Nevşehir Evleri

Nevşehir Evlerinin mimari özellikleri
Nevşehir Sivil Mimari Örnekleri
Nevşehir Evlerinin resimleri

Nevşehir Evleri



Nevşehir ve yöresi volkanik tüf ve lavlarla buruşuk olmasından ötürü, doğal yapı çevre koşulları sivil mimariyi de etkilemiş ve bu bölgede ayrı bir yapılanmaya niçin olmuştur Yörede taşın artı ağacın az oluşu, tüflerin kolaylıkla oyulabilmesi yapılanmayı tüflerin içerisine veya taş evlere yöneltmiştir

Tarih baştan başa Pers ve Arap baskınları, Hıristiyanlığın ilk dönemlerinde korunmak ve savunmak için yörede yeraltı şehirleri de önem kazanmıştır Bunun sonucu olarak da yeraltında fazla katlı pek fazla kişinin yaşayabileceği kentler yapılmıştır Hem Peribacaları denilen oluşumlar ve dağlar oyularak ev biçimine sokulmuştur Nitekim Fransız gezgin AGrandider yörede birçok süre tüflerin insan eliyle sadece pencere başlatmak için kullanıldığını yazmıştır

Nevşehir yöresinde kendine özgün ev mimarisine Ürgüp, Ortahisar, Uçhisar, Avcılar, Çavuşin ve Avanos ’ta görülmektedir Buralarda yapılan tüm yerleşimler doğal çevre ile tamlık sağlamıştır

XIXyüzyılda yörede yapılan evlerde kullanılan taş araç gereç volkanik yapıdan kaynaklandığından, bunlar ocaklardan çıktıklarında yumuşak ve çok sıcacık tamamlanmış olmaları, hava ile bağlantı sağladıklarında da sertleşmelerinden ötürü taş yapılanmalarda sıkça kullanılmıştır Bu taşların zahmetsizce işlenmesinden dolayı da yöreye özgü bir mimari gelişmiştir Bununla berber, ahşap sadece kapı ve dolap kapaklarında kullanılmıştır

Nevşehir evlerinin çoğunda kapılar kemerlidir Bunların üst kısmına da stilize edilmiş sarmaşık ve rozet motifleri işlenmiştir sık sık de evlerin kanatlı ve giyotin pencereleri ikişer ya da üçerli olup, etrafları da nebati motiflerle doldurulmuştur İkinci katları destekleyen konsolların üzerleri de yeniden kabartma motifleri ile bezenmiştir




Nevşehir evleri çoğunlukla iki katlıdır İklim sebebiyle de yaz aylarında üst kat odaları, eyvanları, davetli odaları ve mutfakları başlıca tatbik alanlarıdır Alt katlar yaz ve kış aylarında işlevlerini sürdürürler Dışarıdan yüksek duvarlarla ayrılmış avluda çoğunlukla konut işleri yapılmaktadır Ahır, ağıl, samanlık, tandır evi daha alçak katta yer almaktadır Daha Aşağı katların zemini ve avlu taş ya da sertleştirilmiş toprakla döşenmiştir Avluya açılan odalardan birisinde konut halkının yaşamı sürdürülür, yemek yenir ve bununla birlikte burada yatılırdı Avluya açılan tandır evi başlıca tonozlu olup, derinlemesine dikdörtgen planlıdır Bunların ortasında kayalara oyulmuş tandıra yer verilmiştir Tandır evinin yanlarında yer katı odaları veya üzeri tonozlu eyvanlar sıralanmıştır Revaklı giriş eyvanından merenle üst kat eyvanına çıkılmaktadır Üstteki kattaki eyvan ara sıra odaların aralarında, ara sıra de tabi taraftadır Bazı örneklerde de bu eyvanın odalara çıkan merenin bitiminde olduğu da görülmüştür Üst kat odalarının bir bölümü taş konsolların yardımıyla dıştan çıkıntılıdır Buradaki odalarda ocaklar, yüklükler, dolaplar, sekiler, musandıralar, raflar ve lambalıklar bulunmaktadır




Nevşehir evlerindeki ocakların bambaşka bir özellikleri vardır Bunlar dikdörtgen biçimli olup, altları taştır Yanlarına dolaplar ya da nişler yerleştirilmiştir Yörede ağaç çok eksik olduğundan çoğu kez odalardaki yüklükler ahşap kapak yerine perde ile kapatılır Evlerin konuklara ayrılan odaları daha zengin ve özenle döşenmiştir Döşemeye ve sedirlere yöreye benzersiz kilim ve halılar serilmiştir Bu odalar dikdörtgen biçimli olup, ikişer, üçer pencere ile avluya veya sokağa açılırlar XIXyüzyılda üretilmiş olan daha eski evlerde pencereler demir parmaklıklı, kepenkli veya kafesli idiler Daha Alçak kattaki pencereler üstteki kattakilere kadar fazla daha minik olarak yapılmıştır Bunlarda sadece havalandırma ön plana çıkmıştır

Günümüze gelen ve orijinalliğini koruyan evler daha fazla Nevşehir Kalesi ’nden aşağıya dürüst uzanan alanda ve Kahveci Dağı ’nın yamaçlarında görülmektedir Kale çevresindeki sokaklar hem rahat, keza de dolambaçlıdır Bu sokaklar kaleye içten arazi konumundan ötürü keza düşey, hem de basamaklıdır Bu sokaklar baştan başa da birbirlerine eş, beyaz badanalı, iki ya da üç katlı, cephelerinde revakları olan üzerleri de düz damla örtülmüş evler sıralanmıştır





Evlerde kullanılan bölgesel taşlar beyaz, gri ve açık kahverengi tonlarında değişmektedir Bunlar aralarında Kavak Kepezi denilen sert taşlar özel çekiçlerle işlenmektedir bunun dışında Yapraklı Seki denilen taş, sarı renkte olup, diğerine göre çok daha serttir Ayrıca beyaz renkteki Sulusaray taşı da keza yumuşak, hem de ısıyı koruduğundan evlerin iç bölümlerinde kullanılmıştır

Nevşehir yöresinde, özellikle Ürgüp bölgesinde kayalara oyulmuş evlerle karşılaşılmaktadır Ama bunlar mağara evleri ile karıştırılmamalıdır Bu evlerin içerisi yazın serin, kışın ılıktır Rutubetsiz bir etraf sağladıklarından sağlık durumu açısından da kullanıma uygun evlerdir Bu evlerde yuvarlak bir antre ve Tarkaz denilen değirmen taşı şeklinde kapı bulunmaktadır Bu kapıların eşiklerinde, tavanında ve iki emrindeki duvarlarında kavis şeklinde oluklar yapılmıştır Köksü denilen bir manivela ile de değirmen taşı zahmetsizce kapı olukları içerisinde döndürülerek açılıp kapanmaktadır


Mağara evlerinde ise kayalar oyulmak sureti ile bir orta mekânın çevresine odalar yapılmıştır sıkça de orta mekân kubbe ile yanlardakiler de kemerlerin yardımıyla yarım kubbelerle üzerleri örtülmüştür

Ürgüp ’teki Kayakapı Mahallesi eski bir mesken yeri olup, günümüzde Dünya Kültürel Mirası içerisindedir Zamanla terk edilen bu evler bugün koruma altına alınmıştır

Kayakapı Mahallesi ’nde günümüze gelen evlerden en tanınmışı Esat Ağa Sokağı ’ndaki Esat Bey Konağı ’dır Bunun yanında Yusuf Ağa Konağı bulunmakta olup, her iki konak ta XIXyüzyılın ikinci yarısına tarihlendirilmektedir Bu evlerin Taka olarak isimlendirilen kemerli bir düz nişi, aynalığı, yüklüğü bulunmaktadır Geometrik motiflerle, değişik rozetlerle ve renkli taşlarla dikkati çeken yapılardır *