Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Orhun kitabelerinin tarihi
Orhun kitabelerinin önemi
Orhun kitabelerinin özellikleri
Orhun abideleri Göktürk devrinden kalma kitâbelerdirGöktürkler,milattan önceki asırda Hunlar kadar kurulup,değişen sülâleler ve boylar idaresinde devam edegelen Asyadaki büyük Türk imparatorluğunun 6 asırla 8 yüzyıl arasındaki devresinde hüküm sürmüşlerdir6asrın ilk yarısında devletin başında Avarlar bulunuyordu552 tarihinde Bumin Kağan Avar idaresine son vererek Türk devletinin Göktürk hanedanı devrini açtıO devirde büyük kağanlığın merkezi devletin doğu kısmında idi ve batı kısmı da doğuya bağlım bir kağanlıkla yöneticilik ediliyorduBumin Kağanın kardeşi İstemi Kağan da 576ya kadar bu batı bölümünün kağanı idi
Bumin Kağan,Göktürk hakimiyetini kurduğum sene içinde öldü ve sırasıyla üç oğlu,büyük kağanlık yaptılarBirincisi 553te,ikincisi 553572de ,üçüncüsü de 572581 tarihlerinde hüküm sürdülerBunlardan ikincisi olan Mukan vaktinde devlet Mançuryadan İrana değin uzanan adaleli bir imparatorluk hâline geldi
sonradan devlet,bir yana kuvvetli hakanların yokluğu ve devleti teşkil eden kavimlerin çekişmeleri,öte taraftan ve özellikle Çin entrikası yüzünden bir sürü karışıklıklar geçirdi ve nihayet 630da devletin asıl doğu kısmı Çin hakimiyetine geçtiZamanla Çin hâkimiyeti batı kısmına da sirayet etmeye başladıFakat bu Çin esareti daha pozitif devam etmedi ve Kutlug Kağan veya ikinci adıyla İltiriş Kağan,Çin hakimiyetine son vererek 680682 senelerinde devleti tekrar toparladıİltiriş Kağan ve 691de ölünce yerine geçen kardeşi Kapgan Kağan idaresinde devlet baştan eski haşmetini buldu
İltiriş Kağanın Bilge ve Kül Tigin adında iki oğlu vardıÖldüğünde bunlar 8 ve 7 yaşlarında idilerKapgan Kağan 716da ölünce idareyi onun oğulları olmak istediFakat Bilge ve Kül Tigin kardeşler buna mâni olarak ve amcazâdelerini tasfiye ederek babalarının devletine el koydular ve Bilge Kağan hükümdar olduİki kardeş babalarının ve amcalarının devrinden kalmış yaşlı vezir ve Bilge Kağanın kayınpederi Tonyukukun da yardımıyla devleti daha da kuvvetlendirdilerSonra 731de Kül Tigin,734te de Bilge Kağan öldüBilge Kağanın ölümünden 10 yıl dek daha sonra da Uygurlar,devleti ele geçirerek 745te Göktürk hâkimiyetine son verdiler
İşte Orhun abideleri,bu Türk hanedanının Bilge Kağan devrinin mahsulleridirBirincisi olan Kül Tigin abidesini ağabeyi Bilge Kağan 732de diktirmiş,ikincisi olan Bilge Kağan âbidesini de ölümünden bir sene sonradan 735te kendi oğlu olan kağan diktirmiştirÜçüncüsü olan Tonyukuk âbidesini de 720725 yıllarında kendisi tarafından dikilmiştir
Orhun Kitabelerinin Önemi
Orhun Kitabeleri, Türk kültür tarihinin, bugün için tanıdık birincil yazılı belgeleridir bununla beraber Türk dili, edebiyatı ve Türk tarihinin ilk ve sonsuz abideleridirOrhun Kitabeleri,
Türk dili üzerinde çalışan alimler için hazine dek değerli bir kaynaktır
Kitabelerdeki dil, hayran olunacak ve şaşırma edilecek derecede mükemmeldir Kitabelerin her cümlesinde şiir lezzeti duyulmaktadır Cümleler kısa ve kesilmiş olup
derin bir amaç taşımaktadır Herhangi bir sözcük, cümleden çıkarıldığında ya da ilave edildiğinde hemencecik bozulacak bir dengeye sahiptirVIII asırda yazılan kitabelerin dili ve her satırında ifade edilen fikirler emsalsizdir Her satırında koyu bir Türklük şuuru ve milliyetçilik yatmaktadır Bu emsalsiz gelişmişlik, Türk yazılı edebiyatının ve milliyetçilik fikrinin daha önceki devirlerde başladığının ispatıdır *
Orhun kitabelerinin önemi
Orhun kitabelerinin özellikleri
Orhun abideleri Göktürk devrinden kalma kitâbelerdirGöktürkler,milattan önceki asırda Hunlar kadar kurulup,değişen sülâleler ve boylar idaresinde devam edegelen Asyadaki büyük Türk imparatorluğunun 6 asırla 8 yüzyıl arasındaki devresinde hüküm sürmüşlerdir6asrın ilk yarısında devletin başında Avarlar bulunuyordu552 tarihinde Bumin Kağan Avar idaresine son vererek Türk devletinin Göktürk hanedanı devrini açtıO devirde büyük kağanlığın merkezi devletin doğu kısmında idi ve batı kısmı da doğuya bağlım bir kağanlıkla yöneticilik ediliyorduBumin Kağanın kardeşi İstemi Kağan da 576ya kadar bu batı bölümünün kağanı idi
Bumin Kağan,Göktürk hakimiyetini kurduğum sene içinde öldü ve sırasıyla üç oğlu,büyük kağanlık yaptılarBirincisi 553te,ikincisi 553572de ,üçüncüsü de 572581 tarihlerinde hüküm sürdülerBunlardan ikincisi olan Mukan vaktinde devlet Mançuryadan İrana değin uzanan adaleli bir imparatorluk hâline geldi
sonradan devlet,bir yana kuvvetli hakanların yokluğu ve devleti teşkil eden kavimlerin çekişmeleri,öte taraftan ve özellikle Çin entrikası yüzünden bir sürü karışıklıklar geçirdi ve nihayet 630da devletin asıl doğu kısmı Çin hakimiyetine geçtiZamanla Çin hâkimiyeti batı kısmına da sirayet etmeye başladıFakat bu Çin esareti daha pozitif devam etmedi ve Kutlug Kağan veya ikinci adıyla İltiriş Kağan,Çin hakimiyetine son vererek 680682 senelerinde devleti tekrar toparladıİltiriş Kağan ve 691de ölünce yerine geçen kardeşi Kapgan Kağan idaresinde devlet baştan eski haşmetini buldu
İltiriş Kağanın Bilge ve Kül Tigin adında iki oğlu vardıÖldüğünde bunlar 8 ve 7 yaşlarında idilerKapgan Kağan 716da ölünce idareyi onun oğulları olmak istediFakat Bilge ve Kül Tigin kardeşler buna mâni olarak ve amcazâdelerini tasfiye ederek babalarının devletine el koydular ve Bilge Kağan hükümdar olduİki kardeş babalarının ve amcalarının devrinden kalmış yaşlı vezir ve Bilge Kağanın kayınpederi Tonyukukun da yardımıyla devleti daha da kuvvetlendirdilerSonra 731de Kül Tigin,734te de Bilge Kağan öldüBilge Kağanın ölümünden 10 yıl dek daha sonra da Uygurlar,devleti ele geçirerek 745te Göktürk hâkimiyetine son verdiler
İşte Orhun abideleri,bu Türk hanedanının Bilge Kağan devrinin mahsulleridirBirincisi olan Kül Tigin abidesini ağabeyi Bilge Kağan 732de diktirmiş,ikincisi olan Bilge Kağan âbidesini de ölümünden bir sene sonradan 735te kendi oğlu olan kağan diktirmiştirÜçüncüsü olan Tonyukuk âbidesini de 720725 yıllarında kendisi tarafından dikilmiştir
Orhun Kitabelerinin Önemi
Orhun Kitabeleri, Türk kültür tarihinin, bugün için tanıdık birincil yazılı belgeleridir bununla beraber Türk dili, edebiyatı ve Türk tarihinin ilk ve sonsuz abideleridirOrhun Kitabeleri,
Türk dili üzerinde çalışan alimler için hazine dek değerli bir kaynaktır
Kitabelerdeki dil, hayran olunacak ve şaşırma edilecek derecede mükemmeldir Kitabelerin her cümlesinde şiir lezzeti duyulmaktadır Cümleler kısa ve kesilmiş olup
derin bir amaç taşımaktadır Herhangi bir sözcük, cümleden çıkarıldığında ya da ilave edildiğinde hemencecik bozulacak bir dengeye sahiptirVIII asırda yazılan kitabelerin dili ve her satırında ifade edilen fikirler emsalsizdir Her satırında koyu bir Türklük şuuru ve milliyetçilik yatmaktadır Bu emsalsiz gelişmişlik, Türk yazılı edebiyatının ve milliyetçilik fikrinin daha önceki devirlerde başladığının ispatıdır *
