ney

ney ney boyutları ölçüleri Ney, Türk Klâsik Müziği’nin yegâne üflemeli çalgısı ve Türk Tasavvuf Müziği’nin baş sazıdır Tüm tekke mûsikîsinde bendir ile birlikte cevâz görebilen tek müzik âleti ney olmuştur Mevlevî Âyinleri neylerin ve kudümlerin iştirâkleri ile yapılır Eğer bulunursa diğer çalgılardan da birer tane yer almaktadır Ney ses rengi olarak insan sesine en yakın çalgılardan biridir Her türlü müzikâl motifi icrâ etmeye olanak tanır Üç oktavlık ses sâhası içindeki bütün sesleri, nefes şiddetini veya dudağın başpâre ile yaptığı açıyı başkalaşmak sûretiyle koma koma (hattâ cent cent) verebilir​ NEY'İN BÖLÜMLERİ​ 1549219926 1549219926 ney5c85fb0f8eney5c85fb0f8e http:frmekshinetimagesstatusiconwolerrorgifResmin orjinal boyutu için buraya tıklayın xfUid21549219926 1549219926 ney5c85fc964bney5c85fc964b http:wwwneyzencomimagesneybolumneybolum​ Başpâre (birinci parça)​ Neylerin üst ucuna (üflenen yerine) sesin daha net çıkması ve dudakların yaralanmaması için başpâre denilen bir tutam takılır Başpâre çoğunlukla manda boynuzundan yapılmakla beraber, fildişinden, abanoz veya şimşir gibi sert ağaçlardan yoksa aynı malzemelerden yapılabilir ​ Ney yapım geleneğinde çoklukla kullanılan manda boynuzu, manda neslinin tükenmek üzere olması nedeni ile bundan böyle fazla güç bulunabilmektedir Mandaların çok genç kesilmesi de boynuzların içinin boş çıkmasına, tabii fakat içi manâsız boynuzlardan da başpâre çıkmadığı için, başka malzemeler arayışı gerekli ışık halkası gelmiştir ​ Günümüzde başpâre yapımında sanayide kullanılan teflon, fiberglass gibi malzemeler kullanılmaktadır​ Başpârelerin dudağa bağlantı eden açıklıkları, iç yüzeye bahşedilen derinlikleri (hazne derinliği) ve dış çapları neyzenlerin özlem ve alışkanlıklarına kadar değişebilmektedir​ Bize kadar en yerinde Başpâre ölçüleri:​ 1549219926 1549219926 ney5c85fb0f8eney5c85fb0f8e http:frmekshinetimagesstatusiconwolerrorgifResmin orjinal boyutu için buraya tıklayın xfUid41549219926 1549219926 ney5c18319ney5c18319 http:wwwneyzencomimagesneybolumbaspare1gif​ 1549219926 1549219926 ney5c85fb0f8eney5c85fb0f8e http:frmekshinetimagesstatusiconwolerrorgifResmin orjinal boyutu için buraya tıklayın xfUid61549219926 1549219926 ney5c4e72dney5c4e72d http:wwwneyzencomimagesneybolumbaspare2gif​ xfUid71549219926 xfUid71549219926 ney5c85fb0f8eney5c85fb0f8e http:frmekshinetimagesstatusiconwolerrorgifResmin orjinal boyutu için buraya tıklayın xfUid81549219926 xfUid81549219926 ney5c828eeney5c828ee http:wwwneyzencomimagesneybolumbaspare3gif​ 1 Başpâre ağız çapı:​ 1617 mm aralarında değişir​ Başpâre esas ölçüsü (No:5 ile gösterilen) 18 mm ise; ağız çapı: 16 mm​ Başpâre belli başlı ölçüsü (No:5 ile gösterilen) 19 mm ise; ağız çapı: 165 mm​ Başpâre ana ölçüsü (No:5 ile gösterilen) 2024 mm ise; ağız çapı: 17 mm olmalıdır Neyzenlerin alışkanlıklarına göre öbür ölçülerdeki başpârelerle üfleyenler de olabilir​ 2 Başpâre hazne derinliği:​ Neyzenlerin alışkanlıklarına göre değişir Bu derinlik mutlaka olmalıdır çünkü, başpâre kamışın birinci boğumu ile birlikte ses kutusu görevi yaptığı için hazne derinliği minimum 1mm en fazla 3mm olmalıdır Bu derinlik üflenen nefesin ses kutusunda dönmesi için gereklidir Sanatkâr neyzenler alıştıkları hazne derinliği ölçülerinin haricinde bir başpâre ile üfledikleri süre istedikleri performansı alamadıklarını söylemektedirler​ 3 Başpâre dış çapı:​ Dış çapları da (boynuz malzemede boynuz kalınlığının elverdiği ölçüde olmak kaydıyla) 3550 mm olabilmektedir ​ 35 mm den ufak çaplarda başpârenin dış açısı fazla dikey olacağı için tercih edilmez​ 50 mm den büyük olan başpârenin dış kenarı çeneye değdiği için bu da seçim edilmez​ 4 Başpâre but çapı:​ Sıradan 5 mm civarındadır Başpâre çekerken tornaya ısrar etmek için verilen genişliktir Başpâreyi çeken ustaya tarafından değişir Başpâreye hazne derinliği verilirken başpârenin çatlamaması ve ömrü açısından da önemlidir ​ 5 Başpâre asıl ölçüsü:​ Kamışın birinci boğumunun (başpârenin takıldığı boğum ses kutusu) en üst noktadaki iç çapı ile aynı olmalıdır Lakin, öbür hava şartlarında, başpârenin genleşmesi ile parazvâne ve kamışın genleşmesi aynı olmayacağı için, başpâre belli başlı ölçüsü: ses kutusu üst nokta iç çapından 0,10,2 mm daha geniş olmalıdır Bu genişlik başpârenin ses kutusuna giren kısmındaki 5 derecelik konik açısı ile (önemlidir: aynı beş derecelik açı ses kutusuna da verilmelidir) zaman içinde meydana gelebilecek bollaşmaları tolere ederek, hava kaçırmasını önler​ Başpâre ana ölçüsü kamış kalınlığına tarafından 1824 mm arasında değişken​ Anekdot: Başpâreler bu ölçü ile adlandırıldığı için (onsekizlik başpâre, yirmilik başpâre, yirmiüçlük başpâre gibi) 18mm 19mm 20mm 21mm 22mm 23mm 24mm standart ölçülerde yapılmalıdır Tabiidir ki bu cins bir alıştırma profesyonel ney yapımcılarının işidir ve Neyzene büyük kolaylık sağlar Başpâresi kırılan ya da deforme olan bir neyzenin, neyi ve başpâresi standart ölçülerde yapılmış ise, Ney Ustası neyi hiç görmeden başpâresini çekip gönderebilir​ Neylerini kendi açan neyzenler başpârelerini kamış kalınlığına adapte etmek şartı ile diledikleri ölçüde çekebilirler ​ 6 Başpâre alt uç çapı:​ Başpâre ana ölçüsüne tarafından bu ölçü değişir Başpârenin neye giren kısmının konik açısı ile ses kutusunun girişindeki konik açı aynı ve fazla alıngan olmalıdır Bize tarafından en elverişli açı 5 derecedir ​ Bazı neyzenler bu açıyı vermeyip düz yapmaktadırlar, tabiidir ancak bu da olabilir, ama ilerideki bollaşmalarda neyzen başpâresine kağıt, bant vs sarmak zorunda kalacaktır​ 7 Başpâre konik birim yüksekliği:​Ses kutusuna giren kısmın bize kadar en yerinde yüksekliği 12 mm dir Bu ölçü boynuz malzemeden başpâre yapılırken boynuzun kalınlığı tatmin edici gelmezse 56 mm ye kadar düşürülebilir Lakin neye giren kısım küçüldükçe alıkoyma kuvveti de o oranda zayıflayacağı için başpârenin düşüp kırılma riski vardır​ 8 Başpâre but yüksekliği:​ Ortalama 5 mm civarındadır Başpâre çekerken tornaya diretmek için bahşedilen yüksekliktir Başpâreyi çeken ustaya tarafından değişir​ 9 Başpâre yanak yüksekliği:​Bize kadar en yerinde doruk: 13 mm dir 12 mm lik şansın dönmesi olabilir yükseklik arttıkça yanak açısı daralır, irtifa azaldıkça yanak açısı genişler​ 10 Başpâre yüksekliği:​Bu ölçü çok önemlidir Başpârenin neye takıldıktan sonradan haricen kalan kısmıdır Ney açılırken ses kutusu, başpâre yüksekliği dek kesilir ve bir daha o ölçü değişmeyen Buna göre açılmış bir neye değişik yükseklikte başpâre takılırsa neyin genel akordunu ve entonasyonunu bozacaktır Bize göre en uygun başpâre yüksekliği: 18 mm dir​ Parazvâne​ xfUid91549219926 xfUid91549219926 ney5ca868aney5ca868a http:wwwneyzencomimagesneybolumparazvane2small01549219926 01549219926 ney5cc8f7eney5cc8f7e http:wwwneyzencomimagesneybolumparazvane1small11549219926 11549219926 ney5ceb9b3ney5ceb9b3 http:wwwneyzencomimagesneybolumparazvane3small​ Neylerin üstteki ve alt ucuna çatlamayı durdurmak için dağıtılmış metâllerden yapılmış, kamışa sıkıca giren birer bilezik takılır Bu bileziklere parazvâne adı verilir Metâller altın, gümüş, bakır, vs olabilir Ancak gümüş, bakır gibi metâller oksitlendiğinden hava ile irtibatları kesilmelidir​ Bizim tavsiye edeceğimiz metâl Alpakka'dır​ Neyin üst ucuna takılan üstteki parazvâne, (en üstteki boğum bununla beraber ses kutusu olduğundan) 030 mm den kalın ve 12 mm den geniş olmamalıdır Alt parazvâne istenilen kalınlıkta ve genişlikte olabilir KAMIŞ​ 21549219926 21549219926 ney5c85fb0f8eney5c85fb0f8e http:frmekshinetimagesstatusiconwolerrorgifResmin orjinal boyutu için buraya tıklayın 31549219926 31549219926 ney5c8611cb32ney5c8611cb32 http:wwwneyzencomimagesneybolumkamis​ Ney, sarı renkli, sert ve sık lifli kamıştan yapılır Sıcak iklim bölgelerinde ve taban suyu yüksek, sulak yerde yetişen bu kamışın birbirinden ayrı cinsleri bulunur En fazla seçim edilen, Asi ve Nil nehirleri kıyılarında yetişen tür kamışlardır​ Neylik kamış mutlaka dokuz boğum olmalı ve boğum aralıkları ve kalınlıkları mümkün olduğunca birbirine yakın olmalıdır Tabiattaki kamışın boğumları, doğal olarak kökten uca içten boyları kısalmakta ve çapları daralmaktadır Bu kısalma ve daralmanın mümkün olabildiğince kademeli olarak olması seçim edilmelidir Tabiatta neylik kamış, yerden yukarıya doğru ters olarak yer alır Yere yakın olan boğumların araları uzun ve kamış et kalınlığı fazla artı olduğundan, bu kısımlar ney yapımında kullanılmaz Ney yapılan kısımlar kamış boyunun yarısından yukarıda bulunur​ Ney yapılabilecek kamışlar sonbaharda, hava sıcaklığına kadar Ekim, Kasım, Aralık aylarında kesilmelidir Püskül sürgüsü sararmamış, yaprak sapı kurumamış kamışlar henüz olgunlaşmamış olduğundan katiyen kesilmemelidir Erken kesilen kamışlardan yapılan neyler olgunlaşma sürecini tamamlamadığı için, kısa bir zaman daha sonra buruşacaklardır Hem kamışın dış yüzeyini kaplayan ve kamışı koruyan cidarı (mine tabakası), oysa olgunlaşma sürecinin sonunda istenen özelliğe kavuşmaktadır​