Müzelerde Sergilenen Dinozor İskeletleri Gerçek mi?

Dinozorlar kusursuz yaratıklardı ve hâlâ insanlık olarak onları büsbütün keşfedebilmiş değiliz. En azından keşfedebildiğimiz kadarını günümüzde görme bahtına sahibiz ya da nitekim o denli mi?

Müzelerde gördüğümüz, bulunan kemiklerin bir ortaya getirilerek bir iskelet oluşturduğu yapılar hakikaten dinozorlara mı ilişkin? Bu soruyu yanıtlaması biraz sıkıntı zira karmaşık bir mevzu ancak imkânsız değil; dolayısıyla gelin, müzelerdeki dinozor kemiklerinin gerçek olup olmadığını öğrenelim.

En temelden başlayalım: Daima ismini duyduğumuz ‘fosil’ aslında nedir, nasıl oluşur ve nasıl gün yüzüne çıkarılır?


Fosil, bir bitki yahut hayvan olmak üzere tarih öncesi ömrün delilidir ve en az 10.000 yaşındadır. En yaygın fosil biçimleri kemikler ve dişlerdir (vücut fosilleri) lakin ayak izleri ve deri kalıntıları da (iz fosilleri) fosillere dahildir.

Fosiller; antik dere yatakları, göller, mağaralar, volkanik kül kalıntıları ve katran çukurları birçok farklı etraf halinden elde edilebilir. Pekala fosiller nasıl oluşur? Aslına bakarsanız antik canlıların birçoğu fosile dönüşemeden başka bir organizma tarafından tüketildi yahut iklim tesirlerinden ötürü bozuldu.


Ancak yanlışsız şartlar sağlandığında günümüzde gördüğümüz fosillere dönüşüyorlar, fakat bu şartlar neler? Bir hayvanın fosilleşme süreci, hayvan öldükten sonra kum yahut silt üzere tortularla gömülü olursa başlar. Altında gömülü olduğu tortu katmanları, hayvanı çürümeye karşı korur. Vücudun et kısımları aşınır ve geriye yalnızca kemikler, dişler ve boynuzlar üzere sert kısımlar kalır.

Tabii bu bahsettiğimiz süreç o denli kısa bir mühlet değil, bunun gerçekleşmesi için daha evvel de dediğimiz üzere en az 10.000 yıl geçmesi gerekiyor. Bütün bu süreçler yaşandıktan sonra geriye fosili çıkarmak kalıyor.


Fosilleri çıkarmak için önce bulmak gerekiyor, bunun için de paleontologlar fosillerin bulunma mümkünlüğünün yüksek olduğu bölgelere keşif seyahatleri düzenlerler. Saha çalışmasının başarılı olması için önemli ölçüde finansman ve dikkatli planlama gerekir.

Paleontologlar birden fazla vakit daha evvel de fosillerin bulunduğu bölgelerde saha çalışması düzenlerler lakin bulamazlarsa jeolojik haritalar ve uydu fotoğrafları kullanarak aradıkları fosilin ilişkin olduğu çağdan kalma kayanın yerini saptamaya çalışırlar.


Paleontolog, bir fosil modülü bulduğunda o örneğin ne kadarının toprağa gömüldüğünü görmek için yüzeydeki tozu fırça ile temizler. Şayet örneğin büyük bir kısmı yerin altındaysa hafriyat süreçleri başlatılır. Fosil kemiği açığa çıktıkça, fosili bir ortada tutmak için çatlak ve kırıklara özel yapıştırıcı sürülür.

Daha sonra fosilin etrafına bir hendek kazılır ve böylelikle fosil bir temel üzerine oturur lakin hala kaya yahut matrisle kaplı olur. Bir tabibin kırık bir kemiğe uyguladığı tarife üzere sert bir alçı oluşturmak için matrisin etrafına bir alçı bandaj katmanı sarılmadan evvel fosilleşmiş kemiklerin üzerine nemli bir tuvalet kâğıdı yerleştirilir. Kalıp sertleştiğinde matrisin alttaki kayadan koparılmasıyla fosilin kazılması tamamlanır ve kalıptaki fosil, müzeye gönderilmek üzere paketlenir.

Ve gelelim asıl sorumuza: Bugün müzelerde gördüğümüz dinozor kemikleri gerçek mi?


Şu ana kadar anlattıklarımızdan anlayabileceğiniz üzere fosiller çok kırılgan yapılar. Çıkartılması ve müzede sergilenmeye hazır hale gelmesi çok ince işlemesi gereken bir süreç. Bu da haliyle akıllara bilim insanlarının, gerçek olanlar ziyan görmesin diye müzelerde replika dinozor kemikleri sergileyip sergilemediği sorusunu getiriyor.

Aslına bakarsanız bu sorunun iki karşılığı var: Hem evet hem de hayır. Evet, müzelerde gördüğünüz kemikler %90 oranla (bulunamayan kesimler alçıyla restore ediliyor) hakikaten tarih öncesinde yaşamış dinozorlara ilişkin. Hayır, zira müzelerdeki iskeleti oluşturan ‘kemikler’ artık birer kemik değil, ondan fazla birer kaya.

Binlerce yıllık fosilleşme sürecinin akabinde dinozorların kemikleri, bugün kemik olarak isimlendirdiğimiz yapıya sahip değiller. Lakin yeniden de bir vakitler binlerce yıl evvel yaşamış olan bir canlının iskeletini oluşturuyorlardı.

Böylelikle sorumuzun karşılığını almış oluyoruz. Özetle müzelerde sergilenen dinozor kemikleri gerçekten dinozorlara ilişkin fakat artık birer kemik değiller. Siz ne düşünüyorsunuz? Fikirlerinizi yorumlarda bizlerle paylaşmayı lütfen unutmayın.

Kaynaklar: Field Museum, The Guardian, American Museum of Natural History