Orhun Yazıtları Tam Metin

Orhun Yazıtları Bütün Metni nedir
Orhun kitabeleri Tam Metin



Kültigin Anıtı bütün metni

Güney Yüzü:

Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağanı, bu zamanda oturdum Sözümü iyice işit Özellikle ufak kardeş yeğenim, oğlum, tüm soyum, milletim, güneydeki Şadpıt beyleri, kuzeydeki Tarkat, Buyruk beyleri, Otuz Tatar Dokuz Oğuz beyleri, milleti! Bu sözümü adamakıllı işit, tamamen dinle: Doğuda gün doğusuna, güneyde gün ortasına, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına dek, onun içindeki ahali defalarca bana tâbidir Bunca milleti daima düzene soktum O şu anda kötü değildir Türk kağanı Ötüken ormanında otursa ilde bıkkınlık yoktur Doğuda Şantung ovasına değin ordu sevk ettim, denize ulaşmama eksik kaldı Güneyde Dokuz Ersin'e kadar ordu sevk ettim, Tibet'e ulaşmama az kaldı Batıda İnci nehrini geçerek Demir Kapı'ya kadar ordu sevk ettim Kuzeyde Yir Bayırku yerine değin ordu sevk ettim Bunca yere dek yürüttüm Ötüken ormanından daha iyisi hiç yokmuş İl tutacak yer Ötüken ormanı imiş Bu yerde oturup Çin milleti ile anlaştım Altını, gümüşü, ipeği ipekliyi sıkıntısız öylece veriyor Çin milletinin sözü tatlı, ipekli kumaşı yumuşak imiş Tatlı sözle, yumuşak ipek kumaşla aldatıp uzaktan milleti öylece yaklaştırırmış Yaklaştırıp, konduktan sonra, fena şeyleri o vakit düşünürmüş İyi bilgili insanı, iyi cesur insanı yürütmezmiş Bir insan yanılsa, kabilesi, milleti, akrabasına kadar barındırmazmış Tatlı sözüne, yumuşak ipekli kumaşına aldanıp çok çok, Türk milleti, öldün; Türk milleti, öleceksin! Güneyde Çogay ormanına, Tögültün ovasına konayım dersen, Türk milleti, öleceksin! Orda kötü kişi şöyle öğretiyormuş: Uzaktan ise fena mal verir, yakın ise iyi mülk verir diyip pek öğretiyormuş Veri bilmez kişi o sözü alıp, yakına gidip, çok insan, öldün! O yere dürüst gidersen, Türk milleti öleceksin! Ötüken yerinde oturup kervan, kafile gönderirsen hiç bir sıkıntın yoktur Ötüken ormanında oturursan sonsuza dek il tutarak oturacaksın Türk milleti, tokluğun kıymetini bilmezsin Istek, tokluk düşünmezsin Bir doysan açlığı düşünmezsin Öyle olduğun için, beslemiş olan kağanının sözünü almadan her yere gittin Hep orda mahvoldun, yok edildin Orda, geri kalanınla her yere daima zayıflayarak, ölerek yürüyordun Tanrı buyurduğu için, kendim devletli olduğum için, kağan oturdum Kağan oturup aç, fakir milleti her zaman toplattım Fakir milleti varlıklı kıldım Az milleti fazla kıldım Yahut, bu sözümde yalan var mı? Türk beyleri, milleti, bunu işitin! Türk milletini toplayıp il tutacağını burda vurdum Yanılıp öleceğini yeniden burda vurdum Her ne sözüm varsa ebedî taşa vurdum Ona bakarak bilin Şimdiki Türk milleti, beyleri, bu zamanda itaat eden efendiler olarak mı yanılacaksınız? Ben ebedî taş yontturdum Çin kağanından resimci getirdim, resimlettim Benim sözümü kırmadı Çin kağanının maiyetindeki resimciyi yolladı Ona ayrı türbe yaptırdım İçine dışına öbür fotoğraf vurdurdum Taş yontturdum Gönüldeki sözümü vurdurdum On Ok oğluna, yabancına değin bunu görüp bilin Ebedî taş yontturdum İl ise, şöyle daha erişilir yerde ise, işte o kadar erişilir yerde ebedî taş yontturdum, yazdırdım Onu görüp böylece bilin Şu taş dım Bu yazıyı yazan yeğeni Yollug Tigin

Doğu Yüzü:

Tepede mavi gök, altta yağız yer kılındıkta, ikisi arasında insan oğlu kılınmış İnsan oğlunun üzerine ecdadım Bumin Kağan, İstemi Kağan oturmuş Oturarak Türk milletinin ilini töresini tutuvermiş, düzenleyi vermiş Dört taraf daima düşman imiş Ordu sevk ederek dört taraftaki milleti defalarca almış, daima tâbi kılmış Başlıya baş eğdirmiş, dizliye diz çöktürmüş Doğuda Kadırkan ormanına kadar, batıda Demir Kapı'ya değin kondurmuş İkisi aralarında öyle teşkilâtsız Göktürk öylece oturuyormuş Akıllı kağan imiş, gözü kara kağan imiş Buyruku yine akıllı imiş tabiî, gözü kara imiş tabiî Beyleri de milleti de dürüst imiş Onun için ili öylece tutmuş tabiî İli tutup töreyi düzenlemiş Kendisi öylece ölüm etmiş Yasçı, ağlayıcı, doğuda gün doğusundan Bökli Çöllü ahali, Çin, Tibet, Avar, Bizans, Kırgız, Üç Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı, bunca halk müziği gelip ağlamış, matem tutmuş O Kadar ünlü kağan imiş Ondan sonradan küçük kardeşi kağan olmuş tabiî, oğulları kağan olmuş tabiî Ondan sonradan minik kardeşi büyük kardeşi gibi kılınmamış olacak, şğlu babası gibi kılınmamış olacak Bilgisiz kağan oturmuştur, kötü kağan oturmuştur Buyruku da bilgisizmiş tabiî, fena imiş tabiî Beyleri, milleti ahenksiz olduğu için, Çin milleti hilekâr ve sahtekâr olduğu için, yanıltıcı olduğu için, ufak kardeş ve büyük kardeşi birbirine düşürdüğü için, bey ve milleti karşılıklı çekiştirdiği için, Türk milleti il yaptığı ilini elden çıkarmış, kağan yaptığı kağanını kaybedi vermiş Çin milletine beylik erkek evladı kul oldu, hanımlık kız evlâdı cariye oldu Türk baylar Türk adını bıraktı Çinli beyler Çin adını tutup, Çin kağanına itaat etmiş Elli yıl işi gücü vermiş Doğuda gün doğusunda Bökli kağana kadar ordu sevk edi vermiş Batıda Demir Kapıya dek ordu sevk edi vermiş Çin kağanına ilini, töresini alı vermiş Türk insanlar kitlesi şöyle demiş: İlli halk müziği idim, ilim şimdi hani, kime ili kazanıyorum der imiş Kağanlı ahali idim, kağanım hani, ne kağana işi gücü veriyorum der imiş Pek diyip Çin kağanına düşman olmuş Düşman olup, kendisini tanzim ve düzen edemediğinden yeniden teslim olmuş Bunca işi gücü verdiğini paldır küldür, Türk milletini öldüreyim, kökünü kurutayım der imiş Yok olmaya gidiyormuş Yukarıda Türk tanrısı, Tük mukaddes yeri, suyu öyle tanzim etmiş Türk milleti yok olmasın diye, halk olsun diye babam İltiriş Kağanı, annem İlbilge Hatunu göğün tepesinde tutup yukarı kaldırmış olacak Babam kağan on yedi erle dışarı çıkmış Dışarı yürüyor diye ses işitip şehirdeki dağa çıkmış, dağdaki inmiş, toplanıp yetmiş er olmuş Tanrı zorlama verdiği için babam kağanın askeri kurt gibi imiş, düşmanı koyun gibi imiş Doğuya, batıya asker sevk edip toplamış, yığmış Tümü yedi yüz er olmuş Yedi yüz er olup ilsizleşmiş, kağansızlaşmış milleti, cariye olmuş, kul olmuş milleti, Türk töresini bırakmış milleti, ecdadımın töresince yaratmış, yetiştirmiş Tölis, Tarduş milletini orda tanzim etmiş Yabguyu, şadı orda vermiş Güneyde Çin milleti düşman imiş Kuzeyde Baz Kağan, Dokuz Oğuz kavmi düşman imiş Kırgız, Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı hep düşman imiş Babam kağan bunca Kırk yedi defa ordu sevk etmiş, yirmi savaş yapmış Tanrı lûtfettiği için illiyi ilsizletmiş, kağanlıyı kağansızlatmış, düşmanı tâbi kılmış, dizliye diz çöktürmüş, başlıya baş eğdirmiş Babam kağan öylece ili, töreyi kazanıp, uçup gitmiş Babam kağan için ilkin Baz Kağanı balbal olarak dikmiş O töre üzerine kağan oturdu Amcam kağan oturarak Türk milletini her yerde tanzim etti, besledi Fakiri zengin kıldı, azı çok kıldı Amcam kağan oturduğunda kendim Tarduş milleti üstünde şad idim Amcam kağan ile doğuda Yeşil Çay, Şantung ovasına değin ordu sevk ettik Batıda Demir Kapıya değin ordu sevk ettik Kögmeni aşarak Kırgız ülkesine değin ordu sevk ettik Yekûn olarak yirmi beş defa ordu sevk ettik, on üç kere savaştık İlliyi ilsizleştirdik, kağanlıyı kağansızlaştırdık Dizliye diz çöktürdük, başlıya baş eğdirdik Türgiş Kağanı Türkümüz, milletimiz idi Bilmediği için, bize aleyhinde hatalı hareket ettiği için kağanı öldü Buyruku, beyleri de öldü On Ok kavmi ızdırap gördü Ecdadımızın tutmuş olduğu yer, su sahipsiz olmasın diye Eksik milletini tanzim ve tertip edip Bars bey idi Kağan adını burda biz verdik Minik kız kardeşim prensesi verdik Kendisi yanıldı, kağanı öldü, milleti cariye, kul oldu Kögmenin yeri, suyu sahipsiz kalmasın diye Az, Kırgız kavmini düzene sokup geldik Savaştık ilini geri verdik Doğuda Kadırkan ormanını aşarak milleti o kadar kondurduk, böylece düzene soktuk Batıda Kengü Tarmana değin Türk milletini öyle kondurduk, pek düzene soktuk O zamanda kul kullu olmuştu Cariye cariyeli olmuştu Minik kardeş büyük kardeşini bilmezdi, oğlu babasını bilmezdi Pek kazanılmış, düzene sokulmuş ilimiz, töremiz vardı Türk, Oğuz beyleri, milleti, işitin: Tepede gök basmasa, altta yer delinmese, Türk milleti, ilini töreni kim boza bilecekti? Türk milleti, vazgeç, pişman ol! Disiplinsizliğinden nedeniyle, beslemiş olan akıllı kağanınla, özgürlük ve müstakil iyi iline karşısında kendin hata ettin, kötü hâle soktun Silahlı nereden gelip dağıtarak gönderdi? Mızraklı nereden gelerek sürüp gönderdiMukaddes Ötüken ormanının milleti, gittin Doğuya giden, gittin Batıya giden, gittin Gittiğin yerde hayrın şu olmalı: Kanın su gibi koştu, kemiğin dağ gibi yattı Beylik erkek evlâdın kul oldu, hanımlık kız evlâdın cariye oldu Bilmediğin için, kötülüğün yüzünden amcam, kağan uçup gitti Önce Kırgız kağanını balbal olarak diktim Türk milletinin adı sanı değil olmasın diye, babam kağanı, annem hatunu yükseltmiş olan Tanrı, il veren Tanrı, Türk milletinin adı sanı değil olmasın diye, kendimi o Tanrı kağan oturttu tabiî Varlıklı, varlıklı halk üzerine oturmadım İşte aşsız, dışta elbisesiz; düşkün, acınacak halde milletin üstüne oturdum Ufak kardeşim Kül Tigin ile konuştuk Babamızın, amcamızın kazanmış olduğu milletin adı sanrı yok olmasın diye, Türk milleti için gece uyumadım, gündüz oturmadım Küçük kardeşim Kül Tigin ile, iki şad ile öle yite kazandım Öyle kazanıp bütün milleti alev, su kılmadım Ben kendim kağan oturduğumda, her yere gitmiş olan halk müziği öle yite, yayalara ait olarak çıplak olarak dönüp geldi Milleti besleyeyim diye, kuzeyde Oğuz kavmine dürüst, doğuda Kıtay, Tatabı kavmine doğru, güneyde Çine doğru on iki kez büyük ordu sevk ettim, savaştım Ondan sonradan, Tanrı bağışlasın, devletim var olduğu için, kısmetim var olduğu için, ölecek milleti diriltip besledim Çıplak milleti elbiseli, yoksul milleti zengin kıldım Eksik milleti fazla kıldım Değerli illiden, kıymetli kağanlıdan daha iyi kıldım Dört taraftaki milleti defalarca tâbî kıldım, düşmansız kıldım Defalarca bana itaat etti İşi gücü veriyor Bunca töreyi kazanıp küçük kardeşim Kül Tigin kendisi öylece vefat etti Babam kağan uçtuğunda küçük kardeşim Kül Tigin yedi yaşında kaldı Umay gibi annem hatunun devletine küçük kardeşim Kül Tigin er adını aldı On altı yaşında, amcam kağanın ilini, töresini şöyle kazandı: Altı Çub Soğdaka dürüst ordu sevk ettik, bozduk Çinli Ong vali, elli bin asker geldi, savaştık Kül Tigin yayalara ait olarak atılıp hücum etti Ong valinin kayın biraderini, silâhlı, elle tuttu, silâhlı olarak kağana ibraz etti O orduyu orda değil ettik Yirmi bir yaşında iken, Çaça generale aleyhinde savaştık En önce Tadıgın, Çorun boz atına binip hamle etti O beygir orda öldü İkinci olarak Işbara Yamtar'ın boz atına binip hamle etti O at orda öldü Üçüncü olarak Yigen Silig beyin giyimli doru atına binip hamle etti O beygir orda öldü Zırhından kaftanından yüzden pozitif ok ile vurdular, yüzüne başına bir tane değdirmedi Hamle ettiğini, Türk beyleri, hep bilirsiniz O orduyu orda değil ettik Ondan sonradan Yir Bayırkunun Uluğ Irkini düşman oldu Onu dağıtıp Türgi Yargun Gölünde bozduk Uluğ İrkin azıcık erle kaçıp gitti Kül Tigin yirmi altı yaşında iken Kırgıza içten ordu sevk ettik Mızrak batımı karı söküp, Kögmen ormanını aşarak yürüyüp Kırgız kavmini uykuda bastık Kağanı ile Songa ormanında savaştık Kül Tigin, Bayırku'nun ak aygırına binip atılarak hamle etti Bir eri ok ile vurdu, iki eri kovalayıp peşine düşüp takip ederek mızrakladı O hamle ettiğinde, Bayırku'nun ak aygırını, uyluğunu kırarak, vurdular Kırgız kağanını öldürdük, ilini aldıkO yılda Türgiş'e doğru Altın ormanını aşarak, İrtiş nehrini geçerek yürüdük Türgiş kavmini uykuda bastık Türgiş kağanının ordusu Bolçu'da ateş gibi, kasırga gibi geldi Savaştık Kül Tigin alnı beyaz boz ata binip hamle etti Alnı beyaz boz tutturdu İkisini kendisi yakalattı Ondan daha sonra yeniden girip Türgiş kağanının buyruku Az valisini elle tuttu Kağanını orda öldürdük, ilini aldık Türgiş avam halkı hep tâbi oldu O kavmi Tabarda kondurduk Soğd milletini düzene sokayım diye İnci nehrini geçerek Demir Kapıya dek ordu sevk ettik Ondan sonra Türgiş avam halkı düşman olmuş Kengeris'e dürüst gitti Bizim askerin atı cılız, azığı yok idi Kötü kimse er kahraman er bize hücum etmişti Öyle bir zamanda pişman olup Kül Tigini az erle eriştirip gönderdik Büyük savaş savaşmış Türgiş avam halkını orda öldürmüş, yenmiş Baştan yürüyüp

Kuzey Yüzü:

ile, Koşu vali ile savaşmış Askerini hep öldürmüş Evini, malını eksiksiz defalarca getirdi Kül Tigin yirmi yedi yaşına gelince Karluk kavmi hür ve müstakil iken düşman oldu Tamag Iduk Ilk Önce savaştık Kül Tigin o savaşta otuz yaşında idi Alp Şalçı soy binip atılarak saldırı etti İki eri peşine düşüp takip edip kovalayarak mızrakladı Karluk'u öldürdük, yendik Az milleti düşman oldu Kara Göl'de savaştık Kül Tigin otuz bir yaşında idi Alp Şalçı akına binip atılarak hamle etti Az ilteberini tuttu Eksik milleti orda değil oldu Amcam kağanın ili sarsdığında; millet, hükümdar ikiye ayrıldığında; İzgil milleti ile savaştık Kül Tigin Alp Şalçı akına binip atılarak hücum etti O at orda düştü İzgil milleti öldü Dokuz Oğuz milleti kendi milletim idi Gök, yer bulandığı için düşman oldu Bir yılda beş defa savaştık En önce Togu Balıkta savaştık Kül Tigin Azman akına binip atılarak saldırı etti Altı eri mızrakladı Askerin hücumunda yedinci eri kılıçladı İkinci olarak Kuşalgukta Ediz ile savaştık Kül Tigin Az yağızına binip, atılarak saldırı edip bir eri mızrakladı Dokuz eri çevirerek vurdu Ediz kavmi orda öldü Üçüncü olarak Bolçuda Oğuz ile savaştık Kül Tigin Azman akına binip atak etti, mızrakladı Askerini mızrakladık, ilini aldık Dördüncü olarak Çuş başında savaştık Türk milleti bacak titretti Acınacak Halde olacaktı İlerleyip gelmiş ordusunu Kül Tigin püskürtüp, Tongradan bir boyu, yiğit on eri Tonga Tigin mateminde çevirip öldürdük Beşinci olarak Ezginti Kadız'da Oğuz ile savaştık Kül Tigin Az yağızına binip hücum etti İki eri mızrakladı, çamura soktu O ordu orda öldü Amga kalesinde kışlayıp birincil baharında Oğuza içten ordu çıkardık Kül Tigini evin başında bırakarak, müdafaa tedbiri aldık Oğuz düşman, merkezi bastı Kül Tigin yetim akına binip dokuz eri mızrakladı, merkezi vermedi Annem hatun ve analarım, ablalarım, gelinlerim, prenseslerim, bunca yaşayanlar cariye olacaktı, ölenler yurtta yolda yatıp kalacaktınız Kül Tigin olmasa hep ölecektiniz Ufak kardeşim Kül Tigin vefat etti Kendim düşünceye daldım Görür gözüm görmez gibi, bilir aklım bilmez gibi oldu Kendim düşünceye daldım Zamanı Tanrı yaşar İnsan oğlu her zaman ölmek için türemiş Pek düşünceye daldım Gözden yaş gelse mani olarak, gönülden gözyaşı dökmek gelse geri çevirerek düşünceye daldım Harikulade düşünceye daldım İki şadın ve küçük kardeş yeğenimin, oğlumun, beylerimin, milletimin gözü kaşı fena olacak diyip düşünceye daldım Yasçı, ağlayıcı olarak Kıtay, Tatabı milletinden öncelikle Udar general geldi Çin kağanından İsiyi Likeng geldi On binlik define, altın, gümüş pozitif fazla getirdi Tibet kağanından vezir geldi Batıda gün batısındaki Soğd, İranlı, Buhara ülkesi halkından Enik general, Oğul Tarkan geldi On Ok oğlum Türgiş kağanından Makaraç mühürdar, Oğuz Bilge mühürdar geldi Kırgız kağanından Tarduş İnançu Çor geldi Türbe yapıcı, resim yapan, kitâbe taşı yapıcısı olarak Çin kağanının yeğeni Çang general geldi

Kuzeydoğu Yüzü:

Kül Tigin koyun yılında on yedinci günde uçtu Dokuzuncu ay, yirmi yedinci günde ağlama töreni tertip ettik Türbesini, resimini, kitâbe taşını maymun yılında yedinci ay, yirmi yedinci günde daima bitirdik Kül Tigin kendisi kırk yedi yaşında bulut çöktürdü Bunca resimciyi Tuygut vali getirdi

Güneydoğu Yüzü:

Bunca yazıyı yazan Kül Tiginin yeğeni Yollug Tigin, yazdım Yirmi gün oturup bu taşa, bu duvara her zaman Yollug Tigin, yazdım Kıymetli oğlunuzdan, evlâdınızdan çok daha iyi beslerdiniz Uçup gittiniz Gökte hayattaki gibi

Güneybatı Yüzü:

Kül Tiginin altınını, gümüşünü, hazinesini, servetini, dört binlik at sürüsünü yöneten Tuygut bu Beyim prens yukarı gök taş yazdım Yollug Tigin

Batı Yüzü:

Batıdan Soğd baş kaldırdı Minik kardeşim Kül Tigin için, öle yite işi gücü verdiği için, Türk Bilge Kağanı, gözaltı etmek üzere, küçük kardeşim Kül Tigini gözeterek oturdum İnançu Apa Yargan Tarkan adını verdim Onu övdürdüm *