Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
‘‘Ne seninle ne de sensiz...’’ deriz bazen. Karşımızdaki insan hayatımızda kalsa bir sıkıntıdır, hayatımızdan gitse öteki bir dert… Bugünkü yazımızda bahsedeceğimiz ünlü filozof Arthur Schopenhauer’in kıymetli metaforlarından Kirpi İkilemi, insanların bağlardaki yakınlık derecesi ve şahsî alanların suistimal edilmesini kirpi davranışlarıyla açıklıyor olacak. Kulağa enteresan geliyor, değil mi?
Aile, arkadaşlar ya da sevgili… İnsan ilgileri kurması ve yönetmesi ziyadesiyle zorlayıcı olabilen alakalar. Bilhassa mahrumluk, huzursuzluk ve nezaketsizlikle pek de sağlam olmayan bir temel üzerine inşa edilen münasebetlerde kurulan haddinden fazla yakınlık, beraberinde çatırdama sesleri getiriyor. Arthur Schopenhauer, Kirpi İkilemi ile bahsettiğimiz bu denklemi kirpiler üzerinden kurarak biz insanların münasebetlerdeki yaklaşma ve uzaklaşma davranışlarını daha uygun görmemizi sağlıyor.
Kirpi metaforu üzerinden insan ilişkileri
Kirpiler, soğuk havalarda beden ısılarını yükseltmek için birbirine sokuluyor. Bu sokulmanın getirdiği ısı ve konfor, birbirine sokulmuş iki kirpinin aslında birbirine okları nedeniyle ziyan verdiğini anlamasını engelliyor. Elbette bu durum uzun sürmüyor, belirli bir mühlet sonra kirpiler; birbirlerinden rahatsızlık duymaya başlıyor. İkilem, bu örnekte; soğuk havayı insanın duyduğu yoksunluğa, birbirine sokulma arzusunu insan ilgilerinden umulan güzelleştirici güce ve kirpilerin rahatsızlığına sebep olan okları ise insanların sınırıaşan, rahatsızlık verici davranışlarına benzetiyor.
Birbirinden oklar nedeniyle uzaklaştıktan sonra bu sefer de soğukla boğuşmak zorunda kalan kirpiler, okların rahatsızlığını soğuğa yenik düşmeye tercih ediyor ve tekrar yakınlaşıyor. Bu yakınlaşmada da tıpkı sorunları yaşayan kirpiler tekrar uzaklaşıyor ve en sonunda, bir sonraki yakınlaşmayı daha farklı biçimde kurarak bu ikilem ve rahatsızlık duyma halini ortadan kaldırıyor: Kirpiler, mesafeli biçimde birbirine yanaşıyor ve böylelikle hem soğuğun hem de birbirlerine ziyan verme davranışının önüne geçiyor.
Bu metafor ne anlatıyor?
Arthur Schopenhauer, Kirpi İkilemi ile insan bağlarındaki sıhhatsiz durumun fotoğrafını çiziyor diyebiliriz. Beşerler, niyetleri güzel dahi olsa, yalnızlık ve huzursuzluk kaynaklı sarıldıkları öteki insanlara ziyan verme eğiliminde oluyor. Bu taraftan bakıldığında, insan münasebetlerinin bir noktada daima ziyanla sonuçlanacağını düşünebiliriz; lakin o denli değil. Tıpkı metafordaki üzere uzaklıklı bir yakınlık, insan münasebetlerinin kurtarıcısı olabilir.
Bu aralıklı yakınlığı sağlamanın birinci adımı ise kestirim edilebileceği üzere görgü kurallarından, nezaketten ve hoşgörüden geçiyor. Sadece iç dünyanızdaki boşluklar ve yaşadığınız olumsuz hislere kapılıp onların yarattığı gerginlikle bir diğerine sarılırsanız; bunun sonu uzaklaşma ve tekrar başlangıç noktasına dönme ile sonuçlanır. Yakınlığı kurarken aranızı korur, ferdî alanlara hürmet duyar ve bağınızı kibarlıkla işlerseniz iki taraf da çıkarlı çıkar ve sağlıklı bir bağlantı sağlanır.
Arthur Schopenhauer ve Kirpi İkilemi
Arthur Schopenhauer’in 1851’de yayımlanan ‘‘Parerga ve Paralipomena: Kısa Felsefi Denemeler’’ isimli yapıtının 396. bölümünde bahsi geçen Kirpi İkilemi’ni Schopenhauer şu sözlerle tabir ediyor:
“Soğuk bir kış sabahı çok sayıda oklu kirpi, donmamak için birbirine bir epey yaklaştı. Az sonra, oklarının farkına vardılar ve ayrıldılar. Üşüyünce, birbirlerine tekrar yaklaştılar. Oklar rahatsız edince tekrar uzaklaştılar. Soğuktan donmakla, batan okların acısı ortasında gidip gelerek yaşadıkları ikilemi, ortalarındaki uzaklık her iki acıya da tahammül edebilecekleri bir noktaya ulaşıncaya kadar sürdü. İnsanları bir ortaya getiren, iç dünyalarının boşluk ve tekdüzeliğidir. Karşıt gelen özellikler ve tahammül edemedikleri yanılgılar onları birbirinden uzaklaştırır. Sonunda, bir ortada var olabilecekleri, nezaket ve görgünün belirlediği ortak noktada buluşurlar.”
Freud da Kirpi İkilemi’ne yönelik çalışmalara sahip
Kirpi İkilemi Schopenhauer ile bütünleşmiş üzere görünse de psikanalizin kurucusu, psikolojinin en değerli isimlerinden Sigmund Freud’un da bu ikilemi 1900’lerde kaynak gösterdiği biliniyor. ABD’yi sevmemesine karşın gitmek zorunda oluşunu: ‘’Bir yabanıl kirpiyi görmek ve kimi dersler vermek için ABD'ye gidiyorum.’’ kelamlarıyla söz eden Freud da insan münasebetlerinin inşası ve süregelmesinde birebir metaforik noktalar üzerinden geçiyor ve Schopenhauer ile birebir görüşü paylaşıyor.
