Mustafa Kemal: Efendiler, yarın Cumhuriyet'i ilan edeceğiz

Mustafa Kemal, Çankaya'ya gitmek üzere Meclis'ten ayrılırken, koridorlarda kendisini beklemekte olan Kemalettin Sami ve Halit Paşalara rastladı.

Kendisiyle görüşmek için o vakte kadar orada beklediklerini anlayınca, Ulusal Savunma Bakanı Kâzım Paşa'ya döndü, akşam yemeğine gelsinler dedi.



İsmet Paşa ile Kâzım Paşa'ya ve Fethi Bey'e de Çankaya'ya kendisiyle birlikte gelmelerini söyledi.

Çankaya'ya varınca, orada kendisini görmek üzere gelmiş olan Rize milletvekili Fuat, Afyonkarahisar milletvekili Ruşen Eşref Beyefendilere rastladı. Onları da yemeğe alıkoydu.

Yemek yenirken "Yarın Cumhuriyet ilan edeceğiz!" dedi.

"Kendi anlatımına göre", orada bulunan arkadaşları çabucak kanısını benimsediler.

Yemeği bıraktılar. 



Mustafa Kemal, o dakikadan başlayarak, izlenecek sistem için kısa bir program düzenledi ve arkadaşlarını görevlendirdi.

"O gün" tam 96 yıl evvel bugün idi.

Cumhuriyetin ilanından bir gün öncesi, 28 Ekim 1923 gecesi!

"Anadolu'da bağımsız cumhuriyet kurulacak"

Cumhuriyet'in resmen ilan edilmesinden evvel, işgalci güçler Mustafa Kemal'in niyetlerini sezmişlerdi.

Daha işgalin birinci yılında, 1919'da, Yunan ve Fransız basınında "Kemal, Cumhuriyet ilân edecek" haberleri çıkıyordu.

Eylül 1919'da İngilizler de tıpkı raporları ülkelerine geçmeye başlamışlardı.

Örneğin, İstanbul'daki İngiliz Yüksek Komiseri Amiral "de Robek", Londra'ya gönderdiği raporlarda, "Elde mevcut bütün raporlara nazaran, harekât, Anadolu'da bağımsız bir cumhuriyet istikametinde gelişmektedir" diyordu.

"Türk milletinin tabiat ve şiarına en uygun…"

"Ankara, Cumhuriyetin yıldönümü bayramı içinde memnunluk ve sevinçle çalkala­nırken, muhabirimiz bu mesut günün yıldönümünde Reisicumhur Hazretleri'nin inti­ba, his ve fikirlerini öğrenmek istemiş ve Büyük Millet Meclisi'nin Riyaseticumhur Salonu'nda kabule mazhar olmuştur" diye yazıyordu devrin VAKİT Gazetesi.

(O zamanki Vakit bu türlü bir gazeteydi.)

Yazının girişi şöyle devam ediyordu:



"Reisicumhur Hazretleri, muhabirin muhte­lif sorularına karşılık karşılıklarını Vakit'e lütuf buyurmuşlardır. Telgrafla aldığımız bu mülakata motamot yer veriyoruz."

"CUMHURBAŞKANI" Mustafa Kemal, kurduğu Cumhuriyetin birinci yıldönümünü değerlendiriyordu (29 Ekim 1924).

"Türk milletinin tabiat ve şiarına en uygun olan yönetim cumhuriyet yönetimidir."

"Bir se­nelik hayat, bu hakikati bütün açıklığıyla ispat etmiştir."

"Mazinin kuruluşları, başından nihayete kadar milletin başında yumruk tutan bir sürü müstebitler takımından öbür bir şey değildir."

"Cumhuriyet'in birinci yılı beklediğimiz feyzi büsbütün vermiş midir?

Memleket o kadar harap, millet o kadar yıpranmış bir hale getirilmiştir ki, uzun bir mazinin açtı­ğı bu gedikleri bir sene kadar kısa bir vakitte Cumhuriyet yönetiminin dahi büsbütün kapatabilmesine elbette imkân olamazdı."

"Fakat Cumhuriyet'in feyizleri bütün mem­leketin ufuklarında her kalbe kuvvetli ümitler verebilecek kadar ışıklıdır."

100. yıla daha büyük başarılarla, demokrasiyle girmek umuduyla, 96. yılımız kutlu olsun.

Hulki Cevizoğlu/Yeniçağ