Orta Oyunu Nedir

Oyunu nedir özet,örnekleri
Orta Oyunu

Anadolu Selçukluları döneminde iki taraflı konuşmaya dayalı oyunların varlığı bilindiği gibi, Osmanlılar döneminde de çalgılı, danslı, taklitli, gülünç oyunlar bilhassa büyük kentlerde yaygındı Önceleri meydan oyunu, kol oyunu gibi adlarla anılan ortaoyunu son biçimini aldığı 19 yüzyılda daha fazla zuhuri kolu s onradan ortaya çıkan oyun adıyla tanınmıştır

Ortaoyunu bir açık bölge oyunudur, mevsimine kadar kapalı yerlerde de oynanmıştır Palanga denen ortaoyunu alanı daire veya elips şeklinde olur, izleyiciler bu alanın çevresinde sıralanırdı Oyun alanı ip gerilmiş kazıklarla belirlenir, izleyicilerin hemencecik önündeki bir köşede enstrüman takımı yer alırdı Ortaoyununun esas dekoru, yeni dünya denen ve evi simgeleyen iki üç kanatlı, kafesli bir paravan ile dükkânı simgeleyen iki kanatlı daha küçük bir paravan ve arkalıksız bir iskemleydi Oyuncular sandık odası adı bahşedilen soyunma odalarından çıkıp bir yanda bırakılan minik bir aralıktan alana girerlerdi

Orta Oyununun Bölümleri

Alışılmış bir ortaoyunu Karagöz oyunundakine aynı biçimde antre (mukaddime), iki taraflı tavır (muhavere), fasıl ve bitiş bölümlerinden oluşurdu Alana önce çalgı eşliğinde oyunun iki esas tipinden biri olan Pişekâr girer, baş çalgıcı farzedilen zurnacıyla kısa bir konuşmanın arkasında, oyunun adını söyleyerek gösteriyi başlatırdı İkinci esas alıcı olan Kavuklu'nun gene enstrüman eşliğinde alana girmesiyle başlayan iki taraflı söylev bölümü kendi içinde ikiye ayrılırdı Kavuklu ile Pişekâr'ın birbiriyle tanış çıkmalarıyla sonuçlanan birincil birim arzbâr adıyla anılırdı Bunun ardından Kavuklu'nun, sonunda rüya olduğu ortaya çıkan bir öykü anlattığı tekerleme bölümü gelirdi Sarıbas oyunundaki gibi belli başlı oyunla ilgisi olmayan karşılıklı söylev bölümü izleyicileri gösteriye ısındırmayı amaçlardı Esas oyunun yer aldığı fasıl bölümünde Kavuklu durmadan alanda kalır, oyunun konusuna kadar sahneye meydana çıkan çeşitli tiplerle güldürücü konuşmalar yapardı Bu bölümde zaman zaman Pişekâr da alana gelerek ya yeni tipleri Kavuklu'yla tanıştırır veya oyunun akışını yönlendirirdi Oyundaki düğüm genelde, Karagöz oyununda olduğu gibi ayyaş tipinin ortaya çıkmasıyla çözülürdü Fazla kısa olan bitiş bölümünde Pişekâr ile Kavuklu ortak birkaç laf söyledikten sonradan, Pişekâr'in oyunun son bulduğunu açıklaması, işlemiş oldukları kusurlardan ötürü özür dilemesi, gelecek oyunun adını, yerini ve zamanını açıklamasıyla oyun son bulur, Kavuklu ve Pişekâr müzik eşliğinde alandan çıkarlardı mutlaka

Oyundaki Tipler

Ortaoyununda bulunan bütün tipler Karagöz oyununun tipleri gibidir Fakat Karagöz perdesinde gösterilme olanağı olan doğaüstü yaratıklarla, hayvanlar, filika, otomobil gibi binek araçları ortaoyununda yer almaz İki belli başlı kahramanı vardır Pişekar kültürlüdür; Arapça, Farsça kelimelerle konuşur Kavuklu ise onu hatalı anlayarak gülünç durumu ortaya çıkarır Kadın rolünü de erkekler oynar; buna Zenne denir Ortaoyunu; Karadenizli, Rumelili, Kayserili, Ermeni, Rum, Yahudi, Ayyaş, Bekçi vb kendi şiveleri ve kılıklarıyla varlıklı müşteri çeşitliliğine sahiptir Ortaoyunun esas tipleri olan Pişekâr ile Kavuklu Hacivat ve Karagöz'ün kişilik olarak aynısıdır Ama Pişekâr ile Kavuklu canlı kişiler olduklarından sözlerini cisim hareketleriyle, yüz mimikleriyle yükseltmek olanağına sahiptirler Karagöz metne daha çok bağlı kalmak zorundayken ortaoyunu oyuncuları oyunun akışına kadar metinde farklı alanlara yönlendirilmiş şartların değişmesi yapabilirler ve yeni espriler üretebilirlerdi

Cumhuriyet'ten sonra değişen sanat anlayışına uymayan, gitgide yaygınlaşan çağdaş tiyatro ile baş edemeyerek ağır ağır kaybolmaya yüz tutan ortaoyunu bu gelenekten yetişmiş son oyuncu olan İsmail Dümbüllü'nün ölümüyle (1973) yalnızca Ramazan aylarında hatırlanır hâle gelmiştir
*