namazın anahtarı temizliktir hadisindeki anlam

namazın anahtarı temizliktir hadisindeki amaç

TEMIZLIK


Kur'ânı Kerîm'in çoğu âyetinde, Hz Peygamber'in hadislerinde ve örnek hayatında temizliğin önemi ve gerekliliği üstünde ısrarla durulmuş, genel anlamda temizlik ve ibadet amaçlı temizlikle ilgili birtakım ilke ve ölçüler getirilmiş ve temizleme bazı ibadetler için ön şart sayılmıştır Bu, İslâm dininin dünya hayatına keza âhirete uzanan bir köprü olması keza de insanın yaratılışından beklenen ulvî hedef ve hikmetlerin gerçekleşme alanı olması cihetleriyle tartı vermesinin, insan hayatını maddî ve mânevî yönleriyle bir bütün halinde ele almasının ve neticede bu hayatı düzene koymada ferde asistan olmasının tabii bir sonucudur Çünkü din, özü itibariyle mânevî kirlerden arınma, Allah'ı tanıma, O'na itaat ve ibadet etmeden ibaret gibi görünse de ruhun yücelişi ve insanın böyle mânevî bir temas ortamına geçebilmesi için insanı çevreleyen fizik şartların da buna uygun olması gerekir İbadet hayatıyla ve mânevî temizlenme ile cisim ve çevre temizliği aralarında sıkı bir bağın kurulması hatta Kur'an'da temizlikten, hem maddî keza de mânevî temizliği kapsayacak şekilde genel bir anlatımla söz edilmesi böyle bir anlam taşır öte yandan İslâm dini ferdin âhiret dek dünya hayatında da her yönden mutlu ve huzurlu olmasını özlem ettiği, müslümanların dinç ve tehlikesiz bir toplum oluşturmasını dinî hayat için âdeta ön koşul mesabesinde zorunlu gördüğü için, öncelikle beden temizliği edinmek üzere maddî temizliği de dinî mükellefiyet dahilinde görmüş, bu konuda ferde bir dizi atama ve mesuliyet yüklemiştir

İslâm kültüründe genel anlamdaki temizleme ile ibadet amaçlı temizleme birbirini tamamlar ve birlikte bir amaç ifade eder Bu sebeple İslâm bilginleri temizliği maddî temizlik, hükmî temizleme ve mânevî temizlik biçiminde üç safhalı bir etkinlik olarak görmüşlerdir Vücut, elbise ve çevre temizliği biçiminde ifade edilebilecek olan maddî temizliğin de, genelde ibadete hazırlık ve ön durum olarak, kimi durumda ibadet olarak değerlendirilmiş olması, ona, İslâm kültüründe bir ibadet içeriği kazandırıldığını gösterir Abdest ve gusül, hükmî temizlik kademesidir Üçüncü kademede ise kişinin uzuvlarını gıybet, yalan, haram yemek yemek, mala hıyanet etmek gibi günahlardan, kalbini haset, gurur, gösteriş, hırs ve güya kötü mizaç ve hastalıklardan, hatta ego ve bilincini Allah'ın gayrısından (mâsivâ) temizlemesi kazanç Müslümanın aşama kademe arınması ve temizlenmesi, Allah'ın huzuruna böyle bir safiyet ve arılıkla çıkması öğütlenir

Maddî temizlik İslâm dininin fevkalâde tartma atfettiği bir konudur Kur'ânı Kerîm'de çevrenin ve ibadet yerinin temizliğinden laf edilir, Allah'ın temizleme konusunda titizlik gösterenleri sevdiği bildirilir (elBakara 2125; etTevbe 9108; elHac 2226) Hz Peygamber de Temizlik imanın yarısıdır(Müslim, “Tahâret, 1), Allah temizdir, temizliği sever(Tirmizî, “Edeb, 41), Namazın anahtarı temizliktir(Ebû Dâvûd, “Salât, 73; Tirmizî, “Tahâret, 3) buyurmuş; değişik vesilelerle beden ve çevre temizliğini emretmiş ya da nasihat etmiş, bu konuda davranışlarıyla ashabına ve bütün müslümanlara örnek olmuştur İslâm'ın bu ısrarlı takibi neticesinde temizlik müslümanların hayatına dinî yönü de yer alan bir kültür ve gelenek olarak sabit, fıkıh kitaplarının ilk bölümünü temizlik (tahâret) konusu teşkil etmiştir Bu bölümde ibadetlere hazırlık mahiyetinde ve onların ön şartı olan abdest, gusül, teyemmüm gibi hükmî temizliğin yanı sıra suların temizliği, dinen ve maddeten pis (necis) sayılan şeyler, temizlenme usulleri gibi konuların da en ince ayrıntısına kadar ele alındığı görülür Görünür leke ve pisliklerin giderilmesi necâsetten tahâret, abdestsizlik durumunun kaldırılması ise hadesten tahâretolarak adlandırılır Her iki tür temizlik de ibadete hazırlık olmakla birlikte arasında mahiyet farkı olduğu açıktır Bu farkı uygulamak üzere Türkçe ilmihal kitaplarında birincisine maddî temizleme, ikincisine dinî temizlemeya da mânevî temizlikdenilmiştir Her iki nitelendirme yetkisiz olduğu gibi hatalı anlaşılmaya da müsaittir

İslâm dini, karoser ve elbise temizliğini emrettiği gibi, kalp ve gönül temizliğini de emretmiştir Ceset ve elbise temizliği, görünen kir ve pisliklerin temizlenmesi anlamına gelir ve buna maddî(dış) temizleme denir Dinimizin, üzerinde daha ağırlık ve özenle durduğu temizlik ise yürek ve gönül (iç) temizliğidir Kalbin temizliği, dünyevî ilişkiler boyutunda, insanın hemcinslerine karşısında musibet, kin ve haset gibi negatif duygulara kalbinde yer vermemesi, aksine iyilik ve hoşgörüyü ilke edinmesi anlamına geldiği gibi, tasavvufî boyutta, kalbin mâsivâdan arınması anlamına gelir ancak her iki boyutuyla kalbin temizlenmesi, gerçekbir temizliktir bununla beraber kalpten giderilen şey duyularla algılanır bir kir olmadığı için bu temizleme, maddî olmayan anlamında mânevîtemizleme olarak nitelendirilmiştir İslâm dini lüzum maddî, gerekse mânevî temizliği önemle ve ısrarla emrettiğinden, bu iki tür temizleme için en genel anlamda dinî temizliknitelemesini gerçekleştirmek da mümkündür Üçüncü bir temizlik çeşidi ise, özellikle namaz ibadeti için öngörülen ve fıkıh kitaplarında hadesten tahâretolarak isimlendirilen ibadet amaçlı temizlemetir Bu tür temizleme, mahiyetçe bahsi geçen iki nesil temizlikten farklı olduğu için bunun isimlendirilmesinde bir takım sıkıntılar yaşanmıştır Maddî ve mânevî temizliğin dinin emri olduğu ikinci plana düşürülecek şekilde, sadece bunun dinî temizlemeolarak isimlendirilmesi yerinde değildir Çünkü, dinî temizlikifadesinin, hem maddî (dış) temizleme hem mânevî (iç) temizleme keza de ibadet için öngörülen bu özel temizlik türünü içine alacak şekilde kullanılması mümkündür İbadet amaçlı temizliğin, hükmî temizlemeolarak nitelendirilmesi de eksik olup bir takım zorluklar taşımaktadır Çünkü hükmî temizlemeifadesi, esasında, hakiki temizlikmukabili olarak kullanılmakta, dolayısıyla hakiki temizliği içermemektedir Halbuki abdest ve gusül, ibadet amaçlı olmakla birlikte gerçek temizliği içermektedir Bu bakımdan hükmî temizlikifadesi, sadece ibadet amaçlı olmakla birlikte hakiki temizlik içermeyen teyemmümiçin kullanılabilir

Diğer temizleme türlerinden yarmak üzere, ibadete hazırlık olduğu için vesile ibadet olarak kabul edilen abdest, gusül ve teyemmüm için, ibadet temizliğiveya ibadet amaçlı temizlemetabirini kullanmak daha dürüst ise de, yaygın kullanıma uyarak hükmî temizlemeifadesini kullanmayı şimdilik sürdüreceğiz *