Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
MEKTEP ÖNCESİ EVLATLARIN KUVVET VE BESİN ÖĞESİ GEREKSINIMININ KARŞILANMASI
Bu çağ 1-5 yaş arasını kapsamaktadır. Daha öncede belirtildiği üzere bir yaşına gelen bir evlat her türlü besine alıştırılmış olmakta ve aile ile birlikte sofraya oturmaktadır. Bu yaştaki evlatların günlük kuvvet ve besin öğeleri gereksinimi evladın yaşına nazaran değişmekle birlikte aşağıdaki besin öbekleri ile karşılanmalıdır.
Tablo Mektep Öncesi Çağı Evlatlar İçin Önerilen Günlük Besin Ölçüleri
* Şeker tatlıların ve içeceklerin içine giren ölçüsü gösterir.
Bu periyotta en değerli nokta evladın düzgün bir yemek yeme alışkanlığını kazanmış olmasıdır. Evlat birinci duygusal bağlarını kendisini besleyenle kurmaktadır. Bu bakımdan evlatların yemek yeme alışkanlığını kazanmasında ailedeki büyüklerin münhasıran de ananın tavrının çok kıymetli bir tarafı bulunmaktadır.
Bu devirde beslenmede en kıymetli dertler evlatların yanlış beslenme alışkanlığı kazanmalarına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu durum öncelikle. malnütrisyon dediğimiz gayrikâfi ve istikrarsız beslenmeye yol açmaktadır. Valideler evlatlarının günlük besin muhtaçlıklarını bilmediklerinden ve beslenmeyi karın doyurma olarak düşündüklerinden evladı ekseriyetle tek tip besinlerle beslemekte yahut besin pahası düşük olanları vererek gereksinimini karşılayamamasına neden olmaktadır. Bunun sonucunda evladın büyüme ve gelişmesi, yavaşlamakta ve durmaktadır ve velev kazandığı tartısı bile kaybedebilmektedir. Bu yaşlardaki gayrikâfi ve istikrarsız beslenme durumunda fizikî gelişimin yanı sıra zeka gelişimi ve öğrenme yeteneklerinin de olumsuz cephede etkilendiği görülmektedir. Daha sonraki yaşlarda evlatların fizikî gelişimleri beslenme durumlarının uygunlaştırılması ile bir aşamaya kadar düzelebildiği halde mental gelişimlerindeki bozukluğun ehliyetli ve istikrarlı beslenen evlatların seviyesine erişemediği görülmekte ve bu durum mektep çağında kendisini göstermektedir. Bilindiği üzere çocuklarda dimağ gelişiminin 1/3'ü ana karnında olmakta, arkaya kalan gelişim doğumdan sonra devam etmekte ve 5 yaşına kadar tamamlanmaktadır. Dimağ hücreleri yapıldıktan sonra yenilenmediği için gelişme devrinde yerinde besin sağlanamazsa meydana gelen bozukluk hayat uzunluğu devam etmektedir.
Bu yaş kümesi çocuklarda görülen vesair problemler da yemek yemeye bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. 0-1 yaş devresinde evlada ek besinlerin devrinde verilmemesi ondan sonraki yaşlarda süt kıvamında olmayan pütürlü besinleri almasını güçleştirmektedir.
Ailenin kendi evladını farklı evlatlarla karşılaştırarak onlara gereksiniminden çokça besin vermesi ya şişmanlık probleminin ortaya çıkmasına yahut evladın besinlere isteksizlik duymasına ve yemek istememesine yol açmaktadır.
Ailelerin evlat beslenmesi ve besinler konusundaki yanlış batıl inançları ve içtimaî adetleri evladın ehliyetsiz ve istikrarsız beslenmesinin ve birtakım besinlere alışamamasının bir sair nedeni olmaktadır.
0-1 yaş periyodunda evlada daima tıpkı tattaki besinlerin verilmesi ileride daima tıpkı cins besinleri yemek istemesine ve yemek seçmesine neden olmaktadır. Çoklukla yemek saatlerinde aile fertleri arasında yaratılan beğenilmeyen ortam evladın bu saatleri dehşet ile beklemesi, iştahının azalmasına neden olabilmektedir. Evlada yemek aralarında şekerlemeler, pasta, bisküvi ve kurabiye verilmesi evladın esas öğünlerdeki besinleri almasını engellemekte başkaca bu besinler diş çürümelerine de neden olmaktadır.
Evladın âlâ davranışlarda bulunduğu vakitlerde dondurma, şeker, çikolata ve benzerleri ile armağanlandırılması birtakım besinlerin beslenme kıymetleriyle zıt bedel kazanmasına yol açmaktadır.
Bütün bu durumları göz önüne alarak evlada güzel bir yemek yeme alışkanlığının verilebilmesi için ailelere şu hususlara dikkat etmeleri önerilmektedir:
1. Evlat rahat ve dinlenmiş olarak sofraya oturtulmalı (böylece yemek bölgeyken yorulmaz)
2. Evladın kullanacağı kaşık ve çatal evladın eline ve ağzına münâsib büyüklükte olmalı, oturuş yüksekliği masaya nazaran ayarlanmalı
3. Yemeğini kendisinin yemesi beklenmeli, yemek bölgeyken yetişkinler kadar becerikli olması beklenmemeli, üstüne ve etrafına dökmesini önlemek için hami önlük ve örtü kullanılmalı
4. Yemek devrinde neşeli ve mesrur bir atmosfer yaratarak, bu saatlerin evladı keyifli yapan saatler olması sağlanmalı
5. Yemeklerdeki porsiyon ölçüleri küçük olmalı ve evladın gereksinimi olduğunda yardım edilmeli
6. Evladın yemek seçmesini önlemek için 0-1 yaş devrinde değişik tattaki ek besinlere alıştırmalı
7. Umumide alması gereken ek besinler üç öğünde verilmeli, gerekirse ikindi de meyve ve meyve suyu, yatarken de süt içirilmeli (yemek aralarında şekerlemeler, kola, pasta, bisküvi ve kurabiye verilmesi yanlıştır).
8. Şayet ailenin ehil ve istikrarlı bir beslenme sistemi varsa evlat için kişisel yemek hazırlamak gerekmemektedir. Yalnız evladın dişleri tamamlanmadığı için çiğnemesi güç yiyeceklerin yumuşak bir duruma getirilmesi gerekir. Başkaca yemeklere ilaveten evlada biraz süt, muhallebi yahut yoğurt verilmelidir.
EVLATLARA SAĞLIKLI BESLENME ALIŞKANLIĞI KAZANDIRMA
Evlatların beslenme alışkanlıkları; ailenin çevre ve ekonomik durumu, eğitim seviyesi, alışkanlıkları, gelenek ve görenekleri, dinsel inançları, etraf koşulları üzere çok çeşitli etkenlerin etkileşimi ile oluşur. Yerinde ve istikrarlı beslenme tertibi, uygun alışkanlıkları olan ailede büyüyen ve vaktinde ek besinler verilmeye başlanan evlatlara düzgün beslenme alışkanlıkları kazandırmak kolaydır. Bu evlatların beslenmesinde değerli sorun çıkmaz. Kazandırılması gereken davranışlar gelgelelim sağlam bir eğitimle yerleştirilebilir.
Evlada yeterli beslenme alışkanlığı kazandırmada; ananın ve öteki aile bireylerinin evlada ve birbirlerine davranışlarının koordinasyonlu, ölçülü, tutarlı ve sevecenlik içinde olması kıymetli rol oynar. Evladı eğitmek hizmetini ve sorumluluğunu paylaşan bireylerin, evladın beslenmesi konusunda hoşgörülü ve anlayışlı davranışlarında bir sonluluk olması gerekir. Gelgelelim hadlerin da hadleri aşılmamalıdır. Katı yasaklar ve cezalandırma, sınırsız hoşgörü, evladın her istediğini verme ve yapma üzere davranışlarla güzel alışkanlıklar kazandırılamaz.
Aile bireylerinin tavır ve davranışlarının ölçüsüz ve istikrarsız olması, evladın ruhsal durumunun değerlendirilememesi, eğitim seviyesinin düşük olması, kıymet yargılarının gerçekçi olmaması, bireyler arasında uyumsuzluk üzere çok çeşitli etkenler evladın beslenmesini ve yeterli alışkanlıklar kazanmasını zorlaştırır. Evlat, aile bireylerinin beslenme konusunda söylediklerinden çok yaptıklarından etkilenir ve onların yaptıklarını taklit eder.
Beslenme saatleri ve aile sofrası, evladın beklediği mesut bir hadise durumuna getirilmelidir. Aile sofrasında tartışma, sürtüşme, acı ve üzüntü verici konuşmalar yapılmamalı, evlatla da ilgilenilmelidir. Büyükler; makul yiyecekleri sevmediklerinden; evladın az yediğinden, iştahsız olduğundan ve birtakım besinleri sevmediğinden kelam etmemeli, diğer evlatlarla karşılaştırma yapmamalıdırlar. Kendi kendine yeme becerisi gelişinceye dek evlada yardım edilmeli, sonra evladın kendisinin yemesi sağlanmalı, evlada çok yardım edilmemelidir. Anlayabilecek yaşta ise, evladın güzeline gidebilecek konuşmalar açmalı, ilgisi yönlendirilerek sorularından ve fırsatlardan yararlanılarak güzel alışkanlıklar kazanmasına yardım edilmelidir. Yeniden, kendi kendine yiyebilecek evlada gayrısının yedirmesi de sahih değildir.
Evlat beslenmesinde yapılan yanlışlardan biri de, evladın isteklerini ön plana alarak tek lezzetteki besinlere alıştırılması, kimilerine ise diyette ehliyetli mekan verilmemes
Bu çağ 1-5 yaş arasını kapsamaktadır. Daha öncede belirtildiği üzere bir yaşına gelen bir evlat her türlü besine alıştırılmış olmakta ve aile ile birlikte sofraya oturmaktadır. Bu yaştaki evlatların günlük kuvvet ve besin öğeleri gereksinimi evladın yaşına nazaran değişmekle birlikte aşağıdaki besin öbekleri ile karşılanmalıdır.
Tablo Mektep Öncesi Çağı Evlatlar İçin Önerilen Günlük Besin Ölçüleri
Besin Öbekleri | 1-3 Yaş Kümesi | 4-6 Yaş Öbeği |
1- Süt ve Eserleri Süt-Yoğurt Peynir-Çökelek | 2.5 Su bardağı 2/3 Kibrit kutusu | 1.5 Su bardağı 1 Kibrit kutusu |
2- Et-Yumurta-Kuru baklagil Et-Tavuk-Balık Yumurta Kuru baklagil | 1 Köfte kadar 1 Adet 2/3 Porsiyon | 1 Köfte 1 Adet 2/3 Porsiyon |
3- Zerzevat ve Meyve Yeşil ve Sarı Başkaları | ½ Porsiyon 2/3 Porsiyon | 1/2 Porsiyon 1 Porsiyon |
4- Tahıllar Ekmek Bisküvi Pirinç-Bulgur | 1-2 Orta dilim 2-3 Adet 2/3 Porsiyon | 2 Orta dilim 4-5 Adet 1 Porsiyon |
5- Yağ ve Şekerler Yağ (yemeklerin içine giren) Şeker* | 1.5 Yemek kaşığı 5 Yemek kaşığı | 2 Yemek kaşığı 5 Yemek kaşığı |
Bu periyotta en değerli nokta evladın düzgün bir yemek yeme alışkanlığını kazanmış olmasıdır. Evlat birinci duygusal bağlarını kendisini besleyenle kurmaktadır. Bu bakımdan evlatların yemek yeme alışkanlığını kazanmasında ailedeki büyüklerin münhasıran de ananın tavrının çok kıymetli bir tarafı bulunmaktadır.
Bu devirde beslenmede en kıymetli dertler evlatların yanlış beslenme alışkanlığı kazanmalarına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu durum öncelikle. malnütrisyon dediğimiz gayrikâfi ve istikrarsız beslenmeye yol açmaktadır. Valideler evlatlarının günlük besin muhtaçlıklarını bilmediklerinden ve beslenmeyi karın doyurma olarak düşündüklerinden evladı ekseriyetle tek tip besinlerle beslemekte yahut besin pahası düşük olanları vererek gereksinimini karşılayamamasına neden olmaktadır. Bunun sonucunda evladın büyüme ve gelişmesi, yavaşlamakta ve durmaktadır ve velev kazandığı tartısı bile kaybedebilmektedir. Bu yaşlardaki gayrikâfi ve istikrarsız beslenme durumunda fizikî gelişimin yanı sıra zeka gelişimi ve öğrenme yeteneklerinin de olumsuz cephede etkilendiği görülmektedir. Daha sonraki yaşlarda evlatların fizikî gelişimleri beslenme durumlarının uygunlaştırılması ile bir aşamaya kadar düzelebildiği halde mental gelişimlerindeki bozukluğun ehliyetli ve istikrarlı beslenen evlatların seviyesine erişemediği görülmekte ve bu durum mektep çağında kendisini göstermektedir. Bilindiği üzere çocuklarda dimağ gelişiminin 1/3'ü ana karnında olmakta, arkaya kalan gelişim doğumdan sonra devam etmekte ve 5 yaşına kadar tamamlanmaktadır. Dimağ hücreleri yapıldıktan sonra yenilenmediği için gelişme devrinde yerinde besin sağlanamazsa meydana gelen bozukluk hayat uzunluğu devam etmektedir.
Bu yaş kümesi çocuklarda görülen vesair problemler da yemek yemeye bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. 0-1 yaş devresinde evlada ek besinlerin devrinde verilmemesi ondan sonraki yaşlarda süt kıvamında olmayan pütürlü besinleri almasını güçleştirmektedir.
Ailenin kendi evladını farklı evlatlarla karşılaştırarak onlara gereksiniminden çokça besin vermesi ya şişmanlık probleminin ortaya çıkmasına yahut evladın besinlere isteksizlik duymasına ve yemek istememesine yol açmaktadır.
Ailelerin evlat beslenmesi ve besinler konusundaki yanlış batıl inançları ve içtimaî adetleri evladın ehliyetsiz ve istikrarsız beslenmesinin ve birtakım besinlere alışamamasının bir sair nedeni olmaktadır.
0-1 yaş periyodunda evlada daima tıpkı tattaki besinlerin verilmesi ileride daima tıpkı cins besinleri yemek istemesine ve yemek seçmesine neden olmaktadır. Çoklukla yemek saatlerinde aile fertleri arasında yaratılan beğenilmeyen ortam evladın bu saatleri dehşet ile beklemesi, iştahının azalmasına neden olabilmektedir. Evlada yemek aralarında şekerlemeler, pasta, bisküvi ve kurabiye verilmesi evladın esas öğünlerdeki besinleri almasını engellemekte başkaca bu besinler diş çürümelerine de neden olmaktadır.
Evladın âlâ davranışlarda bulunduğu vakitlerde dondurma, şeker, çikolata ve benzerleri ile armağanlandırılması birtakım besinlerin beslenme kıymetleriyle zıt bedel kazanmasına yol açmaktadır.
Bütün bu durumları göz önüne alarak evlada güzel bir yemek yeme alışkanlığının verilebilmesi için ailelere şu hususlara dikkat etmeleri önerilmektedir:
1. Evlat rahat ve dinlenmiş olarak sofraya oturtulmalı (böylece yemek bölgeyken yorulmaz)
2. Evladın kullanacağı kaşık ve çatal evladın eline ve ağzına münâsib büyüklükte olmalı, oturuş yüksekliği masaya nazaran ayarlanmalı
3. Yemeğini kendisinin yemesi beklenmeli, yemek bölgeyken yetişkinler kadar becerikli olması beklenmemeli, üstüne ve etrafına dökmesini önlemek için hami önlük ve örtü kullanılmalı
4. Yemek devrinde neşeli ve mesrur bir atmosfer yaratarak, bu saatlerin evladı keyifli yapan saatler olması sağlanmalı
5. Yemeklerdeki porsiyon ölçüleri küçük olmalı ve evladın gereksinimi olduğunda yardım edilmeli
6. Evladın yemek seçmesini önlemek için 0-1 yaş devrinde değişik tattaki ek besinlere alıştırmalı
7. Umumide alması gereken ek besinler üç öğünde verilmeli, gerekirse ikindi de meyve ve meyve suyu, yatarken de süt içirilmeli (yemek aralarında şekerlemeler, kola, pasta, bisküvi ve kurabiye verilmesi yanlıştır).
8. Şayet ailenin ehil ve istikrarlı bir beslenme sistemi varsa evlat için kişisel yemek hazırlamak gerekmemektedir. Yalnız evladın dişleri tamamlanmadığı için çiğnemesi güç yiyeceklerin yumuşak bir duruma getirilmesi gerekir. Başkaca yemeklere ilaveten evlada biraz süt, muhallebi yahut yoğurt verilmelidir.
EVLATLARA SAĞLIKLI BESLENME ALIŞKANLIĞI KAZANDIRMA
Evlatların beslenme alışkanlıkları; ailenin çevre ve ekonomik durumu, eğitim seviyesi, alışkanlıkları, gelenek ve görenekleri, dinsel inançları, etraf koşulları üzere çok çeşitli etkenlerin etkileşimi ile oluşur. Yerinde ve istikrarlı beslenme tertibi, uygun alışkanlıkları olan ailede büyüyen ve vaktinde ek besinler verilmeye başlanan evlatlara düzgün beslenme alışkanlıkları kazandırmak kolaydır. Bu evlatların beslenmesinde değerli sorun çıkmaz. Kazandırılması gereken davranışlar gelgelelim sağlam bir eğitimle yerleştirilebilir.
Evlada yeterli beslenme alışkanlığı kazandırmada; ananın ve öteki aile bireylerinin evlada ve birbirlerine davranışlarının koordinasyonlu, ölçülü, tutarlı ve sevecenlik içinde olması kıymetli rol oynar. Evladı eğitmek hizmetini ve sorumluluğunu paylaşan bireylerin, evladın beslenmesi konusunda hoşgörülü ve anlayışlı davranışlarında bir sonluluk olması gerekir. Gelgelelim hadlerin da hadleri aşılmamalıdır. Katı yasaklar ve cezalandırma, sınırsız hoşgörü, evladın her istediğini verme ve yapma üzere davranışlarla güzel alışkanlıklar kazandırılamaz.
Aile bireylerinin tavır ve davranışlarının ölçüsüz ve istikrarsız olması, evladın ruhsal durumunun değerlendirilememesi, eğitim seviyesinin düşük olması, kıymet yargılarının gerçekçi olmaması, bireyler arasında uyumsuzluk üzere çok çeşitli etkenler evladın beslenmesini ve yeterli alışkanlıklar kazanmasını zorlaştırır. Evlat, aile bireylerinin beslenme konusunda söylediklerinden çok yaptıklarından etkilenir ve onların yaptıklarını taklit eder.
Beslenme saatleri ve aile sofrası, evladın beklediği mesut bir hadise durumuna getirilmelidir. Aile sofrasında tartışma, sürtüşme, acı ve üzüntü verici konuşmalar yapılmamalı, evlatla da ilgilenilmelidir. Büyükler; makul yiyecekleri sevmediklerinden; evladın az yediğinden, iştahsız olduğundan ve birtakım besinleri sevmediğinden kelam etmemeli, diğer evlatlarla karşılaştırma yapmamalıdırlar. Kendi kendine yeme becerisi gelişinceye dek evlada yardım edilmeli, sonra evladın kendisinin yemesi sağlanmalı, evlada çok yardım edilmemelidir. Anlayabilecek yaşta ise, evladın güzeline gidebilecek konuşmalar açmalı, ilgisi yönlendirilerek sorularından ve fırsatlardan yararlanılarak güzel alışkanlıklar kazanmasına yardım edilmelidir. Yeniden, kendi kendine yiyebilecek evlada gayrısının yedirmesi de sahih değildir.
Evlat beslenmesinde yapılan yanlışlardan biri de, evladın isteklerini ön plana alarak tek lezzetteki besinlere alıştırılması, kimilerine ise diyette ehliyetli mekan verilmemes
