Nasreddin Hoca Kimdir? Nerelidir?

Sözlü kültür, herhangi bir toplumun yaşayışı, bilgi birikimi, yaptıkları konusunda bilgi vermekte olan eserlerin toplamıdır Fıkralar da toplumun sözlü kültüründe oldukça büyük bir yer tutan eserlerdir Anonim şekilde bulunan ya da bir kişiye mal edilerek anlatılmakta olan bu eserlerin birtakım özellikleri bulunmaktadır Fıkraların başlıca özellikleri güldürücü olmalarıdır İki ya da ikiden fazla kişi arasında geçmekte olan fıkralar, genelde komik ve ilginç diyaloglardan oluşmaktadır Fıkra türünün temsilcisi olan Temel, Dursun, Kayserili gibi şahıslar bulunmaktadır Bunların haricinde fıkra denince akla gelen ilk isim Nasreddin Hoca’dır Genelde güldürücü ve düşündürücü, güldürürken düşündüren fıkraları bulunan Nasreddin Hoca’nın hayatı ve yaşadıkları yazımızda yer almaktadır

Nasreddin Hoca Nerelidir?
Nasreddin Hoca, 1208 yılında Eskişehir’in Sivrihisar ilçesinde doğup, 1284 yılında Akşehir’de vefat etmiştir Annesi ile babası aynı köydendir ve şatafatlı bir yaşamı olmamıştır Babası köyün imamı, annesi ise ev hanımıdır Babasının adı Abdullah, annesinin adı ise Sıdıka’dır Nasreddin Hoca, eğitimine babasının izinden devam etmiştir ve medrese okuyarak imamlık yapmaya başlamıştır Başka bir rivayete göre de imamlık haricinde kadılık da yapmıştır Nasreddin Hoca adını ise kadılık yaptığı zamanlarda kullandığı Nasureddin Hace adından almıştır Nasreddin Hoca, halk arasında bulunan gayet sıradan bir insan halinde iken, bulunduğu yerdeki insanların ona yüklediği olağanüstü özellikler sayesinde ün kazanmıştır Örneğin Timur ile konuşması, Mevlana ile yakınlık kurduğu söylentileri ve Selçuklu sultanı ile tanışması bu özelliklerden birkaçıdır Hayat hikayesinden ve yaşadıklarından çok düşünceleri ve bilmeceleri ile bilinen Nasreddin Hoca Anadolu’daki halkın yaşam şeklini oluşturan ögelere fıkralarında yer vermiştir Nasreddin Hoca fıkralarında Anadolu halkının duygularını yansıtmakta ve onların yaşadıkları gülünç durumlara yer vermektedir

Nasreddin Hoca’nın tanık bulunduğu olaylar genel olarak saray çevresinde ya da içinde geçmektedir Yüksek zümrenin, zenginlerin, soyluların bulunduğu ortamlara mecbur kalmadıkça girmemekte, girdiği zaman da mümkün oldukça çabuk ayrılmaktadır Nasreddin Hoca fıkralarında bulunmakta olan değişmez bir özellikte Nasreddin Hoca’nın eşeğidir Nasreddin Hoca ve eşeği her fıkrada farklı maceralar yaşamaktadır Dışardan bakıldığı zaman sadece bir binek olarak görülen bu eşeğin fıkralardaki asıl işlevi alay ve yergi ögesi olmaktır Eşek sadece halk fıkralarında bulunmakta, saray ve soyluların yer aldığı fıkralarda bulunmamaktadır Bunun nedeni soyluların halk için yaptığı sınıflandırmaya dikkat çekmektir

Nasreddin Hoca fıkraları toplumun tüm kesimlerinde yaygın olarak bilinmektedir Yaş sınırı olmadan çocuk ya da yetişkin herkes Nasreddin Hoca fıkralarını dinlemektedir Bunun sebebi Nasreddin Hoca’nın fıkralarında bulunan Anadolu temasıdır Nasreddin Hoca, halkın içinden biridir Fıkralarında ve halkın onunla ilgili anlattığı olaylarda her zaman Anadolu insanının yanında olmuş, saray ve soylulara karşı alay içeren söylemlerde bulunmuştur Ayrıca Nasreddin Hoca fıkralarında dini malzeme edinen sofuların ahiret ile ilgili olan, halka aşıladıkları ilginç inançlara da yer verilmektedir Nasreddin Hoca fıkralarının etkisi sayesinde fıkra kültürü toplumun her kesimine yayılmış, Bektaşi, İncili Çavuş gibi birçok yörenin kültürünü yansıtan fıkralar ortaya çıkmıştır İncili Çavuş saray çevresinin absürt beğeni ve ilgisini, Bektaşi ise halkın katı şeriat kurallarına karşı duyduğu tepkiyi belirtmektedir İnsanların fikirlerini gülünç yollar ile ifade etmesini sağlayan Nasreddin Hoca vefatıyla da birçok kişiyi üzmüştür Nasreddin Hoca’nın vefat ettiği şehir olan Akşehir’de her yıl Nasreddin Hoca için festivaller ve anma törenleri düzenlenmektedir

Nasreddin Hoca

Nasreddin Hoca ve Kişiliği
Nasreddin Hoca birçok insana doğruyu gösteren, kötülüklerden uzak tutup iyiliğe sevk eden bir kişidir İnsanlara doğru yolu göstermede doğayı rehber olarak kabul etmiştir İnsanlara anlatacağı meselelerin halkın üslup düzeyine uygun olmasına dikkat etmiştir Ayrıca halkı ilgilendiren meseleler hakkında gülünç yorumlar yapmayı ve eleştirel düzeyde konuşmayı da çokça yapmıştır Nasreddin Hoca’nın fıkraları ilk olarak yakın çevresinde anlatılmaya başlanmış daha sonra ise dilden dile dolaşmıştır Fakat Nasreddin Hoca’ya ait olmayan birçok fıkra ona aitmiş gibi anlatılmıştır Ona ait olan ve olmayan fıkraların ayrımı ise fıkraların üslup seviyesinden anlaşılmaktadır Çünkü Nasreddin Hoca oldukça bilgili, edepli ve halk ile iç içe olan bir insandır Fıkraları ise güldürürken düşündürmekte ve zeka isteyen fıkralardır Oysaki ona mal edilen fıkralar içerisinde bu özelliklere uymayan oldukça basit ve halkın yaşam biçimine aykırı fıkralar bulunmaktadır Bu nedenle ayrım yapmak çok zor olmamaktadır

Nasreddin Hoca insanları ve içerisinde yaşadığı toplumu tüm yönleriyle çok iyi tanıyan bir insandır Etrafındaki komşularının, ticaret yaptığı insanların ve daha birçok kişinin eksik ve yanlış yönlerini fark ettiği zaman bunları kırmadan, nükteler ile dile getirmiştir Bu özelliği sayesinde birçok insan tarafından oldukça sevilmektedir Nasreddin Hoca ticaret yaptığı insanların başka insanlara yaptığı kurnazlıkları dahi kırmadan dile getirebilmiş bir insandır Günümüzde insanları inceleyen bilim dalları onun bu konudaki hassasiyetini de örnek almaktadır

Nasreddin Hoca Fıkralarının Genel Özellikleri
Nasreddin Hoca’ya ait olan fıkralar güldürücü ve düşündürücü fıkralar olarak bilinmektedir Fıkraların sadece güldürmekten ibaret olmadığını aynı zamanda öğretici ve eğitici bir niteliği olduğunu da gösteren Nasreddin Hoca fıkraları her yaşta insan tarafından dinlenmekte ve bilinmektedir Her yaş ve konumdaki insan tarafından dinlenebilen bu fıkralar halkın her kesimine hitap ettiği için bir sosyolog yerine konmaktadır Nasreddin Hoca fıkralarının en bilinen özelliği hazırcevap diyaloglardan oluşmasıdır Yanlış ya da ters bir şey söyleyen kişiye anında cevap verilir Nasreddin Hoca bu yönüyle tam bir halk kahramanı olmuştur Onun sahip olduğu bu eleştirel yapı halk tarafından sevilmesini de kolaylaştırmıştır Nasreddin Hoca fıkraları kalp kırmadan ders veren bir nitelik taşımaktadır

Nasreddin Hoca Kimdir

Nasreddin Hoca’nın Toplumumuzdaki Yeri
Türk toplumu her zaman halkın destekçisi olmuş, zengin ve soylulara karşı Anadolu halkının üretimini desteklemiştir Nasreddin Hoca’nın sahip olduğu kişilik özellikleri de Türk toplumunun genel olarak sahip olduğu özelliklerle bağdaşmaktadır Bu nedenle Türk toplumunun Nasreddin Hoca’yı kabul etmesi zor olmamıştır Nasreddin Hoca eğitici ve öğretici yönüyle toplumun her kesiminin sevgisini kazanmıştır Fakat toplum içindeki yeri, başından geçmiş olan olaylarla ve hayat hikayesi ile ilgili değil toplumda bıraktığı olumlu izlerle ilgilidir Yani Nasreddin Hoca topluma öncülük edecek çeşitli şeyler yaptığı için bu kadar sevilmektedir Fıkralarında her kesimin ders çıkarabileceği unsurlar bulunduran Nasreddin Hoca, toplumun eksik ve yanlış yönlerine uygun bir üslup ile anlatmaktadır Böylesine ince bir hareket ancak alçakgönüllü insanların yapabileceği bir iştir

Topluma yön verici hareketleri nedeniyle sadece ülkemizde değil, dünya üzerindeki birçok ülkede de Nasreddin Hoca’ya oldukça saygı duyulmaktadır Çünkü her ülkenin ya da bölgenin mizah seviyesi yüksek ve toplum sorunlarına duyarlı büyüklere ihtiyacı vardır Bu sayede toplumun sorunları içinden çıkılmaz bir hal aldığında bile insanları rahatlatacak çeşitli çözümler bulunur Hatalar ve yanlışlar yapıldıkça bunları kırmadan belirtmekte yapılabilecek en güzel şeyler arasındadır Nasreddin Hoca tüm bu yönleri ile toplumumuzda oldukça önemli bir yere sahip olmuştur Günümüzde hala fıkraları dilden dile dolaşmakta ve yaşam hikayesi birçok insan tarafından bilinmektedir