Organeller Ve Özellikleri

Organallerin özellikleri nelerdir
hücresel yapısı ve organellerin özellikleri
Organellerin özellikleri hakkında veri

1 Hücreli Zarı :
Tüm bitki ve hayvan hücrelerinde yer alan, hücreyi dış ortamdan ayıran ve hücreye şekil veren yapıya hücreli zarı denir

Hücre Zarının Özellikleri :
1 Canlıdır
2 Seçici ve geçirgendir Gözenekli Olan zarından küçük moleküller (maddeler) (su, madensel tuzlar, vitaminler, oksijen gazı, karbondioksit gazı, dekstroz, gliserin, yağ asiti, amino asit, iyonlar) geçer lakin büyük moleküller (maddeler) (nişasta, yağ, protein, karbonhidrat) geçemez Büyük moleküller (yapı taşlarına kadar) parçalandıktan daha sonra geçerler
3 Esnektir
4 Saydamdır (Işığı geçirir)
5 Çift katlıdır
6 Protein, yağ ve az miktarda karbonhidrattan oluşmuştur
7 Akışkandır
8 Üstünde madde alışverişini sağlayan porlar bulunur

Gözenekli Olan Zarının Görevleri :
1 Hücreyi dış ortamdan ayırır
2 Hücreyi dış etkilere aleyhinde korur
3 Hücreye madde giriş çıkışını sağlar
4 Hücreye şekil verir
5 Hücreyi dağılmaktan korur
6 Hücrelerin birbirlerini tanımasını sağlar

Hücre Zarının Yapısı :
Hücre zarı, protein, yağ ve az miktarda da karbonhidrattan (moleküllerinden) oluşmuştur Hücre zarında iki sıra yağ tabakası arasına gömülmüş protein molekülleri vardır ve bunlar kesintisiz hareket halindedirler Hücresel zarının bu modeline akan mozaik zar modeli denir (Karbonhidrat molekülleri yağ ve protein molekülleri arasına gömülü haldedir Protein ve karbonhidratların oluşturduğu yapıya glikoprotein denir Glikoproteinler hücrelerin birbirini tanımasını sağlarlar)
Hücre zarının üzerinde por denilen delikler bulunur Porlar hücrede madde antre çıkışını sağlarlar

Gözenekli Olan Duvarı (Çeperi) :
Bitki hücrelerinde (bir takım bakteriler, mantarlar ve ur), hücresel zarının üzerinde selüloz denilen maddenin birikmesiyle oluşan yapıya hücre duvarı (çeperi) denir (Bitki hücrelerinin köşeli olmasının nedeni hücreli duvarıdır)

Gözenekli Olan Duvarının (Çeperinin) Özellikleri :
1 Yalnız bitki hücrelerinde bulunur, hayvan hücrelerinde bulunmaz
2 Hücre zarının haricen bulunur
3 Kalın, sert ve dayanıklıdır
4 Cansızdır
5 Bütün geçirgendir Üzerinde madde geçişine müsade veren delikler bulunur
6 Selüloz denilen maddeden yapılmıştır
7 Hücreye şekil verir


2 Sitoplâzma :
Hücresel zarı ile çekirdek arasını dolduran yumurta akı kıvamındaki renksiz sıvıya sitoplâzma denir Sitoplâzmanın yapısında % 90 oranında su bulunurken geriye kalan kısmını da protein, karbonhidrat, yağ (asidi), vitamin, madensel tuzlar, enzim, glikoz, salgı (hormon) ve organeller bulunur ( % 65–90 ’ ını su oluşturur ) (Sitoplazma bozulduğunda hücresel de ölür)

Sitoplâzmanın Özellikleri :
1 Canlıdır
2 Renksizdir
3 Suda çözünmez (suya karışmaz yani kolloid yapıdadır) (Kolloid, parçacık büyüklüğü 1–100 mm olan maddedir)
4 Hücresel zarından geçemez
5 Benzeri saydamdır

Sitoplâzmanın Görevleri :
Sitoplâzma hücredeki beslenme, solunum, dolaşım, boşaltım, üreme, sindirim gibi tüm yaşamsal faaliyetlerin (canlılık olaylarının) gerçekleştiği yerdir Sitoplâzmada yaşamsal faaliyetleri gerçekleştiren yapılara organel (organcık) denir Sitoplâzmada yer alan organellerin görevleri farklıdır

Sitoplâzmada Bulunan Organeller :
Sitoplâzmada öbür görevlere sahip olan; endoplazmik retikulum, ribozom, mitokondri, lizozom, golgi aygıtı (cisimciği), koful, sentrozom, plastitler gibi organeller bulunur

1 Mitokondri :
Bakteriler ve alyuvarlar denilen kan hücresi dışında tüm hücrelerde bulunur
Gözenekli Olan içerisine alınan beslenme maddelerinin oksijen gazı ile parçalanarak enerji üretilmesini sağlar (Yani hücre içerisinde solunum olayında görevlidir)
Vücutta enerji ihtiyacı pozitif olan karaciğer, kas ve asap (beyin) hücrelerindeki mitokondri sayısı diğer hücrelerdekinden daha fazladır

2 Koful :
Bitki hücrelerinde büyük ve eksik sayıda, hayvan hücrelerinde minik ve fazla sayıdadır (Genç bitki hücrelerinde küçük ve çok sayıda, yaşlı bitki hücrelerinde büyük ve eksik sayıdadır)
Koful, hücre içerisine alınan su ve besinler ile hücrede oluşan atık maddelerin depolanmasını ve bu atık maddelerin hücre dışına atılmasını sağlar bu nedenle gözenekli olan içerisinde depolamada ve boşaltımda görevlidir

3 Plastitler :
Hayvan hücrelerinde olmayıp yalnızca bitki hücrelerinde bulunur Görevlerine tarafından kloroplast, kromoplast ve lökoplast olarak üç çeşittir (Mitokondriye benzer Ama büyüktür Gözenekli Olan bölünmesinden bağımsız olarak bölünüp çoğalırlar)

a) Kloroplast :
Bitkilerin yeşil renkli kısımlarında (yaprak ve yeşil beden) bulunan yeşil renkli plastitlerdir Kloroplast, klorofil maddesini (pigmentini) taşır ve fotosentez olayı burada gerçekleşir Klorofil maddesi bitkiye yeşil renk verir ve fotosentez olayında görevlidir
(Yeşil rengi Klorofil a ve b moleküllerinden kazanç Başka renk molekülleri de vardır fakat sayıca azdır)


b) Kromoplast :
Bitkilerin yeşil dışındaki organlarının hücrelerinde bulunur Bitkilerin çiçek ve meyvelerine sarı (ksantofil limon) kırmızı (likopin domates) ve turuncu (karoten havuç) renklerini veren plastitlerdir Erik ve elmada ilk olarak yeşil sonra kırmızı ya da başka renge dönüşür Meyve olgunlaşırken yeşil rengi veren kloroplast daha sonra kromoplasta dönüşür

c) Lökoplast :
Bitkilerin ışık görmeyen ve toprak aşağı bulunan kök, cisim ve tohumlarında yer alan soluk plastitlerdir (Patates, turp, yer elması, havuç, elma)
Bolca nişasta (protein ve yağ) ambar ederler ( Lökoplastlar bitkilerde nişasta denilen beslenme maddelerini depolarlar)
(Renk maddesi bulunmaz Fakat ışıkta bırakılırsa lökoplastlar kloroplasta dönüşür Mesela patates ışıkta bırakılırsa kabuğun altından yeşermeye başlar)

4 Endoplazmik Retikulum :
Hücresel zarı ile çekirdek arasında uzanan kanalcıklardır (borulardır kanalcık sistemidir)
Hücreli içerisinde madde taşınmasını (ve depolanmasını) sağlar
Üstünde ribozom varsa granüllü endoplazmik retikulum, ribozom yahut granülsüz endoplazmik retikulum olarak adlandırılır

5 Ribozom :
Virüsler hariç bütün hücrelerde bulunur Sitoplâzma içerisinde veya endoplazmik retikulum üstünde yer alır
Gözenekli Olan içerisinde protein üretiminde (sentezinde) görevlidir (Karaciğer gibi protein sentezinin bol miktarda yapıldığı hücrelerde ribozom sayısı normalden daha artı olur) (Mikroskopta parlak tanecik olarak görünür)

6 Golgi Aygıtı (Cisimciği) :
Hücreli içerisinde ter, süt, yağ, gözyaşı, tükürük, sümük, gibi salgıları (sıvıları) üreterek bunları bir zarla çevirip paketler (Bu salgıların hücreli dışına çıkması için paketleme yapılır)
Vücutta salgı üreten organların (süt bezi, ter bezi, yağ bezi, gözyaşı bezi, sümük bezi, tükürük bezi gibi) hücrelerinde golgi aygıtının sayısı normalden fazladır
(üst üste yığılmış torbacık şeklindedir Bakteri dışında tüm hücrelerde vardır Ribozomda üretilen proteinin yapısını değiştirerek salgı maddesine çevirir Bitkideki selülozu golgi cisimciği salgılar Salgılarını depo eder)

7 Lizozom :
Genel Olarak hayvan hücrelerinde bulunur, bitki hücrelerinde bulunmaz İnsanlarda akyuvarlar, karaciğer ve dalakta sayısı fazladır ama alyuvarlar hücrelerinde bulunmaz
Hücresel içerisinde büyük gıda maddelerinin (moleküllerinin) parçalanmasını (sindirilmesini) sağlar Hem hücre içerisinde yaşlanan ve yıpranan organellerin de parçalanmasını sağlar (Lizozomun zar yapısı bozulursa gözenekli olan kendi kendini sindirir, parçalar Bu olaya otoliz denir)
(Lizozom sindirim olaylarını salgıladığı enzim bir uçtan bir uca gerçekleştirir)
(Tek zarlı torbacıklardır En fazla akyuvarda bulunur Golgi cisimciğindeki depolanmış salgıları ilgili yerlere taşır Bunlar sindirici nitelik taşır Böylece hücreli kendi kendini sindirmesini önler)


8 Sentrozom (Sentrioller) :
Bitki hücrelerinde bulunmayıp sadece hayvan hücrelerinde bulunur
Hücreli bölünmesinde görevlidir (Hücreli bölünmesi esnasında homolog
kromozomların ayrılmasını ve iğ ipliklerin oluşmasını sağlar)
(İlkel bitkilerde de bulunabilir Hücre bölünmesinde benzeyen kromozomları ayıran iğ ipliklerinin oluşturulmasını sağlar Ayrılma esnasında her sentriol eşlenerek yavru hücrelere giderler Hem kamçı ve sil (kirpiksi vücut) oluşturur Demet şeklinde 9 iplikçikten oluşmuştur)

3 Çekirdek :
Hücrenin ortasında yer alan, bir zarla sitoplâzmadan ayrılan, hücredeki bütün yaşamsal faaliyetleri (çoğaltma, ayrılma ve onarım) idare eden ve denetçi (sitoplazmadaki en büyük) kısımdır Çekirdeği alınan gözenekli olan yaşayamaz Kırmızı kas hücresi ile karaciğer hücrelerinde birdenbire fazla çekirdek varken bakteriler ve alyuvarlar hücrelerinde çekirdek bulunmaz (Bir zarla sitoplâzmadan ayrılmamıştır) (Bakteri, alyuvar ve mavi yeşil algler hariç, bütün hayvan ve bitki hücrelerinde bulunur)
Çekirdek; çekirdek zarı, çekirdek öz suyu, çekirdekçik ve kromatin iplik edinmek üzere 4 kısımdan oluşmuştur

a) Çekirdek Zarı :
Çekirdeği sitoplâzmadan ayıran ve hücresel zarına benzeşen çift katlı zardır Üzerinde madde giriş çıkışını sağlayan delikler (porlar) bulunur

b) Çekirdek Öz Suyu :
Çekirdeğin içini dolduran ve sitoplâzmaya benzeşen sıvıdır (İçinde organik ve inorganik maddeler ile nükleik asitler bulunur)

c) Çekirdekçik :
Çekirdek öz suyu içinde bulunan, bir veya birkaç tane olan yapıdır RNA (denilen nükleik asit) ve protein üretiminde (sentezinde) görevlidir

d) Kromatin İplik :
Çekirdek öz suyu içine dağılmış olan uzun, ince ve iplik şeklindeki yapılardır Bir hücrenin sahip olduğu özellikler ile ilgili bilgiler kromatin ipliklerde saklıdır (Diskete benzet)
Hücresel bölünmesi sırasında kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluştururlar Kromozomlar bir canlıya ait bütün özellikleri taşıyan yapılardır Canlıya ait tüm özellikler, kromozomların üstünde yer alan genlerde saklıdır Genler birleşerek DNA (Deoksiribo Nükleik Asit) molekülünü oluştururlar DNA molekülü bir canlıya ait tüm özellikleri (saç rengi, saç şekli, göz rengi, kulak yapısı, yükseklik uzunluğu, yaprak genişliği, tüy rengi gibi) belirleyen yapıdır
İnsandaki vücut hücrelerinde 46 kromozom bulunur
(Hücrenin kontrolü, yükselme ve gelişimi DNA kadar yürütülür DNA, organik baz, şeker ve fosfattan oluşmuş çift zincirli büyük bir moleküldür Çekirdekli hücrelerde, DNA ’lar çekirdekte, kloroplâstta ve mitokondrilerde bulunur) *