Osmanlı Devletinde Eyalet Yonetimi

Osmanlı Devletinde Eyalet Yonetimi nasıldı?
Osmanlı Devleti'nde Eyalet Sistemi
Osmanlı Devletinde Eyalet Yonetimi hakkında bilgi

OSMANLI TAŞRA TEŞKİLATI TIMAR VE İLTİZAM SİSTEMİ:

Osmanlı Devletinde taşra teşkilatının(merkez dışı) temelini tımar (dirlik)
sistemi oluşturuyorduDevlet bazı bolgelerin vergi gelirlerini hizmet veya maaş karşılığı olarak
askerlere veya devlet gorevlilerine ayırırdı Bu gelir kaynağına DİRLİK denilirdi Dirlikler 3′e
ayrılmıştı
1TIMAR: Tımar sistemine gore savaşta sivrilmiş,tımar beyi olma ozelliği kazanmış sipahilere
verilen 320 bin akce yıllık vergi geliri olan dirliklerdir
2ZEAMET: Savaşta ustun yetenek gostermiş olan tımar sahipleri ile devlet merkezindeki an
cavuşlarına, muteferrika ve katipler ile eyalet ve sancaklardaki ileri gelen devlet
gorevlilerine verilen yıllık vergi geliri 20100 bin akce arsındaki dirliklerdir
3HAS: Padişah ve ailesine, sadrazam, vezirler, beylerbeyi ve sancak beylerine verilen geliri 100
bin akceden fazla dirliklerdir

ACIKLAMA: Tımar sahipleri ilk 3 bin, zeamet sahipleri ise ilk 20 bin akcesini kendi gecimleri icin
ayırırlardı Buna KILIC HAKKI denirdi Tımar sahipleri geri kalan gelirin her 3 bin akcesi,
zeamet ve has sahipleri ise her 5 bin akcesi icin tam techizatlı bir atlı asker yetiştirmek
ve gerektiğinde bunlarla birlikte savaşa katılmak zorundaydı Bu askere CEBELU denirdi
Dirlik sahipleri kendisine verilen toprakları koyluye 50150 donumluk topraklar halinde dağıtır
Ve hasat zamanında koylunun yetiştirdiği urunun vergisini(oşur yada harac) alırlardı

Dirlik sisteminde toprağın;
1Mulkiyeti DEVLETE,
2Vergisi DİRLİK SAHİBİNE,
3Kullanım hakkı KOYLUYE aittir

TIMARLI SİPAHİ HANGİ DURUMLARDA TOPRAĞI KOYLUDEN GERİ ALABİLİRDİ ?
1Toprağı sebepsiz yere terk edenlerden,
2Sebepsiz yere 3 yıl ust uste ekmeyenlerden,
3Sebepsiz yere vergisini vermeyenlerden

TIMARLI SİPAHİNİN KOYLUYE KARŞI GOREVLERİ NELERDİR ?
1)Koylunun guvenliğini sağlamak,
2)Koylunun tohum,gubre vb ihtiyaclarını temin etmek,
3)Koylunun vergisini en kolay şekilde odemesini sağlamak

DİRLİK (TIMAR) SİSTEMİNİN YARARLARI NELERDİR ?
1) Devlet Merkezden toplanması son derece zor vergiler boylece toplamış oluyor,
2) Devlet bazı gorevlilerine maaş vermekten kurtuluyor
3) Devlet asker yetiştirmekten kurtuluyor
4) Devlet toprakları boş kalmadığından uretim artıyor
5) Tımarlı sipahiler bulundukları yerlerde guvenliği sağlıyor
NOT: Tımar ve zeamet sistemi IIMahmut zamanında kaldırılarak başta valiler olmak uzere devlet
memurları maaşa bağlandı

İLTİZAM SİSTEMİ: İltizam devlete ait bir gelirin ihale yoluyla şahıslara verilmesidir 16 yuzyıldan
sonra uygulamaya konulan bu sistemde devlete ait bir gelir genellikle 3 yıllık bir sure icin acık
artırmaya cıkarılır,en yuksek bedeli verene devredilirdi Bu ihaleyi kazanan kişiye MULTEZİM
denirdiMultezimlere dirlik sahiplerine verilen haklar tanınmıştı
NOT: Bu sistemin en onemli yararı devletin acil para ihtiyacını karşılamasıdır

NOT: Zaman icinde tımar toprakların MUKATAA haline getirilip multezime verilmesi yaygınlaşmışdır

TIMARLARIN MUKATAA HALİNE GETİRİLİP MULTEZİME VERİLMESİ
NE GİBİ OLUMSUZ SONUCLAR DOGURMUŞTUR ?
1)Multezim baskısı altında kalan halkın vergisini odeyememesine ve toprağını terk etmesine
2)İltizamların genellikle o bolgedeki zengin ve guclu kişilere (AYAN) verilmesiyle, taşradaki
ayanlar guc kazanmaya başlamışlar ve devlete baş kaldırmışlardır
3)Tımar toprakların iltizama verilmesiyle, valiler eskiden tımarlı sipahiye yaptırdıkları
guvenlik ve askerlik hizmetini, SARICA SEKBAN denilen kapılarında besledikleri askerlere
yaptırmaya başladılar Barış doneminde veya beylerinin tayini cıktığında işşiz kalan ve LEVENT
adını alan bu insanlar eşkiyalık yaparak karınlarını doyurmaya başladılar
NOT: İltizam yontemi Tanzimata(1839) kadar yururlukte kalmış,bu tarihte kaldırılmıştır Ancak
1855′ten itibaren iltizama yeniden donulmuştur

İDARİ TEŞKİLATI:
Osmanlı ulkesi idari bakımdan EYALETLERE, eyaletler SANCAKLARA, Sancaklar KAZALARA, kazalar da
TIMARLI NAHİYELERİNE ayrılmıştı
1) EYALETLER (BEYLERBEYİLİK):
Eyaletlerin başında BEYLERBEYİ bulunuyordu Eyalet icinde beylerbeyinin bulunduğu sancak PAŞA
SANCAĞI adıyla anılırdı Beylerbeyi Divanı HumayUnun kucuk bir kopyesi olan “Eyalet anının
başıydı
Eyalet Divanının uyeleri şunlardır:
1Beylerbeyi: Eyaletin ve eyalet anının başıydı Hizmetinde KAPU HALKI denilen cok sayıda
gorevli ve asker bulunurdu Beylerbeyi tayini cıktığında kapuhalkını da beraberinde
gotururdu
2Beylerbeyi Kethudası: Beylerbeyinin yardımcısıydı
3Eyalet Defterdarı: Eyaletin mali işlerinden sorumluydu
4Eyalet Kadısı: Eyaletin yargı, belediye, noterlik vb işlerinden sorumluydu
5Eyalet subaşısı: Bugunku emniyet muduru gibidir Sucluların takibi ve yakalanmasında,
kadı tarafından verilen hukumlerin uygulanmasından ve merkezden gelen emirlerin
uygulanmasından sorumludur
Osmanlı Devletinde eyaletler SALYANELİ ve SALYANESİZ olmak uzere ikiye ayrılıyordu
Salyaneli (Yıllıklı) Eyaletler: Bu eyaletlerde tımar sistemi uygulanma, vergiler yıllık olarak
toplanırdı Mısır, Habeş, Bağdat, Basra, Yemen, Tunus, Cezayir, Trablus salyaneli
eyaletlerdendi
Salyanesiz (Yıllıksız) Eyaletler: Tımar(dirlik) sisteminin uygulandığı eyaletlerdir Bu
eyaletlerdeki topraklar has,zeamet ve tımar olarak ayrılmıştırMerkeze yakın eyaletlerdir
Rumeli, Budin, Anadolu, Karaman, Dulkadir, Sivas, Erzurum, Diyarbakır, Halep, Şam, Trablusşam
salyanesiz eyaletlerdendir
2)SANCAKLAR: Kazaların birleşmesiyle meydana gelmişti En ust dereceli yoneticisi SANCAK
BEYİ ’dirSancaklarda asayiş sUbaşı ve Yasakcılar(asesler), kalenin korunması da kale
dizdarları tarafından yapılırdı
3)KAZALAR: Hem adli hem de idari birimdir Kazaların başında yonetici olarak kadı bulunurdu

İMTİYAZLI HUKUMETLER: Osmanlı devletinin hakimiyetini tanıyan Kırım Hanlığı, Mekke Emirliği,
Eflak, Boğdan ve Erdel Beylikleri,Sakız Cumhuriyeti imtiyazlı yonetimlerdi Bunlar ic işlerinde
serbest olup, yoneticileri Osmanlı tarafından kendi soyluları arasından atanırdı Bu
hukumetlerden Kırım Hanlığı ve Mekke Emirliği dışındakilerden yıllık belli bir vergi alınırdı

B) EYALET ASKERLERİ:

1) TIMARLI SİPAHİLER: Tımar sistemi daha onceki Musluman Turk devletlerinde gorduğumuz IKTA
sisteminin Osmanlılar tarafından geliştirilmiş şekliydi Tımarlı Sipahiler kendilerine DİRLİK
verilen kişilerin beslemek zorunda oldukları tamamı Turklerden meydana gelen atlı
askerlerdiSavaş sırasında ordunun sağ ve sol kanatlarında durarak,ordu merkezini yanlardan
gelecek saldırılara karşı korurlardıKanuni Sultan Suleyman ’ın son zamanlarına kadar devletin en
onemli ve en buyuk askeri gucuydu
2) AKINCILAR : Sınır boylarında oturan Turklerden meydana gelen hafif suvari kuvvetleriydi Başlıca
gorevleri; ordunun keşif hizmetlerini gormek, kacan duşmanı kovalamak, duşmanı oyalamaktı
3) AZAPLAR: Kelime anlamı bekar demektir Masrafları kendi şehir ve kasaba halkı tarafından
karşılanan gonullu kuvvetlerdi
4) DELİLER: Duşmana korkusuzca saldırmaları nedeniyle “deli olarak adlandırılmışlardır
5) GONULLULER: Sınırdaki kasaba ve şehirleri korumakla gorevliydiler
6) BEŞLİLER : Her beş haneden bir kişi alınarak oluşturulan bu birlikler sınırdaki kalelerin
korunmasında gorevlendirilirdi
7) YAYA VE MUSELLEMLER: Ordunun onunde giderek yolları ve kopruleri onarırlardı

C) YARDIMCI KUVVETLER:
Bir savaş zamanında bağlı hukumetlerin(Kırım,EflakBoğdan) askerleri de Osmanlı ordusuna yardım
ederlerdi Bunlar icinde en onemlisi Kırım kuvvetleriy

DENİZ ORDUSU(DONANMA):
Osmanlılar Orhan Bey zamanında Karesi Beyliğini ele gecirince bu beyliğin donanmasına da
sahipolmuşlardır Yıldırım Bayezıt tarafından Gelibolu ’da bir tersane yapılmıştır Fatih zamanında
gelişmeye başlayan donanma, IIBeyazıt zamanında Kemal Reis ’in, Kanuni zamanında da Barbaros
Hayrettin Paşa ’nın Osmanlı hizmetine girmesiyle Akdeniz ’de en ustun guc haline gelmiştir
Donanma komutanına Kaptanı Derya veya Kaptan Paşa, deniz askerlerine ise LEVENT denirdi
Barbaros Hayrettin Paşa, Turgut Reis, Salih Reis, Piri Reis, Murat Reis, Seydi Ali Reis, Kılıc Ali
Reis meşhur Turk denizcileridir


netten alıntı