Organeller Ve Şekilleri

Organellerin şekilleri
Organallerin şekilleri hakkında bilgi

Hucre icerisinde herbiri birbirleriyle etkileşim icerisinde bulunan bircok organel ve bu organellere yardımcı unsurlar vardırFakat bu organeller gerek sayı olarak gerekse yapı olarak hucreden hucreye farklılık gosterebilir

Biz en temel olarak bitki ve hayvan hucresini karşılaştıracağız
imagesorganellervesekilleri5b02d3fb62877
Yukardaki şekilde tipik bir hayvan hucresi gorulmektedir

Hayvan hucreleri ile bitki hucreleri yapı itibariyle pek fark gostermeselerde organel buyuklukleri, sayıları ve fonksiyonları bakımından farklılık gosterirler

Şekildede gorulduğu gibi Nukleus hucrenin ortasında konumlanmıştırBundan başka hayvan hucrelerinin dış yuzeylerinde ceper yokturCeper yanlızca bitki hucrelerine mahsus bir yapıdır

Genel olarak bakıldığında hucre icerisinde organellerin oldukca homojen dağıldıkları farkedilebilir

imagesorganellervesekilleri5b02d3fc892db

Bitki hucresi hayvan hucresiyle arasındaki fark oldukca belirgindir

Bitki hucresinin en dış tarafında membran'a ilave olarak kalın bir yapıya sahip Seluloz ceper gorulmektedirCeper bitki hucresini hem dış ortamlardan korur hemde hucreye sertlik verirBu yuzden bitki hucreleri hayvan hucreleri kadar esnek değildir

Ayrıca bitki hucresinde Vakuol oldukca buyuktur

Vakuol esas olarak depo organı olarak iş gorur ve yuksek miktarda su icerirMesela fotosentez reaksiyonları sonucunda elde edilen nişasta, karbonhidrat ve diğer besin maddeleri vakuolde depo edilir

Bitki ve hayvan hucreleri arasında organeller dışında biyokimyasal farklarda vardırMesela bitki hucresinde fotosentez icin gerekli olan Klorofil molekulu mevcutturVe yine bitki hucrelerinde polisakkaritler nişasta halinde depo edilirlerHayvan hucrelerinde ise polisakkaritler Glikojen şeklinde depo edilir ve hayvan hucrelerinde klorofil molekulu bulunmazBu yuzden hayvanlar fotosentez yapamazlar

İlk organelimiz Endoplazmik retikulum

Endoplazmik retikulum :

Endoplazmik retikulum hucre icerisinde madde iletimini sağlayan boru ağı gibi iş gorurHucreyi bir şehir gibi duşunurseniz endoplazmik retikulumuda bu şehrin su borusu şebekesi gibi duşunebilirsiniz

Endoplazmik retikulum hemen hemen tum hucrelerde bulunurFakat hucreden hucreye yapısal olarak farklılık gosterebilirOrneğin bazı hucrelerde yassı kese şeklinde olmasına karşın diğer bazı hucrelerde ise tubular (boru şeklinde) bir yapı gosterebilir

Şekildede gorduğunuz gibi endoplazmik retikulumun bir kesiti gorulmektedir
imagesorganellervesekilleri5b02d3fda3670
Şekilde gosterilen endoplazmik retikulum granullu bir yapıya sahiptirYani uzerinde
Ribozomlar tutunmuş bir vaziyettedirBu tip organellere kısaca GER denir

Endoplazmik retikulumun uzerinde garnul yani Ribozom bulunmayan tipleride vardırBoyle organellerede kısaca DER (Duz yuzlu ER) denirBazı hucrelerde DER ile GER yanyana konumlanırlar ve birbirleriyle bağlantılıdırlar

DER ile GER ceşitli hucrelerde farklı olarak oranlanmıştırMesela pankreas ve kan hucrelerinde GER daha baskın bulunurken, adrenal korteks gibi hormon tabiatli sıvı salgılayan bezlerde ise DER daha baskın bulunurBuna karşın DER ve GER ' in eşit oranda yer kapladığı hucrelerde vardırOrneğin karaciğer hucresi gibi

Hucrenin nasıl ki cevresini kuşatan bir zarı var ise hucre icerisindeki her organelinde cevresini kuşatan kendine ozgu bir birim zarı vardırŞekilde endoplazmik retikulumun kıvrımlı yapısı goz onune alınarak zarların hangi tarafının gorunduğu belirtilmiştir

Kahverengi ile boyalı bolge, endoplazmik retikulum zarının dış yuzeyini temsil etmektedir

Yani zarın bu bolgesi, icinde bulunduğu sitoplazmaya bakarken, mor ile boyalı bolge endoplazmik retikulumun ic tarafına yani Matrix ' ine bakmaktadır

Uzerinde ribozom bulunan endoplazmik retikulum, ribozom tarafından uretilen proteinleri kendi bunmyesine alırBurada proteinler işlenerek fonksiyonel yapısına kavuşturulurOrneğin uretilen protein bir enzim haline getirilecekse, protein, endoplazmik retikulum icerisinde işlendikten sonra hucrenin değişik yerlerine transfer edilirBundan ayrı olarak diğer materyaller, iyonlar ve besin maddeleride hucrenin gerekli yerlerine endoplazmik retikulum ile taşınırlar

Organelimiz bundan ayrı olarak şimdi goreceğimiz Golgi aygıtına da biyokimyasal materyaller gonderirFakat bunu kanallarla yapmak yerine Transfer vesikulleri ile gercekleştirir

Golgi aygıtı :

Şekli, ardışık olarak sıralanmış keselere benzeyen golgi aygıtı, endoplazmik retikulumla bağlantılı olarak vesikul uretmekle gorevli bir organeldir

Golgi aygıtı esas olarak 3 bolgeden oluşurBu organel nukleusa yakın bolgelerde konumlanmış olup nukleusa yonelik olan kısımı Olgun bolge , hucre zarı tarafına bakan kısım ise Oluşma bolgesi adını alırOrtadaki bolge ise geciş bolgesidir
imagesorganellervesekilleri5b02d3feab5c3
Şekilde bir golgi aygıtının kısımları net olaka gozukuyor

En alttaki kısımlar yukarıdaki bolgelere gore daha ince olup Oluşma bolgesi ' ni temsil etmektedirYukarıdaki kısımlar ise kenarları kalınlaşmış bir yapıya sahiptir ve Olgunlaşmış bolgeler ' i temsil etmektedirlerRibozomlar tarafından uretilen ve endoplazmik retikulumda biriktirilen polipeptidler (proteinler) daha sonra geciş vesikulleri ile golgi aygıtına ulaşırlar (Şeklin en altındaki serbest vesikuller)

Golgi aygıtına ulaşan polipeptidler, hucre tarafından uretilen polisakkaritlerle (şeker molekulleri) ile etkileşim icerisine girerek golgi aygıtı icerisinde bir seri işleme tabi tutulurBu seri işlemler devam ederken, molekuller golgi aygıtının olgun bolgesine yani şeklin ust bolgesindeki keselere doğru hareket ederlerVe nihayetinde golgi aygıtından kokenlenen bir zar vasıtasıyla sentezlenen salgı veya sindirici enzimler vesikul halinde sitoplazmada serbest olarak yuzmeye başlarlar

Salgı vesikulleri, farklı hucrelerin urettikleri farklı biyokimyasal ozelliklere sahip maddeleri ihtiva ederlerBu biyokimyasal maddeler hormonda olabilir enzimde olabilir

Sindirici enzim iceren vesikullere ise Lizozom adı verilirLizozomların icerdikleri sindirici enzimlerin pH ' ı cok duşuktur ve asidik yapıya sahiptirİcerdikleri bu asidik tabiattaki sıvılarla hucre icerisine alınan besin maddelerini tıpkı midemiz gibi sindirmeye başlarlarLizozomlar aynı zamanda hucre icerisinde fonksiyonlarını yitirmek uzere olan yaşlanmış organelleride bunyelerine alarak eritip yok ederler

Otoliz adı verilen hucre intiharlarıda lizozomlar tarafından gercekleştirilen bir olaydırBir canlı oldukten hucrelerin icerisinde bulunan lizozomların zarları parcalanır ve lizozom icerisindeki asidik enzim serbest hale gecerSerbest hale gecen enzimler butun hucre organellerine etki ederek onları eritir ve hucreyi yok eder

Olmuş bir hayvan cesedinin birkac gun icerisinde curuyup kokmasının bir nedenide budur