; herkesin, mulkiyet ve miras haklarına sahip olduğu, bu hakların ancak, kamu yararı gayesiyle kanunla sınırlanabileceği, mulkiyet hakkının kullanılmasının toplum yararına aykırı olamayacağı hususları hukme bağlanmıştır Boylece mulkiyet hakkı, Anayasa'da teminat altına alınmıştır

Mulkiyetin konusu, menkul yani taşınır ve gayrimenkul yani taşınmaz maddi mallardır Alacak hakları ve fikri haklar uzerinde mulkiyet soz konusu değildir

Gayrimenkul mulkiyeti; gayrimenkuller ustundeki mulkiyet hakkıdır Arazi, tapu siciline mustakil ve daimi olmak uzere kaydedilen haklar, bazı sınırlayıcı hukumlerle madenler, mustakil bir bina veya bir binanın kat, daire, iş ofisi, dukkan, mağaza, depo gibi mustakil bolumleri uzerinde mulkiyet hakkı kurulabilir

Menkul mulkiyeti; menkul mallar ustundeki mulkiyet hakkıdır Bir yerden bir yere nakledilebilen eşya (mobilya, elbise, buzdolabı gibi) otomobil, şehir şebekesiyle evlere verilebilen elektrik enerjisi vb menkul mulkiyetine konu olabilir Mulkiyet hakkı, o şeyle alakalı parcalar, yani mutemmim (tamamlayıcı) cuzlerini, tabii urunlerini ve teferruatını da ihtiva eder Mahalli orf ve adetlere gore, bir şeyin asli unsurunu teşkil eden ve o şey tahrip, tağyir veya telef olmadıkca ondan ayrılması mumkun olmayan cuzler, o şeyin tamamlayıcı cuzudur Mesela, bir tarlanın urunu, bir hayvanın sutu, bir evin kapı ve penceresi gibi

Mulkiyetin sağladığı yetkiler: Kullanma yetkisi; malik, kanun sınırları icinde kalmak şartıyla mulkiyetinde olan şeyi dilediği şekilde kullanabilir Mesela, bir binaya sahip olan kimse, bu binada kendisi veya akrabalarıyla birlikte oturabilir, kiraya verebilir, boş bırakabilir

Tasarruf yetkisi; malike, mulkiyete konu olan şeyin geleceğini tayin etme hakkını verir Mesela, malik, malını bağışlayabilir, satabilir, trampa veya vasiyet edebilir

Faydalanma yetkisi; malik, mulkiyete konu olan şeyden dilediği gibi faydalanabilir Mesela, malik, tarlasına istediği mahsulu ekebilir, parasını borc verebilir, harcayabilir veya bir şirketin hisse senedini satın alarak ortak olabilir

Mulkiyetin sahibine yuklediği sorumluluk ve kısıtlamalar: İyi niyette kaidelerine uygun kullanma; malik, mulkiyet hakkını iyi niyet kaidelerine uygun olarak kullanmaya mecburdur Mulkiyet hakkının başkasına zarar vermek maksadıyla kullanılmasını, kanun himaye etmez Mesela kanun, mulk sahibinin, komşularının deniz manzarasını kapatacak şekilde, bahce duvarlarını 810 m yukseklikte inşa etmesini, mahalle arasında bir marangoz atolyesinin, aşırı gurultu cıkartarak mahalle sakinlerini rahatsız etmesini korumaz Cunku bu fiiller mulkiyet hakkının kotuye kullanılması sayılmaktadır

Kanun dairesinde kullanma; malik, mulkiyet hakkını kanunlara uygun olarak kullanmakla mukelleftir Mesela, mulkiyete konu olan şeyi kullanırken, kamu yararı icin duzenlenmiş imar, istimlak ve belediye mevzuatına; yeraltı madenlerini işletmek icin maden ve petrol mevzuatına, iktisab ettiği kazancları kullanırken vergi kanunlarına uymak zorundadır

Mulkiyetin iktisabı iki şekilde olur:

Aslen iktisab: Sahipsiz veya sahibi belli olmayan bir malın iktisabıdır Gayrimenkullerin aslen iktisabı; sahipsiz araziyi işgal, sahipsiz yerlerde yeni arazi teşekkulu, mururuzaman (zaman aşımı) ile iktisab, lukata (sokakta bulunup alınan mal), sahipsiz malı ihraz, define bulma, hukuki tağyir veya iki malın karışması ve birleşmesi suretiyle olabilir

Devren iktisab: Sahipli bir malın, sahibinin rızası yani satış, vasiyet, bağış, mahkeme ilamı ile el değiştirmesidir Bir gayrimenkulun devir işleminin resmi şekilde ve resmi merciler huzurunda yapılması, tapu siciline tescili mecburidir Yeni malik, tapu tescil işlemleri tamamlanmadıkca, o mal uzerinde devredici tasarruflarda bulunamaz

Menkul malların devren iktisabı, resmi bir şekle tabi değildir Taraflar, yazılı veya sozlu olarak devir yapabilirler Devir işlemi, devir konusu malın, yeni alıcıya teslimiyle kesinleşir

Gayrimenkul mulkiyeti, arazinin yararlı olacak derecedeki altını ve ustunu de ihtiva eder Yatay sınırları ise, planda ve yeryuzunde gosterilen işaretlerle tespit edilir

Mulkiyetin Ceşitleri

Munferid (ferdi) mulkiyet: Bir kimsenin, mulkiyetin konusu, taşınır veya taşınmaz malın butunu uzerinde tek başına tesis ettiği mulkiyet hakkıdır Malik, mulkiyetin kendisine sağladığı butun yetkileri yalnız başına kullanabilir

Muşterek mulkiyet: Birden cok kimsenin, bir malın tamamı uzerinde, belli miktarda, fakat fiilen taksim edilmemiş hisselere sahip bulunduğu, birlikte mulkiyet şeklidir Bir malın, birden fazla kişi tarafından satın alınması veya bir malın bircok kimseye bağışlanması suretiyle muşterek mulkiyet doğar Olenin varislere bıraktığı mal uzerinde de, terekenin taksiminden once mirascıların muşterek mulkiyet hakkı vardır

İştirak halinde mulkiyet: Kanuni olarak veya bir akit sebebiyle birden cok kimse arasında ortaya cıkan ortak mulkiyet şeklidir adi şirket ve eşler arasındaki mal ortaklığı, iştirak halinde mulkiyete Ornek gosterilebilir Bir malik, kendi hissesi uzerinde tasarrufta bulunamadığı gibi, ortak malın tamamı uzerinde de yalnız başına tasarrufta bulunamaz Mal uzerindeki tasarruflar, ancak, ortakların oybirliği ile mumkun olabilir

Mulkiyetin korunması: Malik, mulkiyet konusu mala el koyan herhangi bir kimseye karşı istihkak ve tecavuzu men (meni mudahale) davalarını acmak hakkına sahiptir

İstihkak davası: Malikin elinden rızası dışında cıkan malın, tekrar malikin eline gecmesini sağlayan davadır İstihkak davası, zaman aşımına uğramaz Tecavuzun men'i davası; mulkiyete konu olan şeye yapılan tecavuzun ortadan kaldırılmasını sağlar Mesela, tarlasındaki mahsulunu zamanı gelince toplamak istiyen bir ciftciye mani olunması halinde, ciftci, tecavuzun men'i davasını acabilir Malikin, uğradığı zararı tazmin ettirmek, mulki makamlardan tecavuzun def'ini istemek hakkı mahfuzdur