Norvec'in Genel Ozellikleri

Norvec'in Genel Ozellikleri nedir
Norvec Ozellikleri

Norvec Fiziki Yapı

Norvec, Batı Avrupa'nın en kuzeyinde bulunan ve kabaca İskandinavya Yarımadasının kuzey ve batısını ihtiva eden bir ulkedir 57° 58' ve 77° 11' Kuzey enlemleriyle 4° 39' ve 31° 10' doğu boylamları arasında yer alır Kuzey Kutup Dairesi, ulkenin en dar yerinden gecer ve yaklaşık ucte bir topraklarını daire icerisine alır

Doğusunda Finlandiya, İsvec ve Rusya vardır Kuzeyi,

Kuzey Buz Denizi ve

Barents Denizi, batısı Atlantik Okyanusu (Norvec Denizi) ve guneyi Skagerrak ve Kuzey Deniziyle ortuludur Yuzolcumu 323878 km2dir Kıyıları boyunca, yaklaşık 150000'in uzerinde ada ve deniz kayalıkları mevcuttur Norvec yuzolcumu, kolonileriyle birlikte 387014 km2ye ulaşır Bu yuzolcumuyle, Rusya Federasyonu haric, Avrupa'nın beşinci buyuk ulkesidir Kuzeyde yaklaşık 650 km uzağındaki Svalbord, 1000 km batıdaki Jan Mayen Adası, Antarktika, yakınlarındaki Bouvet ve Peter I Adaları ve Avrupa'daki en buyuk buzul olan 890 km2lik Jostedalsbre Buzul Adası, sahip olduğu başlıca buyuk toprak parcalarıdır

Norvec, kuzeyden guneye, Kuzey Buz Denizi ile Kuzey Denizi arasında yaklaşık 1800 km uzunluğa sahiptir En geniş yeri 435 km ile 60° kuzey enleminin gectiği yer ve en dar yeri ise 68° kuzey enleminin gectiği 6 km'lik Tysfjord'dan, İsvec sınırına uzanan şerittir Butun kıyılarının hemen her tarafı fiordlarla kırılmıştır Bazan bu su girintileri ic kısma 150 km kadar girebilmektedir

İskandinavya Yarımadasının omurgasını teşkil eden eski zaman kristal dağ kutlelerinin buyuk bir bolumu Norvec toprakları boyunca uzanır Bu dağların guney Norvec'te kalan kısmına Langfjelteno (Uzun Dağlar) adı verilir Aynı zamanda bir yayla gorunumundedir Bu yuzden diğer bir adı da Hardanger Yaylasıdır Ortalama 1000 m yuksekliğindeki bu dağlık bolgenin en yuksek yeri olan 2469 metrelik Galdhopiggen Tepesi, ulkenin de en yuksek yeridir Uzun Dağlar, kuzeye doğru gittikce yukselir Bu dağ zincirinin diğer onemli olanları Jotunheim, Doğrefiell (Doğre Dağları) ve Kjolen dağlarıdır Ulke, dağların ve fiyortların (su girmeleri) durumuna gore altı bolgeye ayrılır; Bunlar Ostlandet, Sorlandet, Vestlandet, Trondelag, Kuzey Norvec ve Svalbard (Spitsbergen) bolgeleridir

Ostlandet, Norvec'in en onemli ve en verimli topraklara sahip bolgesidir Bolgede yaklaşık 580 km uzunluğundaki ulkenin en uzun nehri olan Glomma Nehri ve en buyuk golu olan 375 km2 yuzolcumlu Mjosa Golu yer alır Sorlandet, ulkenin ancak % 5'ini ihtiva eder Vestlandet bolgesiyse, en engebeli ve devamlı karlı dağların ve derin su girmelerinin (fjord fiyort) bulunduğu bolgedir

Ulkenin guneyine yakın orta bolumde bulunan buyuk Trondheim Fjord (su girmesi) civarındaki nispeten alcak yerler, Trondelag bolgesine aittir Bu bolge oldukca verimli topraklara sahiptir Trondelag bolgesi umUmiyetle geniş ve acık arazilerden teşekkul etmiştir

Kuzey Norvec, ulkenin en geniş bolgesidir Norvec'in en kuzeyinde kalan bolge en az nufusludur Gocebe cobanların yaşadığıFinnmark Yaylasının bulunduğu bu bolge, Norvec topraklarının % 35'ini ihtiva eder Norvec'in yaklaşık 650 km kuzeyinde, Kuzey Buz Denizinde yer alan Şvalbard Adaları 62700 km2lik bir yuzolcume sahiptir

Norvec Nufus ve Sosyal Hayat

Norvec nufUsu 4916500'dir Norvec, nufus yoğunluğu bakımından İzlanda haric, Avrupa'nın en kucuk ulkesidir Km2ye ancak 13 kişi duşmektedir İkinci Dunya Harbinden sonraki donemde yıllık nufus artış oranı % 2'yi gecmemiştir NufUsun % 44,2'ye yakın bir bolumu şehir merkezlerinde oturur

Nufus dağılımı, bolgelere gore eşit değildir Kuzey toprakları cok seyrektir Toplam nufusun yaklaşık % 75'i OsloTrondheim arası bolgededir

Ulkenin en kalabalık yeri Oslo ve cevresi, toplam nufUsun % 40'ına sahiptir

Bugunku Norvec resmi dili iki tanedir; Bokmal (Kitap dili) ve Nynorsk (Yeni Norvec Yeni İskandinav) Bakmal, Danimarka dilinden Norvecleştirilmiş bir dildir NufUsun dortte biri ise Nynorsk dilini konuşur

Norvecliler, resmi dilden başka, birbirinden farklı yuzlerce lehcelerle konuşur Bu lehceler, iki ana dil grubundan turemiştir Bunlardan biri ulkedeki en buyuk topluluk olan Sea Lapps'ın (Denizci Laponyalılar) konuştuğu dil, diğeriyse, en kucuk topluluk olan Lpps'lerin (Samer Laponyalılar) konuştuğu Samisk (Laponyaca) dilidir Ayrıca Almanca, ozellikle ticari alanda oldukca yaygın durumdadır

Ulkenin dini, resmi olarak Protestan Lutherist'dir Halkın % 90'ı bu inanctaki devlet kiliselerine bağlıdır NufUsun % 4'uyse ceşitli Metodist, Katolik, Baptist, YahUdi ve Ortadoks gruplarından teşekkul etmiştir Oslo cevresinde Pancap dili konuşan yaklaşık 25000 Pakistanlı Musluman mevcuttur

Norvec Siyasi Hayat

Norvec, anayasaya sahip, soydan soya gecen bir monarşik rejimle idare edilir Devlet başkanı kraldır Kralın, hukumetle beraber yurutme gucu vardır Kanunlardaki kralın imzaları, hukumet icindeki ve parlamentoya karşı sorumlu bir bakan tarafından yeniden tasdik edilir Kral sadece sembolik hukumet başkanıdır

Yasama meclisi 155 uyeden meydana gelir Secimlerde oy kullanma yaşı 18'dir Yargı gucu, Yuce Divan yani Yuksek Mahkemededir Hukumet kabinesi, bir başbakan ve yedi uyeden meydana gelir Uyeler, en az 18 yaşında ve Protestan (muhafazakar) Luther Devlet Kilisesi uyesi olmak mecbUriyetindedirler Coğu parlamenter sistemlerin aksine, hukumet kabinesi ve kral, meclisi feshedemez ve yeni secimlere gidemez Meclis dort yıl icin secilir Yargı gucu, yasama ve yurutme guclerinden bağımsız ve ayrı bir guctur KanUni meselelerde en ust mercidir

Norvec, idari olarak 19 eyalete, bunlar da 450'den fazla belediyeye ayrılmıştır Eyalet yonetimi hukumeti temsil eden bir Eyalet Yurutme Konseyinin elindedir Ulke, ayrıca polis ve şerif sorumluluk bolgelerine bolunmuştur Mahalli idare, Belediye Konseylerine bırakılmıştır Eyalet ve belediye secimleri iki yılda bir yapılır

Norvec, DoğuBatı arasında kopru siyaseti icindedir Rusya Federasyonuna (Eski Sovyet Rusya) komşu olması, ulkeyi 1949 yılında NATO uyesi olmaya zorlamıştır

Ekonomi
Norvec topraklarının ancak % 3'luk kucuk bir kısmı tarıma musaittir Ormanlık alanlar yuzolcumun yaklaşık % 21'ini meydana getirir ve oldukca verimlidir Ulkenin dortte ucune yakın bir bolumunu kayalık arazi, su, bataklık ve buz teşkil etmiştir Norvec, bir zamanlar Avrupa'nın en fakir ulkelerinden biriyken, etrafını ceviren sulardan elde ettiği petrol ve tabii gaz sayesinde, dunyanın en zengin ulkelerinden biri haline geldi

Norvec, İskandinav ulkelerine gore tarım ve ciftcilik acısından geridir Soğuk ve don iklimi tahıl yetiştirmeyi sınırladığı icin, umUmiyetle hayvancılığa donmuşlerdir Daha cok sut ineği, koyun ve keci yetiştirilir Tarım alanında ise daha cok arpa, yulaf, patates, hayvanlar icin yem, kıyı bolgelerinde ise elma, cilek, erik yetiştirilir Stavanger şehri guneyinde yer alan Jaren bolgesi ise ılımlı iklimin tesiriyle tarım ve hayvancılık alanında bir hayli gelişmiştir Ozellikle turfanda sebzeler, kumes hayanları uretimi ve et uretimi acısından zengindir

Norvec, deniz urunleri, balıkcılık ve balina avcılığı alanlarında oldukca gelişmiştir Yılda ortalama 7500 fok balığı yakalanır Halkın % 2'si balina avcılığıyla uğraşır Balinacılık, milli gelire % 1 oranında katkıda bulunur Halkın ucte biri imalat sanayiinde calışır ve yaklaşık milli gelirin altıda biri bu sektorden elde edilir

1960 yılından sonra Kuzey Denizinde, guneybatı kıyılarından yaklaşık 300 km uzaklıktaki Norvec sularından elde edilen petrol ve tabii gaz, ekonominin gelişmesinde onemli bir rol oynamıştır Calışan nufUsun yarısına yakın bir bolumu bu alanda istihdam edilir Ozellikle Kuzey Denizine en yakın bulunan Stavonger bolgesinde petrolun buyuk onemi vardır Petrolgaz endustrisi yanında ayrıca metal urunleri ve makina sanayii, kağıt endustrisi, odun ve odun urunleri, gıda ve meşrubat sanayii mevcuttur Ayrıca gemi yapımı, muhendislik, kimya sanayii de vardır Başlıca yeraltı kaynakları (mineralleri); petrol, bakır, tabi gaz, nikel, demir, cinko, kurşun ve aluminyumdur Diğer ekonomik kaynaklar arasında kerestecilik, saf celik uretimi ve et ile elektrik enerjisi uretimi yer alır

İş gucunun % 7,4'u tarım, % 20,5'i endustri ve % 29'u diğer hukumet ve kamu hizmetlerindedir

Dunyanın altıncı buyuk ticaret filosuna sahiptir Başlıca ihrac maddeleri; gemi, maden filizi, aluminyum, balık, kereste, kağıt ve kimyevi madde urunleridir

Norvec, dunya ortalamalarına gore, kişi başına duşen enerji miktarı bakımından cok zengindir Su gucunun oldukca bol olmasıyla Norvec, elektrokimya ve elektrometalurji urunlerinde onemli bir ulke olmuştur Bu alan nitrojen, aluminyum da ihtiva etmektedir Norvec, Rusya Federasyonu ile birlikte işlettiği Svolbard bolgesi komur yataklarından yaklaşık olarak yılda 300000 ton komur elde etmektedir

Norvec, ulaştırma alanında daha cok su yolu (gemi) bakımından gelişmiştir Demiryolları yaklaşık 4180 km uzunluğunda olup, % 60'ı elektriklidir Karayolları 88800 km olup, % 70'i asfalttır Otomobil ulkede ulaştırma sistemine hakimdir

Gemilerin % 40'ı 100 groston ve yukarısı olup, yaklaşık 30000 murettebatlıdır Ticari filosu ulkeye oldukca gelir getirmektedir NufUsun % 9'u ulaştırma sektorunde calışır Ulkede hava ulaşımının sağlandığı 47 havaalanı vardır

Oslo, ulkenin en buyuk ic ve dış ticaret merkezi olup, en onemli limanıdır İthalatı: Ham petrol gemileri, otomobil, makina, kumaş İhracatı: Ham petrol, tabii gaz, gemi ve celiktir İthalatının yarısı ve ihracatının ucte ikisini Ortak Pazar ulkeleriyle yapar İngiltere, ABD, İsvec, Almanya, Danimarka ticari munasebeti olan ulkelerin başlıcalarıdır


alıntı