Mutasyon Nedir?

Koronavirüste Mutasyon Nedir?​

2019 yılında Çin’de ortaya çıkarak hızla yayılan Sars-Cov-2 virüsü, süreç içerisinde çeşitli bölgelerde mutasyon geçirmiş yeni varyantları ortaya çıkarmıştır. Birçok hastalık etkeninde olduğu gibi koronavirüste de gerçekleşen mutasyonlar sonucunda dolaşımdaki virüs popülasyonunda genetik varyasyonlar meydana gelerek hastalığın semptomları, seyri ve bulaşıcılığı yönünden çeşitli değişiklikler görülmeye başlanmıştır. Özellikle pandeminin etkili bir şekilde yönetilebilmesi için oldukça önemli olan mutasyonlar, zamanında tespit edilerek tanımlanmadığı takdirde mevcut tarama testlerinde tespit edilemez. Bir diğer deyişle yanlış negatif sonuçlar alınabilir. 2019 yılının sonundan bu yana binlerce kez mutasyon geçirmiş olabileceği düşünülen koronavirüsler için bilim insanları tarafından bu varyantların büyük bir kısmının herhangi bir etkiye yol açmayacağı öngörülmüş ve bunların yolcu olarak nitelendirilebileceği öne sürülmüştür. Bunun yanı sıra bazı durumlarda virüsün hayatta kalması ve üremesi için olumlu etkiler yaratan mutasyonlar gerçekleştiğinde, doğal seçilim yolu ile yeni varyasyonların sıklığı artabilir. Bu durum, koronavirüs pandemisi için yanlış test sonuçları alınması konusunda etki gösterebilecek en önemli etkendir. Dolayısıyla etkili tedavi ve aşılama uygulamaları ile doğru teşhis için virüse ilişkin genetik varyasyonlar sürekli olarak araştırılmalı ve kayıt altına alınmalıdır. Bölgesel olarak tespit edilen yeni varyantlara hızlı şekilde müdahale edilmesi, pandemi sürecinin kontrolü açısından büyük bir etkiye sahiptir. Yeni varyantın dünya çapında yayılmasını önleme ve aşıların etkinliğini koruma açısından yeni varyantların tespit edildiği bölge veya ülkelerde daha katı karantina uygulamalarına başvurulması gerekir.

Covid-19 Virüsünün Mutasyon Geçirmesi Nelere Sebep Olur?​

Virüste oluşan bir mutasyon, genetik yapıyı doğrudan doğruya değiştirmez. Çoğu mutasyon türü belirli bir bölgeyi etkiler ve bu bölgeye bağlı olarak virüsün etki biçiminde farklılıklar yaratır. Yine mutasyonların çok büyük bir kısmı baskınlığını artıracak şekilde başarılı olamaz. Fakat virüsün varlığını sürdürmesi ve üremesi için avantaj sağlayabilecek etkiler yaratan mutasyonlar, baskın varyantların oluşumuna neden olabilir. Virüslerin mutasyona uğraması, ilk olarak hastalığın teşhisini zorlaştırması nedeniyle özellikle de pandemi koşulları gözetildiğinde önemli bir risk oluşturur. Yukarıda da belirtildiği gibi virüsün üremesi ve hayatta kalması açısından olumlu etki yaratan mutasyonlar doğal seçilimin etkisiyle çoğalarak yeni yaygın varyantları oluşturabilir. Bu durum, yeni varyantın tanımlanarak viral testlerin kapsamı içerisine alınmasına dek yanlış negatif sonuçlara yol açar. Test sonuçlarının hatalı olarak negatif sonuçlanması halinde hem tedavide aksama hem de tespit edilmemiş vakalardan kaynaklı bulaşın artması gibi olumsuzluklar ortaya çıkar. Bu durum normal viral hastalıklar için geniş çaplı bir etki yaratmasa da pandemi durumunda hızlı bir hastalık yayılımına yol açabilir. Bununla birlikte virüste görülen mutasyon, koronavirüsün insanda oluşturduğu enfeksiyonun seyrini değiştirebilir. Bazı varyantların yol açtığı enfeksiyonlar daha hafif seyirli olurken bazı varyantlar daha şiddetli bir enfeksiyona yol açarak şiddetli komplikasyonları beraberinde getirebilir. Farklı varyantlar arasında hastalık semptomları ve bulaşma hızına ilişkin farklılıklar da rapor edilmektedir.

Koronavirüs Mutasyonları Nerelerde Görülmüştür?​

Koronavirüste mutasyon geçirmiş yeni varyantların ilki İngiltere’de tespit edilmiştir. Pandemi ile mücadele sürecinde tüm dünyada korkuya yol açan virüsün mutasyona uğradığına ilişkin açıklamaların ardından yeni varyantlara ilişkin araştırma ve çalışmalar hızlandırılmıştır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından paylaşılan verilere göre dünya genelinde 68 farklı ülkede yapılan on binden fazla koronavirüsün genomunu inceleyen bir araştırmada beş binin üzerinde farklı SARS-Cov-2 varyantı saptanmıştır. Bunlar arasında D614G adı verilen varyantın ise en baskın genetik varyasyon türünü oluşturduğu tespit edilerek aşı çalışmaları için en önemli tehdidi bu varyantın oluşturduğu paylaşılmıştır. 2020 yılında İngiltere’de tespit edilen ve İngiltere varyantı olarak bilinen genoma sahip virüste 17 farklı mutasyon gözlenmiştir. Söz konusu varyantın bulaşma hızının daha yüksek olması, daha şiddetli klinik bulgularla birlikte seyreden bir enfeksiyon tablosuna yol açması gibi etkileri tespit edilmiş olsa da henüz bu gibi verilerin doğrulanabilmesi için çok daha fazla vaka çalışmasına ihtiyaç vardır. Mevcut baskın varyantlar arasında şunlar yer alır:

• Çin’in Wuhan şehrinde ilk olarak tespit edilen varyant
• Avrupa kıtasında ilk dalgaya yol açan varyant
• İngiltere’de yaygın olan Alfa varyantı
• Güney Afrika’da saptanan Beta varyantı
• Brezilya’da tespit edilen Gamma varyantı
• Hindistan’da tespit edilen Delta varyantı

Tespit edilen bu gibi varyantlara uygun şekilde Covid-19 test kitlerinde de güncellemeler yapılmaktadır. Bu sayede mutasyon geçirmiş virüslerle enfekte olan hastalarda koronavirüs test sonucunda yanlış negatif sonuçların önüne geçilebilir. Genel olarak bulaşma hızını gösteren çalışmalara bakıldığında Alfa varyantından Delta varyantına doğru ilerledikçe bulaşma hızının arttığı görülmektedir. Fakat kesin yargıların ortaya konulabilmesi için çok daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır. Öte yandan virüsün bulaşma hızının artması, virüsün öldürücülüğünün veya etkisinin artması anlamına gelmez. Dolayısıyla yeni oluşan varyantlar için etki ve bulaşıcılık yönünden incelenmesi, pandemi sürecinin yönetimi açısından da oldukça fayda sağlayacaktır.

Mutasyonların Aşı Üzerindeki Etkisi Nedir?​

Mutasyondan kaynaklı görülebilecek bir diğer önemli sorun ise mevcut aşı uygulamalarının etkisinin azalmasıdır. Mevcut varyantlara yönelik olarak geliştirilen aşılar bir süre sonra ortaya çıkan yeni varyantlar için yeterince etkili olmayabilir. Bu nedenle koronavirüs aşılarının tıpkı grip aşıları gibi belirli periyotlar ile yenilenerek güncel varyantlara uyumlu hale getirilmesi gerekir. Mevcut aşı seçeneklerinden önde gelenler, virüslerdeki diken proteinlerini hedef alarak etki gösterir. Şu ana dek tespit edilmiş olan varyantlarda diken proteinlerinde çeşitli mutasyonlar saptanmış olsa da bu durum aşının etkisinin tamamen ortadan kalktığı anlamına gelmez. Bunun nedeni aşıların diken proteinler üzerindeki birçok farklı bölgeye karşı antikor üretimine yol açmasıdır. Tek bir bölgeye ilişkin mutasyon aşının başarı oranlarında belirli miktarda değişiklik yapabilse de, böyle bir mutasyonun aşıyı etkisiz hale getirmesi şimdilik bilim insanları tarafından mümkün görülmemektedir. Fakat zaman içerisinde oluşan yeni mutasyonlarla birlikte mevcut aşıların etkisiz hale gelme olasılığı söz konusudur. Dolayısıyla genetik varyasyonlar çok sıkı şekilde takip edilmeli ve aşılama prosedürleri buna göre şekillendirilmelidir.

Eğer siz de koronavirüs belirtileri yaşıyorsanız veya mevcut Covid-19 aşıları hakkında bilgi almak istiyorsanız sağlık kuruluşlarına başvurarak hekiminizden öneri alabilirsiniz. Maske, mesafe ve hijyen kurallarına azami şekilde dikkat etmenin yanı sıra sıranız geldiğinde aşınızı yaptırarak koronavirüsten korunabilirsiniz.