Mustafa Çelebi İsyanı

MUSTAFA ÇELEBI'NIN ISYANI

Yildirim Bâyezid'in ogullarindan biri olan ve saltanat iddiasinda bulundugu için tarihlerde Düzme Mustafa denilen Mustafa Çelebi, Seyh Bedreddin'den daha sonra devletin ikinci defa sarsilmasina sebep olmustu Onun, bu sarsintida oynadigi rol, Çelebi Sultan Mehmed'in vefatindan sonradan oglu II Murad'i da mesgul edecektir

Babasi ile birlikte Ankara savasina katilan Mustafa Çelebi (öl 1422), Hamideli ve Teke sancagi askerlerinin basinda bulunuyordu Ankara savasindan daha sonra Musa Çelebi ile birlikte kayb oldugu söylenmis, Yildirim Bayezid'in ricasi üzerine arattirilarak bulunmustu Kaynaklarin verdigi bilgiye göre Timur onu Semerkand'a götürmüstü Timur'un ölümü üzerine sehzade Mustafa da diger hükümdarlarin ogullari gibi bağımsızlık birakilmisti Yorucu ve sıkıntılı bir yolculuktan daha sonra Anadolu'ya gelebilen Sehzade Mustafa, Karamanoglu Ali Bey'e ait Nigde'de bir müddet kaldiktan sonra kardesi Musa Çelebi gibi Isfendiyar Bey'in yanina gider Onun tesviki üstüne Eflâk Bey'i Mirçe ile baglanti kurup o tarafa geçer Lakin, ufak yasta ölüm ettigine dair çikarilan sayia ve Çelebi Sultan Mehmed'in siyasî tesebbüsü üzerine orada barinamayarak Bizans Imparatoru Manuel'e iltica edip ve ondan yardim ister Kendi menfaatini gözönünde bulunduran Imparator, görünüste Çelebi Mehmed'in dostu idi Hatta ona bir evlad gözü ile baktigini bile söyleyerek ona bu yönde güvence vermisti Lakin tüm bunlar, menfaat karsiligi idi Gerçekte Manuel, Musa Çelebi'ye karsi, Çelebi Sultan Mehmed'e yardim etmisti Çünkü o siralarda Musa Çelebi Istanbul'u kusatma altina almisti

Bu defa onun karsisina Yildirim Bâyezid'in yasça kendisinden daha büyük olan (bazi kaynaklarda minik) ve saltanat iddiasinda bulunan Mustafa Çelebi'yi çikarmisti Mustafa, Manuel'e Osmanli ülkesinden daha çok avantaj tedarik edecegi garantisini veriyordu Bu sebeple Imparator Manuel bu defa Mustafa'mn tarafini tutmaya baslamisti Ulahlar'dan ve iki kez ayaklanma edip iki kez da affetme edilen Nigbolu Bayrak beyi Izmiroglu Cüneyd Bey'den yardim görebilen Mustafa Çelebi, Teselya ve Selanik taraflarinda faaliyete geçer Burada faaliyette bulunmalarinin sebebi de herhangi bir muvaffakiyetsizlik halinde derhal Selanik kalesine siginabilmeleri içindi

Çelebi Sultan Mehmed, Mustafa ve Cüneyd Bey'in giristikleri hareketleri haber alir almaz anında harekete geçer Selanik mintikasinda iki ordu karsi karsiya gelir Yapilan muharebede Çelebi Sultan Mehmed şampiyon geldiyse de Mustafa ve Cüneyd'i yakalayip ortadan kaldiramaz Çünkü magluplar Selanik kalesine siginmislardi Selanik valisi Dimitrios Laskaris Leondarios, bunlara izaz ve ikramlarda bulunarak onlari teselli eder Talihlerinin degismis olmalarindan müteessir olmamalarini, cesaretlerini kayb etmemelerini ve Selanik'in Türklere teslimi tehlikesi olsa bile, kendilerini Mehmed'e teslim etmeyecegini bu bakimdan müsterih olmalari gerektigini söyler Onlar da Dimitrios'un teselli veren bu sözlerinden cesaret alarak bakımlı bir nefes aldilar

Selanik valisi Dimitrios'un, kaçaklari, korumasi altina almasi üzerine Çelebi Sultan Mehmed, maiyeti erkanindan birisini Selanik valisi Dimitrios Laskaris'e göndererek:

Bizans imparatoru ile aramizda mevcut olan bozulmaz arkadaşlık ve sevgiyi pek iyi bilirsin Bu dostlugu bozmaya ve Bizanslilara büyük zararlar yapilmasina sebep olma Bizimle Bizanslilar arasinda nifak ve düsmanlik sokmaya çalisma Bunun için avlamakta oldugum avi bana teslim et Bunu yapmayacak olursan, dostlugu birakarak düsmanligi ele alacagim Kisa bir süre içinde sehri zapt edip halkini esir edecegim, senin hayatina da son verip düsmanlarimi avucumun içine alacagimdedi Bu açik tehdide karsilik Selanik valisi Dimitnos Leondarios su yumusak cevabi verir:

Ey padisah, pekâla bilirsin ki, ben zorba degil bir kulum Yalniz Bizans Imparatorunun kulu degil, ayni zamanda senin de kulunum Zira sen, onun evladi makamindasin Tarafinizdan sadir olan bu emrin icrasi ve neticeye erdirilmesi size ait bir keyfiyettir Halbuki benim de vazifem cereyan eden hali imparatoruma haber vermektir Sunu da biliniz ancak, imparatorun himayesine siginan ve bir atmacanin peşine düşüp takip ettigi keklik gibi, hayatini kurtarmak isteyen zât, alelâde Türklerden biri degildir Haber aldigima tarafından o senin kardesindir Zaten alelâde biri olsa zeka tekrar imparatorun izni olmadikça onu size veremezdim Bu sebeplerden dolayi âbidane istirham ediyorum, biraz sabr ediniz Ben, su dakikada cereyan eden vak'alari imparatora yaziyorum Bu hususta emir vermek ona aittir Ben ise verilecek emri ifa edecegimdiyerek padisahtan özür diler

Validen bu sekilde bir yanıt bölge Çelebi Sultan Mehmed, imparatora başvuru ile Mustafa Çelebi'nin kendisine teslim edilmesini ister Bu istek karsisinda Bizans Imparatoru Manuel, Çelebi Mehmed'e gönderdigi mektubunda:

Sen benim evladim, ben de baban makaminda olmayi kabul ederek ahd ettik Eger ettigin yemini tutmak istemiyorsan haksiz olani Allah'in adaleti cezalandirir Bana iltica edenleri teslim hakkindaki teklifini yerine getirmek degil, dinlemek bile istemem bununla beraber, biz Hiristiyanlarin itikad ettigimiz ekanimi selâse (Hiristiyanlik'taki üçlü ilâh sistemi)'ye ant ederim oysa, hükümdarligin devam ettikçe ve sen hayatta bulundukça mülteci Mustafa ile arkadasi Cüneyd hapishaneden çikmayacaklardir Sen bu dünyadan göç ettikten daha sonra talihleri ne ise o olsun Eger isin böylece halline razi degilsen istedigin gibi hareket etsözleri ile Mustafa ve Cüneyd'in teslim edilmesi teklifini red eder sırası gelmişken, Selanik valisinden de Mustafa ile Cüneyd'in kendisine gönderilmesini ister

Mektuptaki ifadelerden anlasildigina göre Imparator, lüzum Sultan Mehmed, gerekse ondan sonra gelecek olan Osmanli hükümdarlarina karsi bunlari, hem bir koz, hem de bir emniyet subabi olarak göstermek arzusunu tasimaktadir O, bu arzusunu açikça dile getirmese bile hükümdarligin devam ettikçeçağırmak suretiyle zimnen buna isaret etmektedir

Sultan Mehmed, daha ileri gitmeyerek imparatorun teklifini kabul eder görünür Selanik kusatmasini da kaldirarak Edirne'ye döner Imparator, Istanbul'a getirilen Mustafa ile Cüneyd'i ve maiyetlerindeki otuz üç kisiyi Limni adasina gönderir

Bu mültecilerin masraflari için Osmanli Devleti, her yıl üç yüz bin akça vermeyi, buna karsilik imparator da Çelebi Mehmed hayatta kaldigi müddetçe Mustafa'yi serbest birakmamayi ve Mehmed'in haleflerinin Bizans'a karsi takinacaklari tavra kadar hareket etmeyi taahhüd ediyorlardi

Bu hadiselerden sonradan Çelebi Mehmed, Mustafa Çelebi'ye yardim edip asker veren Eflâk topraklarina akinlar yaptirmak suretiyle intikamini almis oluyordu

Çelebi Sultan Mehmed, 1420 yilinda Istanbul yolu ile Anadolu'ya aşmak üzere gelir bu vesileyle Bizans casuslari, padisahin Anadolu'daki islerini bitirdikten daha sonra Istanbul'u elde etmek üzere kusatacagi haberini getirmislerdi Bu haber üstüne Bizans'in bazi ileri gelenleri, padisah Istanbul yolu ile Anadolu'ya geçerken yolda yakalanip tevkif edilmesini imparatora teklif ettiler Fakat Imparator Manuel, bu teklifi kabul etmez aynı zamanda bu haber yüzünden ihtiyatî bir önlem almak üzere Çelebi Sultan Mehmed'i karsilamak için çocuklarini da göndermez Fakat Bizans ileri gelenlerinden birçogunu padisahi karsilamak ve hediyeler takdim etmek üzere gönderir Elçiler, Çelebi Mehmed'i sehir disinda karsilayarak Bogaz kenarinda Çifte sutun (Besiktas) denilen yere değin kendisine refakat ederler Dolmabahçe ve Tophane sahillerine gelen padisahi, burada üç sira kürekli kadirgada yer alan imparator şahsen kendisi karsiladi Padisaha görev edilen gemi ile imparatorun gemisi yanyana elde etmek üzere Üsküdar'a geçtiler Çelebi Sultan Mehmed, burada karaya çikarak çadira iner Aksam olunca maiyyeti ile birlikte Izmit tarafina hareket ederek Bursa'ya kazanç *