Okyanus ve Deniz Suyu Neden Tuzludur?

İçinde yaşadığımız Dünya isimli gezegenin tam yüzde 70’ini sular oluşturuyor. Bu suların tamı tamına yüzde 97’si ise tuzlu su. Yani bizim yaşayabileceğimiz kara alanı ve içebileceğimiz tatlı su oranı son derece az. Pekala hiç düşündünüz mü, okyanus ve deniz suyu neden tuzlu? Aslında bu sorunun tek bir yanıtı yok zira pek çok tabiat olayı üzere deniz suyunun tuzlanması da farklı olaylar sonucu meydana geliyor. 

Okyanus ve deniz suyunun tuzlu olmasının elbette pek çok avantajı var. Zira tuz dediğimiz unsurun içinde sayısız mineral var ve bu mineraller sayesinde sonsuz bir sualtı habitatı oluşabiliyor. Suyun doğal yapısı ve yaşadığı süreçler nedeniyle okyanus ve deniz suyu tuzlu hale geliyor. Bu süreçler hem yeraltında hem de yer üstünde yaşanıyor. Deniz suyu neden tuzlu gelin biraz yakından bakalım ve gezegenimizin nasıl uyumlu bir yapısı olduğunu görelim.

Okyanus ve deniz suyu neden tuzludur?

Yağmur suyunun taşıdığı kaya parçaları

Sualtı menfezlerinde suların kaynaması

Sualtı volkanlarında yaşanan patlamalar

Okyanus tabanında bulunan tuz kubbeleri

Okyanus ve deniz suyu ne kadar tuzlu?

Okyanus ve deniz suyu tuzlu olmasaydı?

Dünya'nın en tuzlu ve tuzsuz denizleri


Yağmur suyunun taşıdığı kaya modülleri:

Daha evvel buradaki yazımızdaki Dünyamızın su döngüsünden ve yağmurun nasıl oluştuğundan bahsetmiştik. Yeryüzünde bulunan sular sıcaklık nedeniyle buharlaşıyor, su buharı bulutlarda toplanıyor, soğuduğu vakit yağmur yağmaya başlıyor ve su döngüsü ismini verdiğimiz bu süreç öylece sürüp gidiyor. Yeterli de tüm bunların deniz suyunun tuzlu olması ile ne ilgisi var?

Yağmur yağdığı vakit toprağa ve kayalara düşüyor. Tahminen tek bir yağmur damlasının o kaya üzerinde rastgele bir tesiri yok lakin sayısız yağmur damlasının en sonunda aşındırıcı bir tesiri oluyor. Zaten yere yanlışsız düşerken havadaki karbondioksidi toplamış olan yağmur damlası bir de kayanın üzerine düşüp onu aşındırdığı vakit ondan kesimler kopararak su ile birlikte akarsulara ve ırmaklara sürüklüyor.

Dünya’da bulunan tüm akarsular, ırmaklar ve gibisi su kütleleri sonunda bir denize ya da okyanusa dökülür. Büyük su kütlesi ile birleştikleri vakit yağmurun kayalardan söküp getirdiği mineral dolu iyonları da yanlarında getirirler. Bunların büyük bir kısmı okyanus ve deniz canlıları tarafından tüketilir. Geri kalanı ise öylece kalır ve o su kütlesinin tuzlanmasına neden olur. Bu etkiyi yaygın olarak yaratan iyonlar klorür ve sodyumdur.

Sualtı menfezlerinde suların kaynaması:

Okyanuslar derin, çok derin, hayal edebileceğimizden bile derindir. O denli ki uzayı bildiğimiz kadar okyanusları bilmiyoruz, o kadar derin. İşte o derinliklerde birtakım menfezler var. Menfezleri bir cins kaya yarıkları olarak düşünebilirsiniz. Sualtı akıntıları sayesinde okyanus ve deniz suları o menfezlere devamlı girip çıkarlar. Fakat giren su ile çıkan su tıpkı yapıda olmaz. 

Hidrotermal menfezler ismi verdiğimiz bu yarıklar Dünya çekirdeğine yakın oldukları için son derece sıcaktırlar. Bu nedenle menfezlere giren su kaynar. Kaynadığı sırada içinde bulunan kayaların dış yüzeyinde bulunan mineralleri de çözer. O su artık bol mineralli yani tuzlu hale gelmiştir. Yine ilişkin olduğu su kütlesine karıştığı vakit o okyanusun ya da denizin çok daha tuzlu olmasına neden olur.


Sualtı volkanlarında yaşanan patlamalar:

Sualtının derin ve bilinmez dünyasında tıpkı yeryüzündekine benzeri coğrafik yapılar vardır. Bunlardan bir tanesi de volkanlardır. Bu sualtı volkanları, yeryüzündeki volkanlar üzere orta sıra patlarlar. Patladıkları vakit Dünya çekirdeğinden gelen sayısız kayacı suya yayarlar. Elbette bu kayaçlar mineral doludur. Kayaçların yayılması ile birlikte sahip oldukları mineral suya karışır ve bu türlü okyanus ve deniz suyu tuzlu hale gelir. 

Okyanus tabanında bulunan tuz kubbeleri:

Her yerde olmasa bile birtakım okyanus ve deniz tabanlarında tuz kubbeleri vardır. Bu tuz kubbelerini ülkemizde bulunan Tuz Gölü’nün bir dağa dönüşmüş hali olarak düşünebilirsiniz. Farklı jeolojik devirlerde oluşmuş tuz kubbeleri, sualtı akıntılarının tesiriyle ufak ufak aşınarak suya tuz ve mineral karıştırır. Kuzeybatı Meksika Körfezi'nin kıta sahanlığında uzunluktan boya bu çeşit tuz kubbelerinden vardır. 


Okyanus ve deniz suyu ne kadar tuzlu?

Herkesin tuzluluk kavramı farklı olduğu için okyanus ve deniz suyunun tuzluluk oranını tadarak anlayamayız. Şöyle ki deniz suyunun ağırlının binde 35’ni tuz oluşturmaktadır. Yeni okyanus ve deniz suyunun yüzde 3.5’i tuzdur. Okyanus ve denizlerde bulunan tüm tuzu ayrıştırıp Dünya yüzeyine yayabilsek, yeryüzünün her bir noktası yaklaşık 166 metre yani 40 katlı bir bina kadar yükselecektir. Yani baya bir tuzdan bahsediyoruz.

Peki ya okyanus ve deniz suyu tuzlu olmasaydı?

Açıkçası bu tıp bir şeyi düşünmek bile pek mümkün değil. Elbette bahis hakkında sayısız teori üretebiliriz lakin bizim tuz olarak isimlendirdiğimiz husus, aslında mineraldir. Yani canlılar için en az besin kadar kıymetlidir. Şayet okyanus ve deniz suyu tuzlu olmasaydı muhtemelen bugün bildiğimiz manadaki bir sualtı canlı popülasyonundan kelam edemezdik. Tahminen bu formda de yaşayan canlılar olurdu lakin bu kadar güçlü bir dünya oluşması mümkün olmazdı. 

Elbette okyanus ve deniz suyu bu kadar tuzlu olmasaydı karadaki hayatımız da birebir halde oluşmamış olurdu. Çünkü biz beşerler olarak sadece denizdeki canlıları yemiyoruz, onların katkı sağlaması sayesinde oluşan bir sistemde yaşıyoruz. Canlılığı kenara bıraktığımızda bile bu büyük su kütlelerindeki tuzluluk oranının su döngüsü başta olmak üzere pek çok temel tabiat olayını direkt olarak etkilediğini görebiliriz. Yani tuz hakikaten hayattır. 


Dünya'nın en tuzlu ve tuzsuz denizleri:

Dünyanın en tuzlu denizi, yüzde 3.8’lik tuz oranı ile Asya ve Afrika ortasında bulunan Kızıldeniz’dir. Kızıldeniz’in bu kadar tuzlu olmasının nedeni sayısız akarsu ve nehire bağlı olması ve buharlaşma oranının yüksek olmasıdır. Dünyanın en tuzsuz denizi ise Baltık Denizi’dir. Kuzey Avrupa’da bulunan Baltık Denizi’nin en tuzsuz deniz olmasının nedeni, hava soğukluğu nedeniyle buharlaşmanın yok denecek kadar az olmasıdır.

Okyanus ve deniz suyu neden tuzlu sorusunu yanıtlayarak tuzluluğa neden olan tabiat olaylarından bahsettik ve tuzun aslında canlılar için ne kadar kıymetli olduğunu anlattık. Elbette tüm bunlar genel nedenlerdir. Kimi deniz ve okyanusların tuzlu olmasının kendi yapılarına nazaran değişen nedenleri de vardır. Mevzu hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.