Organeller Ve Özellikleri

Organellerin Özellikleri,
Organeller Ve Özellikleri Nelerdir,
Organeller Ve Özellikleri hakkında

Beden için organ ne ise gözenekli olan için de organel odur Organelle sözcüğünden dilimize girmiştir Türkçe'deki bütün karşılığıyla organcık (ufak organ) anlamındadır

Bilhassa kompleks yapıdaki ökaryot hücrelerde birçok organel çeşidi bulunur Organeller mikroskobun bulunuşundan sonradan gözlemlenmeye ve tanımlanmaya başlanmıştır Bir Takım hücrebilimcilerin savlarına kadar çoğu büyük organelin endosimbiyoz bakterisinden köklendiği öne sürülür

Hücre Zarının Özellikleri :
1 Canlıdır
2 Seçici ve geçirgendir Hücresel zarından küçük moleküller (maddeler) (su, madensel tuzlar, vitaminler, oksijen gazı, karbondioksit gazı, dekstroz, gliserin, yağ asiti, amino asit, iyonlar) geçer lakin büyük moleküller (maddeler) (nişasta, yağ, protein, karbonhidrat) geçemez Büyük moleküller (inşa taşlarına değin) parçalandıktan sonra geçerler
3 Esnektir
4 Saydamdır (Işığı geçirir)
5 Çift katlıdır
6 Protein, yağ ve eksik miktarda karbonhidrattan oluşmuştur
7 Akışkandır
8 Üzerinde madde alışverişini sağlayan porlar bulunur

Gözenekli Olan Zarının Görevleri :
1 Hücreyi dış ortamdan ayırır
2 Hücreyi dış etkilere aleyhinde korur
3 Hücreye madde giriş çıkışını sağlar
4 Hücreye şekil verir
5 Hücreyi dağılmaktan korur
6 Hücrelerin birbirlerini tanımasını sağlar

Gözenekli Olan Zarının Yapısı :
Hücreli zarı, protein, yağ ve az miktarda da karbonhidrattan (moleküllerinden) oluşmuştur Gözenekli Olan zarında iki sıra yağ tabakası arasına gömülmüş protein molekülleri vardır ve bunlar sürekli hareket halindedirler Hücreli zarının bu modeline akan mozaik zar modeli denir (Karbonhidrat molekülleri yağ ve protein molekülleri arasına gömülü haldedir Protein ve karbonhidratların oluşturduğu yapıya glikoprotein denir Glikoproteinler hücrelerin birbirini tanımasını sağlarlar)
Hücresel zarının üzerinde por denilen delikler bulunur Porlar hücrede madde antre çıkışını sağlarlar

Gözenekli Olan Duvarı (Çeperi) :
Bitki hücrelerinde (bazı bakteriler, mantarlar ve bitki örtüsü), gözenekli olan zarının üstünde selüloz denilen maddenin birikmesiyle oluşan yapıya hücresel duvarı (çeperi) denir (Bitki hücrelerinin köşeli olmasının nedeni gözenekli olan duvarıdır)

Hücre Duvarının (Çeperinin) Özellikleri :
1 Yalnız bitki hücrelerinde bulunur, hayvan hücrelerinde bulunmaz
2 Hücresel zarının dışarıda bulunur
3 Kalın, sert ve dayanıklıdır
4 Cansızdır
5 Tam geçirgendir Üstünde madde geçişine izin veren delikler bulunur
6 Selüloz denilen maddeden yapılmıştır
7 Hücreye şekil verir


2 Sitoplâzma :
Hücreli zarı ile çekirdek arasını dolduran yumurta akı kıvamındaki soluk sıvıya sitoplâzma denir Sitoplâzmanın yapısında % 90 oranında su bulunurken geriye doğru kalan kısmını da protein, karbonhidrat, yağ (asidi), vitamin, madensel tuzlar, enzim, glikoz, salgı (hormon) ve organeller bulunur ( % 65–90 ’ ını su oluşturur ) (Sitoplazma bozulduğunda gözenekli olan de ölür)

Sitoplâzmanın Özellikleri :
1 Canlıdır
2 Renksizdir
3 Suda çözünmez (suya karışmaz yani kolloid yapıdadır) (Kolloid, parçacık büyüklüğü 1–100 mm olan maddedir)
4 Hücreli zarından geçemez
5 Sözde saydamdır

Sitoplâzmanın Görevleri :
Sitoplâzma hücredeki besin, solunum, dolaşım, boşaltım, üreme, sindirim gibi bütün hayati faaliyetlerin (canlılık olaylarının) gerçekleştiği yerdir Sitoplâzmada yaşamsal faaliyetleri gerçekleştiren yapılara organel (organcık) denir Sitoplâzmada yer alan organellerin görevleri farklıdır

Sitoplâzmada Bulunan Organeller :
Sitoplâzmada ayrı görevlere sahip olan; endoplazmik retikulum, ribozom, mitokondri, lizozom, golgi aygıtı (cisimciği), koful, sentrozom, plastitler gibi organeller bulunur

1 Mitokondri :
Bakteriler ve alyuvarlar denilen kan hücresi dışarıda tüm hücrelerde bulunur
Gözenekli Olan içerisine alınan gıda maddelerinin oksijen gazı ile parçalanarak enerji üretilmesini sağlar (Yani hücre içerisinde solunum olayında görevlidir)
Vücutta enerji ihtiyacı fazla olan karaciğer, adale ve asap (beyin) hücrelerindeki mitokondri sayısı diğer hücrelerdekinden daha fazladır

2 Koful :
Bitki hücrelerinde büyük ve eksik sayıda, hayvan hücrelerinde ufak ve çok sayıdadır (Genç bitki hücrelerinde küçük ve çok sayıda, ihtiyar bitki hücrelerinde büyük ve eksik sayıdadır)
Koful, hücresel içerisine alınan su ve besinler ile hücrede oluşan atık maddelerin depolanmasını ve bu atık maddelerin hücreli dışına atılmasını sağlar böylece hücre içerisinde depolamada ve boşaltımda görevlidir

3 Plastitler :
Hayvan hücrelerinde olmayıp sadece bitki hücrelerinde bulunur Görevlerine tarafından kloroplast, kromoplast ve lökoplast olarak üç çeşittir (Mitokondriye benzer Lakin büyüktür Gözenekli Olan bölünmesinden egemen olarak bölünüp çoğalırlar)

a) Kloroplast :
Bitkilerin yeşil renkli kısımlarında (yaprak ve yeşil karoser) bulunan yeşil renkli plastitlerdir Kloroplast, klorofil maddesini (pigmentini) taşır ve fotosentez olayı burada gerçekleşir Klorofil maddesi bitkiye yeşil renk verir ve fotosentez olayında görevlidir
(Yeşil rengi Klorofil a ve b moleküllerinden gelir Başka renk molekülleri de vardır ama sayıca azdır)


b) Kromoplast :
Bitkilerin yeşil dışındaki organlarının hücrelerinde bulunur Bitkilerin çiçek ve meyvelerine sarı (ksantofil limon) kırmızı (likopin domates) ve turuncu (karoten havuç) renklerini veren plastitlerdir Erik ve elmada başlangıçta yeşil daha sonra kırmızı ya da diğer renge dönüşür Meyve olgunlaşırken yeşil rengi veren kloroplast sonradan kromoplasta dönüşür

c) Lökoplast :
Bitkilerin ışık görmeyen ve toprak aşağıda bulunan kök, cisim ve tohumlarında bulunan soluk plastitlerdir (Patates, turp, yer elması, havuç, elma)
bolca nişasta (protein ve yağ) ambar ederler ( Lökoplastlar bitkilerde nişasta denilen beslenme maddelerini depolarlar)
(Renk maddesi bulunmaz Oysa ışıkta bırakılırsa lökoplastlar kloroplasta dönüşür Örneğin patates ışıkta bırakılırsa kabuğun altından yeşermeye başlar)

4 Endoplazmik Retikulum :
Hücreli zarı ile çekirdek aralarında uzanan kanalcıklardır (borulardır kanalcık sistemidir)
Gözenekli Olan içerisinde madde taşınmasını (ve depolanmasını) sağlar
Üstünde ribozom varsa granüllü endoplazmik retikulum, ribozom yahut granülsüz endoplazmik retikulum olarak adlandırılır

5 Ribozom :
Virüsler hariç bütün hücrelerde bulunur Sitoplâzma içerisinde veya endoplazmik retikulum üzerinde yer alır
Gözenekli Olan içerisinde protein üretiminde (sentezinde) görevlidir (Karaciğer gibi protein sentezinin bolca yapıldığı hücrelerde ribozom sayısı normalden daha pozitif olur) (Mikroskopta aydınlık tanecik olarak görünür)

6 Golgi Aygıtı (Cisimciği) :
Hücre içerisinde ter, süt, yağ, gözyaşı, tükürük, sümük, gibi salgıları (sıvıları) üreterek bunları bir zarla çevirip paketler (Bu salgıların hücresel dışına çıkması için ambalajlama yapılır)
Vücutta salgı üreten organların (süt bezi, ter bezi, yağ bezi, gözyaşı bezi, sümük bezi, tükürük bezi gibi) hücrelerinde golgi aygıtının sayısı normalden fazladır
(defalarca toplanmış torbacık şeklindedir Bakteri dışında bütün hücrelerde vardır Ribozomda üretilen proteinin yapısını değiştirerek salgı maddesine çevirir Bitkideki selülozu golgi cisimciği salgılar Salgılarını depo eder)

7 Lizozom :
Genel Olarak hayvan hücrelerinde bulunur, bitki hücrelerinde bulunmaz İnsanlarda akyuvarlar, karaciğer ve dalakta sayısı fazladır ama alyuvarlar hücrelerinde bulunmaz
Hücreli içerisinde büyük besin maddelerinin (moleküllerinin) parçalanmasını (sindirilmesini) sağlar Keza hücre içerisinde yaşlanan ve yıpranan organellerin de parçalanmasını sağlar (Lizozomun çeper yapısı bozulursa hücre kendi kendini sindirir, parçalar Bu olaya otoliz denir)
(Lizozom sindirim olaylarını salgıladığı enzim sayesinde gerçekleştirir)
(Tek zarlı torbacıklardır En çok akyuvarda bulunur Golgi cisimciğindeki depolanmış salgıları ilgili yerlere taşır Bunlar sindirici nitelik taşır Bu Nedenle gözenekli olan kendi kendini sindirmesini önler)


8 Sentrozom (Sentrioller) :
Bitki hücrelerinde bulunmayıp yalnızca hayvan hücrelerinde bulunur
Hücre bölünmesinde görevlidir (Hücreli bölünmesi esnasında homolog
kromozomların ayrılmasını ve iğ ipliklerin oluşmasını sağlar)
(İlkel bitkilerde de bulunabilir Hücreli bölünmesinde benzer kromozomları ayıran iğ ipliklerinin oluşturulmasını sağlar Ayrılma esnasında her sentriol eşlenerek yavru hücrelere giderler Hem kamçı ve sil (kirpiksi cisim) oluşturur Demet şeklinde 9 iplikçikten oluşmuştur)

3 Çekirdek :
Hücrenin ortasında bulunan, bir zarla sitoplâzmadan ayrılan, hücredeki bütün hayati faaliyetleri (çoğalma, bölünme ve yenileme) yöneten ve denetçi (sitoplazmadaki en büyük) kısımdır Çekirdeği alınan gözenekli olan yaşayamaz Kırmızı kas hücresi ile karaciğer hücrelerinde aniden fazla çekirdek varken bakteriler ve alyuvarlar hücrelerinde çekirdek bulunmaz (Bir zarla sitoplâzmadan ayrılmamıştır) (Bakteri, alyuvar ve mavi yeşil algler hariç, bütün hayvan ve bitki hücrelerinde bulunur)
Çekirdek; çekirdek zarı, çekirdek öz suyu, çekirdekçik ve kromatin iplik edinmek üzere 4 kısımdan oluşmuştur

a) Çekirdek Zarı :
Çekirdeği sitoplâzmadan ayıran ve hücre zarına benzeşen çift katlı zardır Üzerinde madde antre çıkışını sağlayan delikler (porlar) bulunur

b) Çekirdek Öz Suyu :
Çekirdeğin içini dolduran ve sitoplâzmaya benzeşen sıvıdır (İçinde organik ve inorganik maddeler ile nükleik asitler bulunur)

c) Çekirdekçik :
Çekirdek öz suyu içinde bulunan, bir veya birkaç tane olan yapıdır RNA (denilen nükleik asit) ve protein üretiminde (sentezinde) görevlidir

d) Kromatin İplik :
Çekirdek öz suyu içine dağılmış olan uzun, ince ve iplik şeklindeki yapılardır Bir hücrenin sahip olduğu özellikler ile ilgili bilgiler kromatin ipliklerde saklıdır (Diskete benzet)
Hücre bölünmesi esnasında kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluştururlar Kromozomlar bir canlıya ait bütün özellikleri içeren yapılardır Canlıya ait bütün özellikler, kromozomların üzerinde bulunan genlerde saklıdır Genler birleşerek DNA (Deoksiribo Nükleik Asit) molekülünü oluştururlar DNA molekülü bir canlıya ait bütün özellikleri (saç rengi, saç şekli, göz rengi, kulak yapısı, yükseklik uzunluğu, yaprak genişliği, tüy rengi gibi) belirleyen yapıdır
İnsandaki cisim hücrelerinde 46 kromozom bulunur
(Hücrenin kontrolü, çoğalma ve gelişimi DNA tarafından yürütülür DNA, organik baz, şeker ve fosfattan oluşmuş çift zincirli büyük bir moleküldür Çekirdekli hücrelerde, DNA ’lar çekirdekte, kloroplâstta ve mitokondrilerde bulunur) *