Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Bilişsel gelişimden kelam edilen bir yazıda Piaget’in araştırma ve bulgularını paylaşmadan tam manasıyla bilişsel gelişimden kelam etmiş olamayız.
Piaget kendi çocukları başta olmak üzere çocukları son derece sistemli ve disiplinli bir formda takip etmiş ve bulduklarını çocuk gelişimi alanına kazandırmıştır. Artık gelin Paiget’e nazaran erken çocukluk devrinde bilişsel gelişim süreçlerini inceleyelim. Çocuklar 2 ve 6 yaşları ortasında Paiget’in “operasyon öncesi” denen bir evresindedirler. Bu kademede çocuklar şunları yapar:
❏ Zihinsel imgeler, sözler, jest, mimik ve sembolleri kullanarak dış gerçekliği söz etmeye başlarlar.
❏ Gerçekte orada mevcut olmayan obje ve olayları düşünebilir
❏ Kendi bakış açılarını başkalarından ayırmakta zorlanırlar ve çabalarlar ❏ neden sonuç alakasını şimdi anlayamadıkları için başları karışır ve nedenselliği anlamaya çabalarlar
Bu periyodun temel özelliği “centration” denen, bir durum ve objenin tek bir özelliğine odaklanıp başka özelliklerini devre dışı bırakma eğilimidir. Bir çocuğa her ikisi de kırmızı çizgili fakat öteki rengin farklı olduğu iki farklı top gösterebilirsiniz. Çocuk rastgele ikisinden birini seçecek ve seçiminden de hayli emin görünecektir. Bu evreden “decentralization” denen bir durum ve objenin farklı özelliklerine de odaklanabilme ve dikkate alma evresine geçme bu periyodun bir ödevi üzeredir. Çocuk bunu başardığında kıymetli bir bilişsel gelişim basamağını gerçekleştirmiş olur.
Diğerinin bakış açısının farklı olduğunu anlamak:
Benmerkezcilik, obje ve durumları kendi gözünden gördüğü formunun herkesçe tıpkı halde görüldüğünü düşünmektir. Merkezde kendini görmek bu periyodun bir özelliğidir. “Yanlış inanç testi” çalışmasında araştırmacılar çocukların 3 ile 5 yaş ortasında aslında
benmerkezcilikten oburlarının bakış açısının farklı olabildiğini anlamaya yanlışsız bir geçiş yaşadıklarını gösterdiler. Bu çalışmayı biz şöyle özetleyebiliriz:
Ahmet isimli çocuğun o gün annesiyle bir arada dışarı çıkmadan evvel oyuncak otomobilini yatağının altına koyduğunu varsayalım. Annesi o görmeden oyuncağı alıp dolabın içine koyuyor ve böylelikle yerini değiştirmiş oluyor. Dışarı gidip geldikten sonra Ahmet oyuncak otomobilini almak istediğini düşünelim. Artık bu öykünün görüntüsünü 3 yaşındaki ve 5 yaşındaki çocuklara izletir ve “Sence Ahmet oyuncağını nerede arayacak?” biçiminde sorarsanız, 3 yaşındaki çocuklarla 5 yaşındaki çocukların yanıtı neye nazaran değişecek sizce?
Tam olarak bu anlatılan hikayenin gibisi bir kıssa kuran araştırmacılar çocukların oburlarının bakış açısını anlamakla ilgili bir gelişim evresinden geçtiğini tespit ettiler. Üç yaşındaki çocuklar, Ahmet’in oyuncağını dolabın içinde arayacağını söylediler. Zira onların bakış açısından oyuncak en son dolabın içindeydi ve Ahmet’in bakış açısından olayı değerlendirememekteler. Fakat 5 yaşındaki çocuklar size yanlışsız yanıtı büyük olasılıkla vereceklerdir. Zira 5 yaşındaki bir çocuk kendisinden farklı olarak, Ahmet’in oyuncağın yerinin değiştiğini görmediğinin farkındadır ve onun bakış açısından da durumu kıymetlendirebilir.
Görünüm ve gerçeklik ortasındaki farkı öğrenmek
Üç yaştan daha küçük çocuklar, birinin cadı yahut ejderha maskesi takmasından korkabilir. Zira görünüş ile gerçeği ayırt etmekte zahmet çekerler. Gerçek ile görünüşteki şeyin farklı olduğunu anlamak bir bilişsel gelişim basamağıdır.
Bir araştırmada çocuklara görünüşleri aldatıcı olan birtakım objeler sunuldu. Örneğin; taşa benzeyen bir sünger, yumurtaya benzeyen bir taş ve blok üzere görünen bir sabun gösterdiler çocuklara. Dokunmadan evvel objelere isim verdirildi. Sonrasında çocuklara objeleri keşfetmek için dokunmalarına müsaade verildi, böylelikle objenin gerçekte ne olduğunu keşfetmeleri sağlandı. Sonunda da çocuklara objelerin neye benzediği soruldu. Üç yaşındaki çocuklar taşa benzeyen süngerin süngere benzediğini ve yumurtaya benzeyen taşın taşa ve bloğa benzeyen sabununsa sabuna benzediğini söylediler. Lakin beş yaşındaki çocuklar görünüşle gerçek ortasındaki ayrımı yapabildikleri için bu yanılgıya düşmediler. Zira beş yaşındaki çocuklar gerçekte olanla görünüm ortasında bir ayırım yapma yetisini edinmişlerdi.
Neden sonuç bağlantısını öğrenme
Gelişimin bu basamağında çocuklar nedensellikle ilgili daha çok şey öğrenirler. Neden ve sonuç bağı kuramadıkları durumlara daha dikkatli bakar, meraklanır ve yeni açıklamalar aramaya başlarlar. Sonu gelmeyen soruların çocuklar tarafından yetişkinlere yöneltildiği bir periyottur bu periyot. “Gökyüzü neden mavidir?” “bulutlar neden yapılmıştır?” “insanlar ölünce ne olur?” “bebekler nereden gelir?” üzere sonu gelmeyen sorular bu gelişim periyodunun bariz bir özelliğidir. Objeler ve olaylar ortasındaki münasebetler kurulur, araştırılır, yanıtsız ve tutarsız durumlarda o duruma ait dikkatleri artar ve karşılık aramaya devam ederler.
Canlı ve cansız şeyler ortasında ayrım yapma
Canlı ve cansız şeyler ortasındaki farkı anlayabilmek hayli karmaşık bir iştir. Küçük çocukların tam olarak anlamakta zorlandıkları bir soyutluk ve karmaşıklık içerir. Büyüyen, bağımsızca hareket eden, fikirleri ve hisleri olan varlığı canlı ve başkalarını cansız olarak ayırmak bu periyottaki çocukların anlamaya çalıştıkları karmaşık bir bilişsel gelişim basamağıdır. Epey değerli bir kilometre taşıdır.
