Noktalama işaretleri ile ilgili sorular

NOKTALAMA İŞARETLERİ

1)NOKTA ():

a)Tamamlanmış cümle sonlarında kullanılır:

*Gözlerin gözlerime değince felaketim olurdu ,ağlardım

*Beni sevmiyordun,bilirdim

b)Kısaltmalardan sonradan kullanılır:

* vb *Prof *Dr *Cad *Alm *Ar İng

c)Sıra bildiren rakamlardan sonradan “inci eki yerine kullanılır

*Senin çocuk 1 sınıfta mı okuyor

*Dün 25 yaşıma bastım

d)Tarihlerin yazılışında gün,ay ve yılı belirten sayıları birbirinden dağıtmak için konur:

*21031978 *29X1925

e)Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

*Yarın 0845 ’te gideceğim

2)VİRGÜL (,):

a)Yazıda sıralanan benzer görevli sözcükler veya laf gruplarını ayırmada kullanılır:

*O kitabı aradım , buldum

*Fırat,Dicle kayda değer nehirlerimizdendir

*Çalıkuşu ’nu ,Refah ’u ,İntibah ’ı okudun mu?

*Kitabı açtı ,birkaç sayfa çevirdi , yüksek sesle okumaya başladı

*Yakında tekrar bahar gelecek, ağaçlar çiçek açacak ,kediler damlara çıkacak

b)Anlama güç katmak için tekrarlanan sözler arasına konur:

*Oğlunu , kadersiz oğlunu bir daha göğsüne bastı

*Akşam,tekrar akşam ,tekrar akşam

c)Hitaplardan sonradan kullanılır:

*Sevgili Kızım, *Değerli Öğretmenim, * Saygın Müdürüm,

d)Yüklemden uzak kalmış özneden sonra konur:

*Ahmet Haşim, şiirde anlamın kapalı olmasına ve musikiye yük vermiş bir şairimizdir

*İşte bu adam, Türkiye ’yi pislikten kurtaracak tek adamdır

*Tatlılar,kalorisi artı ;fakat vitamini eksik besinlerdir

e)Cümlede vurgulanmak istenen ögelerden sonra konur

*Yarın,buraya geleceksin ve bu işi çabucak bitireceksin

f)Manâ karışıklığına meydan vermemek için adlaşmış sıfatlardan daha sonra kullanılır:

*Genç, adama ters ters baktı

*Hırsız, çocuğu kovaladı

*Yaralı, kadının yüzüne bakıyordu

*Yaşlı, adamın suratına tükürdü

g)Bir Takım cümlelerde anlam karışıklığını durdurmak için kullanılır:

*Oku; adam ol baban gibi ,eşek olma

*Siz de kazançlı çıkmak istiyorsanız benim gibi, hanımları alışverişe gönderin

ğ)Bir addan önce gelen zamirlerden daha sonra kullanılır:

*O, şiiri neden ezberlememiş?

*O ,hoş günlerine bitmiş dönebilse

*Bu, kadını yeniden görmemiş

*Şu ,bahçeye dikilecekmiş

h)Arasözlerin başında ve sonunda kullanılır

*Bu büyük komutanı, Atatürk ’ü ,saygıyla anıyoruz

*Bu yöre, Sibirya ve çevresi,alabildiğine soğuktur

*Örnek olsun diye, misal istemez ya, söylüyorum

*Bir kuş, bir çiçek, bir böcek ,ne bileyim ben, her şey onun ilgisini çekiyordu

*Ben de Ankara ’da, o güzelim başkentte, beş yıl kaldım


I)Yazıda tırnak içine alınmamış transfer cümlelerin sonunda tırnak işareti yerine kullanılır:

*Minareyi çalan kılıfını hazırlar, diyordu

*Bundan Böyle sevmeyeceğim,dedi

i)Tümce başında kullanılan “evet,hayır,değil,yoo,peki,bitmiş,hayhay,olur,

haydi,elbette… gibi sözcüklerden daha sonra kullanılır:

*Hayır, bu işi sevmedim *Evet, yarın sınavsınız *Yoo,işte bunu yapamam, dedi



3NOKTALI VİRGÜL

a)Birbirine emrindeki olmakla birlikte herkes kendi içinde egemen cümlelerin arasında kullanılırBu müşteri cümleler birbirini ifade eden,güçlendiren ,biri diğerine örnek olan cümlelerdirBu başvuru formu özellikle atasözlerinde görülür

*Yer defalarca iki kez sarsıldı; ırk korkuyla sokaklara fırladı

*Kısa bir tavır yaptı; dinleyiciler onu uzun uzun alkışladı

*Horoz ölür; gözü çöplükte kalır

*Yalancının evi yanmış;kimse inanmamış

b)Virgülle ayrılmış sözleri ya da söz gruplarını ayrı sözlerden veya söz gruplarından parçalamak için konur

*Sayısal derslerden matematiği,fiziği; sözel derslerden Türkçeyi, coğrafyayı çok seviyorum

*Ahmet Haşim, Cenap Şehabettin sembolist; Tevfik Fikret ,Yahya Kemal parnasyen şairlerdendir

*Erkek çocuklara Ali,Murat,Serhat; kız çocuklarına ise Yeşim,Senem,Serpil adları verilir

c)Ögeleri arasına virgül konmuş sıralı cümleleri ayırmada kullanılır:

*Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; çığlık atmak,kahkahalar atmak,ağlamak istiyorum

*At ölür, meydan kalır;yiğit ölür , şöhret kalır

*Kel ölür , sırma saçlı olur ; kör ölür , badem gözlü olur

d)Önceki cümleye “lakin,oysa ,lakin,oysa,çünkü… gibi bağlaçlarla bağlanan cümlelerde bağlaçlardan önce kullanılır:

*Bu romanı inceledim ;fakat öyle beğendiğimi söyleyemem

*Köye sen git;ama orada fazla artı kalma

*Kazanacağım ;çünkü fazla çalışıyorum

NOT: Noktalı virgül, yukarıda sanılan bağlaçlardan önce kullanıldığı gibi bunların yerine de kullanılabilir

*Bugün erken yatmalıyım;yarın sınav var

*İşinle ne dek ufak olursa olsun ilgilen; hayattaki tek dayanağın odur

*Sıkı giyinin ;dışarısı çok soğuk

e)Öğeler aralarında manâ karışıklığını önlemek için kullanılır:

*Murat;Hasan ,Ali ve Osman ’dan daha çalışkanmış

*Elma;armut,muz ve üzümden yararlıdır

f)Özneden sonradan virgüllerle ayrılan benzeyen görevli sözcükler varsa ,özne noktalı virgülle ayrılır

*1yeni grubunun en meşhur temsilcilerinden olan Orhan Veli ; dili çok iyi kullanan ,okuyucuyu öbür bir romantizme sürükleyen , kuvvetli bir şairdir

Not: Noktalı virgülden ve virgülden sonra gelen sözcükler – özel isim değil iseler minik harfle başlarDiğer noktalama işaretlerinden sonradan gelen sözcükler büyük harfle başlar

4İKİ NOKTA( :

a)Bir cümle ya da sözcükten sonradan yapılacak açıklamalardan önce kullanılır

*Hemen cümbür cemaat ona şöyle sesleniyordu:Atmaca Kamil

*Bence bu cinayetin iki nedeni olabilir:Birincisi iffet meselesi,ikincisi çıkar kavgasıdır *Demokrasinin tek dayanağı vardır: O da özgürlüktür

b)Özel Baskı cümlelerden önce kullanılır

*Bu sanatçının romanla ilgili şu sözünü anmadan geçemeyeceğim:“Roman yol boyunca gezdirilen bir aynadır

*Hacı Bektaşı Veli:“Eline,beline,diline sahip ol demiş

b)Hikaye ve romanlarda tavır çizgisinden önce kullanılır:

*Süleyman Çavuş:

Bırak açma o bahsi ,dedi

Kooperatif katibi kaşlarını çattı:

Yoo, böyle deme Süleyman Çavuş

Not:İki noktadan daha sonra yapılacak yorumlama bir cümle niteliğinde değilse minik harfle başlar

*En çok sevdiğim meyvelerden bazıları şunlardır:muz,elma,portakal…

5KESME İŞARETİ( ’):

a)Özel adlardan sonra gelen çekim eklerini ayırmada kullanılır:

*Yakup Kadri ’nin Yaban ’ı Kurtuluş Savaşı dönemini anlatır

b)Kısaltmalardan sonradan gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır

*KKTC ’yi her alanda destekliyoruz *Yarın ABD ’ye gidecek

NOT:Ufak harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu;büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır *kg ’dan *PTT ’ye

NOT:Sonunda nokta yer alan kısaltmalar, kesme işaretiyle ayrılmaz

* vbleri *madsi *Almdan *İngyi

c)Her türlü rakamdan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır

*36 ’nın müşterek bölenleri nelerdir?

*Sen 9 ’uncu sınıfta mı okuyorsun?

UYARI: Özel isimler üretim eki aldıklarında kesme işaretiyle ayrılmazYapım ekinden sonra gelen çekim ekleri de ayrılmaz

*Ankaralıdan *Konyalım *Amerikalılar *İslamcı *Aligil

NOT:ler eki –gil yapım ekinin yerini tutarsa kesme işaretiyle ayrılmaz

*Dün Alilere gittim

*Sınıftaki Ali ’ler ayağa kalksın

NOT:Özel adlar yerine kullanılan ‘o ’ zamiri tümce içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz

*Ben onun ne kadar kibirli biri olduğunu bilmez miyim?

d)Bir Takım sözcüklerde amaç karışıklığını durdurmak için kullanılır:

*Osmanlılarda kadı ’nın kayda değer bir yeri vardır

*Pencereden kar ’ı seyrediyorum

e)Seslerin konuşma esnasında ya da şiirde vezin gereği düştüğünü göstermek için kullanılır:

*N ’apalım *N ’eylersin *N ’etsin *Vardı m ’ola sevdiğim yurduna

*Böyle bir adama nasıl güvenirsin? (yanıt beklemiyor:sözde soru cümlesi)

*Seni hiç sevmez olur muyum? (cevap beklemiyor:iddiaya göre soru cümlesi)

*Bu kitapları ona mı vereceğim? (cevap bekliyor:gerçek soru cümlesi)

b)Şüphe duyulan bilgilerin yanına ya da bilinmeyen bilgiler yerine parantez içinde konulur

*Kayıkçı Kul Mustafa (?1658?) insanlar edebiyatımızın destan şairlerinden biridir

*Karacaoğlan ’ın Güneydoğu Anadolu ’da (?) yaşadığını söylüyor

UYARI: İçinde soru sözcüğü olsa bile , bir cümle soru anlamı taşımıyorsa sonuna soru işareti konulmaz *Niçin gittiğini bilmiyoruz *Bana nasıl çalışacağımı söylemedin *