Mutasyon

Mutasyon nedir,Dönüşüm çeşitleri,Mutasyon hakkında genel data

Dönüşüm

Değişinim ya da dönüşüm, canlının kalıtımsal bilgisinde meydana gelen değişmelerdir Her değişim kuşaktan kuşağa aktarılmaz Maddi(somatik) mutasyonlar kalıtsal değildir Eşey(üreme) hücresi mutasyonları ise kalıtsaldır, bir sonraki nesillere aktarılır

Bireyin,ırsi özelliklerinin ortaya çıkmasını karşılayan genetik şifre, herhangi bir nedenden dolayı (DNA kopyalanması ve onarımı, X ışını, radyasyon, ultraviyole, bazı ilaç ve kimyasallar, ani sıcaklık değişimleri vb maddelerle) bozulabilir Bu durumda DNA ’nın sentezlediği protein veya enzim bozulur Böylece canlının, proteinden nedeniyle yapısı, enzimlerinden nedeniyle metabolizması değişken Mutasyon evrimin temelini oluşturur

Mutasyonlar, ırsi materyalin alışılagelmiş kombinasyonunu değiştirmeyen, kalıtsal yapıda meydana gelen bütün değişikliklerdir Dönüşüm terimi genel olarak,

* Kromozom yapısının değişmesini,
* Kromozom sayısının değişmesini,
* Genlerdeki değişiklikleri kapsar

Dönüşüm Çeşitleri

Mutasyonlar kalıtımsal çalışmaların temelini oluştururlar Mutasyonun en önemli sonuçlarından biri, bir sonraki kuşağa ayrı kalıtımsal özellikler aktarılmasına neden olmasıdır Bu ise, farklı fiziki özelliklere sahip bireylerin meydana gelmesidir

Bu değişimler sonucu ortaya çıkarılan fenotipik çeşitlilik, genetikçilerin değişikliğe uğramış olan özelliği denetçi genleri çalışmalarına ihtimal sağlar Genetik araştırmalarda mutasyonlar, nesilden nesile geçişlerde takip edilebilen, markerlar olarak kullanılırlar Tarihte mutasyonların sunduğu fenotipik çeşitlilik olmasaydı, mesela Mendel'in araştırmalarını yaptığı bezelye bitkisinin fenotipi tek olsaydı, bu deneyler hiçbir süre sonuç bulamayacaktı

Bazı canlıların kısa olan hayatlarından yararlanılarak, kolayca tanınabilecek ve çalışılabilecek mutasyonlar bu canlılarda elde edilirler Değişim ve mutagenez çalışmalarında özellikle virüsler, bakteriler, mantarlar, meyve sinekleri, bazı ur ve fareler kullanılmaktadır Bu canlılar, genetik hakkında bilgilerin elde edilmesinde fazla yararlı olmuşlardır

Kromozom yapısının değişmesi

Mayoz bölünmenin ilk evrelerinde crossingover ile kromozomlardan kopan parçalar yer değiştirip yeniden kromozomlara bağlanabilirler Krossingover, homolog kromatitler arasındaki adi parça değişimidir; ancak genlerin rekombinasyonlarına niçin olur; fakat kromozomlarda yapı değişikliklerine neden olmaz Bazen kromatitler, krossingover olmadan parça değişimine, yitirilmesine veya kazanlımasına neden olur
Kromozom sayısının değişmesi değiştir

Kromozomlar mitoz ve mayoz ayrılma esnasında ara sıra uyumlu olarak ayrılmazlar Sonuçta kromozom sayısı bakımından farklı hücreler meydana gelir ve ırsi açıdan bir takım sorunlar oluşturur Birçok bitki doğadaki diploit kökenli diğer bitkilerden türemiştir Benzer gen lokusunda meydana gelecek öldürücü bir değişim, bu şekilde, öteki sıradan genleri içeren poliploit kromozomlar göre korunabilir Başlangıçta öldürücü ya da engelleyici görünen bu genler bir süre sonradan canlının ayakta kalmasını karşılamak bakımından kayda değer bir duruma geçebilir Bu müşteri ot gibi yaşama kesin bir vakit sonra kısır olarak kalırlar ve çelikleme ya da yumru ile çoğaltılırlar Hayvanlar, vücutlarının belli bir parçasından üretilemedikleri için, triploidi ve tetraploidi bunlarda bir ağırlık arzetmez İnsanlardaki kromozom sayısı değişimleri;

* Down sendromu,
* Edward sendromu,
* Patau sendromu,
* Cri du Chat sendromu,
* Kronik miyelojenik lösemi gibi hastalıklara neden olur ve bu insanlarada değiştirilemeyen sorunlara niçin olarak kalırlar

Gen (Nokta) mutasyonları

Kromozomların yapısında veya sayısında herhangi bir değiştirme olmadan, doğal veya denek olarak meydana gelen ve mikroskopta görülmeyen mutasyonlardır Mutasyonu meydana getiren aracılara mutajenik etmendenir Mutasyona uğramış bir gen nadir olarak eski haline dönebilir

Gen mutasyonları, hücredeki ırsi bilgiyi içeren, çift nükleotid zincirinden oluşan, DNA (deoksiribonükleikasit) molekülündeki gen denilen ve belirtilmiş bir özelliği kodlayan bölümündeki değişiklikten kaynaklanır Mutasyonlar, bir DNA zincirindeki bazın (A, T, G, C) diğer bir bazla yer değiştirmesi sonucunda ortaya çıkabileceği gibi, zincire bir ya da daha çok bazın eklenmesi veya zincirdeki bazların eksilmesi sonucunda da ortaya çıkabilir

Mutasyonun Sebepleri ve Etkileri

Mutasyonlar birkaç sebepten dolayı meydana gelebilir

1) DNA'nın kendini doğru olarak kopyalayamaması: Gözenekli Olan bölünürken, DNA'sının bir kopyasını çıkarır ve ara sıra bu kopyalar birebir olmaz Orjinal DNA diziliminde meydana gelen bu çeşitlilik bir mutasyondır Doğal sebeplerden ötürü gerçekleşir

2) Dış etkiler mutasyona sebep olabilir: Mutasyonlar ayrıca belirli kimyasallara yada radyasyona maruz kalındığında gerçekleşebilir Bunlar DNA'da bozulmaya sebep olur Doğal olmayan yollarla gerçekleşmesi gerekli değildir en izole ve bozulmamış çevrelerde bile, DNA bozulur Bu durumda, gözenekli olan DNA'yı onarırken, tekrar tekrar şekilde gerçekleştiremez Böylece, hücreli orjinalinden bambaşka bir DNA ile son bulur; sonuç olarak, bir mutasyondur

Mutasyonlar; çoğunlukla DNA'nın kopyalanması yada onarımı sırasındaki hatalarla ortaya çıkar Genetik çeşitliliğin belli başlı kaynağıdır

Mutasyonlar; faydalı, etkisiz yada zararlı olabilir DNA'daki bir değişiklik oraganizmanın herhangibir özelliğinde değişime sebep olabilir

Mutasyonun gözlenebilen bir etki olmadan ortaya çıkması fazla az gözlenen bir olgudur Daha çok çevreden gelen kimyasal ya da somut etkiler sebebiyle olur Bir dış etkinin mutasyona yol açabilmesi (mutajen olması) için hücre içine girip etkinliğini gösterebilmesi gerekir Mesela Güneş ’in morötesi ışınları, girim gücü düşük olduğu için yalnızca cilt hücrelerinde somatik mutasyona yol açabilirken, girim gücü yüksek olan X ışınları ya da atom bombası ışımaları, tohumsal mutasyona yani nesilden nesile aktarılabilen mutasyona yol açabilen çok enerjik etkenlerdir Bu nesil mutasyonların bir çok örneği yakın zamanda Çernobil patlaması sonucunda çevredeki bir çok canlı türünde gözlenmiştir Günümüzde bile bu patlama sonrası etrafa her tarafa yayılan radyoaktif maddelerin neden olduğu somatik mutasyonların görünür sonuçları vardır Halen Rusya ve Karadeniz Bölgesi ’ndeki kanser oranları fazla yüksektir

Mutasyonun diğer bir sonucu da gözenekli olan bölünmesindeki kontrol mekanizmasını ortadan kaldırabilmesidir Bunun bilinen en tehlikeli sonucu ise hücrenin kontrolsüz bölünmesi yani kanserdir *