Osmanlı Devletinin Parcalanma Donemi

Osmanlı Devletinin Parcalanma Donemi

Osmanlı Devleti, Dağılma Devri'nde yoğun olarak Avrupalı devletlerle mucadele etmiştir Rusya, İngiltere ve Fransa'ya karşı denge politikası uygulayan Osmanlı, bu sayede omrunu uzatmıştır

DAĞILMA DONEMİ SİYASİ İLİŞKİLER

1 1806–1812 OSMANLI RUS VE 1807 OSMANLI İNGİLİZ SAVAŞI
Nedenleri
a Rusya'nın Balkanlar'da Osmanlılar aleyhine propaganda yapması, Mora ve Ege adalarındaki Rumları kışkırtması
b Osmanlı'nın Fransa'nın isteği ile Rus taraftarı olan Eflak ve Boğdan Beylerini gorevden alması
c İngilterenin bu olayda Rusya'yı desteklemesi
d Rusya'nın Yedi Ada uzerindeki işgalini surdurmek istemesi
Rusya, Osmanlı topraklarını işgale başlarken, OsmanlıFransız yakınlaşmasını cıkarlarına aykırı bulan İngiltere, Osmanlıdan bir takım isteklerde bulunmuş, bunların reddedilmesi uzerine Rusya'nın safında savaşa girmiştir
Savaş sırasında Fransa ikiyuzlu siyaset izlemiş, Osmanlılar aleyhine Ruslarla Tilsit ve Erfurt goruşmesini yapmıştır Bu durum Osmanlı Devleti ile İngiltereyi birbirine yaklaştırmış, iki devlet arasında Kalei Sultaniye Antlaşması imzalanmıştır Buna gore Boğazların barış zamanı savaş gemilerine kapalı tutulması kabul edilmiştir

Sonuclar
a Ruslarla yapılan savaşı Osmanlı Devleti kaybetti, iki devlet arasında 1812'de Bukreş Antlaşması imzalandı
Buna gore;
Besarabya Rusya'ya verildi
Eflak ve Boğdan Osmanlılara bırakıldı
Sırbistan'a bazı imtiyazlar verildi
Not: İlk kez bir azınlık milleti Osmanlı Devleti'nden ayrıcalık elde etmiştir

2 OSMANLI DEVLETİNDE MİLLİYETCİLİK HAREKETLERİ

A SIRP İSYANI
Nedenleri
a Rusya ve Avusturya'nın kışkırtmaları
b Osmanlı Avusturya savaşlarında Sırp topraklarının savaş alanı olması
c Yenicerilerin halka iyi davranmamaları
d Ekonominin bozulmasıyla birlikte konan ağır vergiler
e Fransız ihtilali'nin milliyetcilik fikirleri

Sonucları
a) ilk isyan 1804'te Kara Yorgi tarafından başlatıldı 1812 Bukreş Antlaşması'yla bazı ayrıcalıklar verilerek bastırıldı
b) ikinci isyan Miloş Obronovic tarafından başlatıldı Miloş Sırp prensi kabul edildi
c) 1829 Edirne Antlaşması'yla Sırbistan ozerk devlet haline geldi
d) 1878 Berlin Antlaşması'yla Sırbistan'a bağımsızlık verildi

B YUNAN İSYANI
Nedenleri:
a) Fransız ihtilali'nin etkisi, Rusya'nın kışkırtmaları
b) Etniki Eterya'nın calışmaları (Kuruluş:1814)
c) Batı'da Yunan kulturune duyulan hayranlıktan dolayı Yunanlıların desteklenmesi

Gelişmeler: Rumları baskı altında tutan Yanya Valisi Tepedenli Ali Paşa'nın gorevinden alınmasıyla Yunan isyanı başladı
a) İlk ayaklanma 1820'de Eflakta başlatıldı Ancak bolge halkının desteklememesi yuzunden başarıya ulaşamadı
b) ikinci isyan hareketi 1821'de Mora'da başladı II Mahmut, isyan bastırılamayınca Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'dan yardım istedi
c) Kavalalı Mehmet Ali Paşa, bazı isteklerinin kabul edilmesi uzerine isyan bastırıldı (Mora ve Girit valilikleri Mısır'a verilecektir)
d) Mehmet Ali Paşa'nın Mora'da başarıya ulaşması Avrupa devletlerini endişelendirdi
e) Mora ve Girit'in askeri acıdan guclu M Ali Paşa'nın eline gecmesini istemeyen İngiltere, Fransa ve Rusya Yunanistan'a bağımsızlık verilmesi icin aralarında anlaştılar
f) Avusturya milliyetcilik duşuncesinin yayılmasını istemediği icin İngiltere, Fransa ve Rusya arasındaki ittifaka katılmadı
g) Bolgede zayıf bir Yunan devletini tercih eden Avrupalı devletler, Osmanlı Devleti'ni Yunanistan'ın bağımsızlığını tanımaya mecbur etmek amacıyla Navarin'de Osmanlı ve Mısır donanmasını yaktılar (1827)
h) Osmanlı Devleti donanmasının yakılmasından sorumlu uc devletten tazminat isteyince OsmanlıRus savaşı (1828–1829) başladı Rusya bu savaşta ilk defa Doğu'da Erzurum'a Batı'da Edirne'ye kadar ilerledi Osmanlı Savaşı kaybetti 1829'da Edirne Antlaşması imzalandı
Buna gore;
Yunanistan'a bağımsızlık verildi, (ilk bağımsız olar azınlık)
Sırbistan'a ozerklik, Eflak ve Boğdan'a ayrıcalık tanındı
Rus ticaret gemileri Boğazlardan gecebilecekti

Sonuclar:
Milliyetcilik hareketleri ilk kez bağımsızlıkla sonuclandı
Mora'nın elden cıkması, Mehmet Ali Paşa'nın başka isteklerde bulunmasına bu da Mısır meselesinin ortaya cıkmasına neden oldu
Fransa bu durumdan yararlanarak Cezayir'i işgal etti (1830)
Not: Osmanlı Devleti bu olayla ilk kez kendi kuvvetleriyle ne azınlıklara ne de Rusya'ya karşı başarılı olamayacağını gordu

3 MISIR VE BOĞAZLAR SORUNU
Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanı
Sebepleri:
Mehmet Ali Paşa'nın, Rus savaşında Osmanlı Devleti'ne yardım gondermemesi ve Mora valiliği yerine Suriye valiliğini istemesi II Mahmut'un bu isteği kabul etmemesi

Olayın Gelişimi
a) Oğlu İbrahim Paşa komutasında ilerleyen Mısır ordusu Suriye'yi işgal etti Torosları gecerek Adana ve Konya civarında Osmanlı ordularını yenilgiye uğrattı
b) Osmanlı, bunun uzerine Fransa ve İngiltereden yardım istedi, fakat istediği yardımı alamadı
Fransa M Ali Paşa'dan yana tavır almış, İngiltere ise bu olayı fazla onemsememiştir
c) Bunun uzerine II Mahmut Rusya'dan yardım istedi, isteği kabul edildi ve Rus donanması kısa surede İstanbul Boğazı'na geldi
d) Başlangıcta bir ic sorun olarak gorulen M Ali Paşa, isyanı Rusya'nın donanmasını Boğazlardan gecirmesi uzerine uluslararası sorun haline geldi
e) Rusya'nın, Osmanlı Devleti uzerindeki denetiminin artmasından korkan İngiltere ve Fransa olaya mudahale etti Rusların boğazlardan cekilmesini, Mısır'la Osmanlı Devleti arasında barış yapılmasını sağladılar Kutahya Antlaşması (1833) yapıldı Buna gore;
Mehmet Ali Paşa'ya Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak Suriye valiliği
Oğlu İbrahim Paşa'ya Cidde valiliği yanında Adana valiliği verilecekti
f) İngiliz ve Fransızlara guvenemeyen II Mahmut 1833'te Rusya ile Hunkar İskelesi Antlaşması'nı imzaladı
Buna gore;
Bir savaş sırasında iki devlet birbirine yardım edecektir
Rusya'ya bir saldırı olursa Osmanlı Devleti Boğazları diğer devletlere kapatacaktır

1Bu antlaşma boğazlar sorununun doğmasına neden oldu
2 8 yıl surecek olan bu antlaşmayla Rusya, Karadeniz'deki guvenliğini sağlamıştır
3Osmanlı Devleti'nin Boğazlar uzerinde egemenlik hakkını kullandığı son antlaşmadır Bundan sonra boğazlar uluslararası bir statuye bağlanacak ve Osmanlı Boğazlar konusunda tek başına karar alamayacaktı

Kutahya Antlaşmasından memnun olmayan taraflar yeniden savaşa başladı Rusya'nın Hunkar iskelesi Antlaşması gereğince boğazlardan gecmesinden cekinen İngiltere ve Fransa olaya mudahale ederek iki tarafı masaya oturttu Avusturya, Rusya, Prusya, İngiltere ve Osmanlı Devleti delegelerinin Londra'da yaptıkları goruşme sonucu 1840 yılında Londra Mukavelenamesi imzalandı

Buna gore;Mısır valiliği babadan oğula gecmek kaydıyla Mehmet Ali Paşa'ya kalacak fakat Mısır, Osmanlı Devleti'ne bağlı kalacaktır
Suriye ve Adana, Osmanlı'da kalacaktır
Mısır, Osmanlı'ya vergi vermeye devam edecektir
II Londra Antlaşması ve Boğazlar Sorununun Cozumu
İngiltere, Rusya, Avusturya, Prusya, Fransa ve Osmanlının katıldığı konferansta Boğazların gelecekteki statusuyle ilgili kararlar alındı

1 Boğazlar Osmanlı egemenliğinde kalacaktır
2 Barış zamanında Boğazlardan hicbir savaş gemisi gecmeyecektir (Boylece Boğazlar uluslararası bir statuye bağlandı)
Yorum:
Rusya'nın Hunkar iskelesi Antlaşması'yla Boğazlar uzerinde sağladığı denetim sona ererken İngiltere, somurgelerine giden yolu guvenlik altına almıştır
Fransa, Rusya'yı bolgeye sokmamış, ancak yakın olduğu Mehmet Ali Paşa'yı da koruyamamıştır
Rusya, Mehmet Ali Paşa'nın guclenmesini engellemiş; ancak Boğazlar uzerinde sağladığı ustunluğu yitirmiştir

4 KIRIM SAVAŞI (1853–1856)
Sebepleri:
a) Yapılan ıslahatlarla Osmanlının guclenmesinin Rusya'yı rahatsız etmesi
b) 1848 ihtilallerinin etkisi ile ayaklanan ve Rusya ve Avusturya karşısında yenilen Macar multecilerinin Osmanlıya sığınması, butun baskılara rağmen multecilerin geriye verilmemesi
c) Rusya'nın 1841 Boğazlar Sozleşmesi'nin bağlayıcı hukumlerini değiştirerek boğazlara inmek istemesi
d) 1848 ihtilalleri sonucu Avrupadaki karışıklıklar
e) Osmanlı Devleti'nin, guclu bir Rusya istemeyen İngiliz ve Fransız elcileriyle anlaşarak Rusya'nın isteklerini reddetmesi
İngiltere, Fransa ve Piyemonte Devletlerinin Savaşa Girmesi
Rusya, İngiltereye Osmanlı'yı paylaşmayı teklif ettiyse de reddedildi, isteklerini zorla gercekleştirmek isteyen Rusya'nın Eflak ve Boğdan'ı işgal etmesi uzerine savaş başladı Ruslar Sinop'ta bulunan Osmanlı donanmasını yaktılar Kafkasyaya saldırarak Kars'ı ele gecirdiler Bunun uzerine İngiltere, Fransa, Piyemonte devletleri Osmanlı Devleti'yle anlaşarak Rusya'ya savaş actılar Rusya yenildi Car I Nikola'nın olumu ile yerine gecen Aleksandr barış istedi 1856 Paris Antlaşması imzalandı

Buna gore;Osmanlı Devleti Avrupa Devletleri Konseyine kabul edilecek ve devletler genel hukukundan yararlanacaktır
Osmanlının toprak butunluğu ve bağımsızlığı Avrupa'nın ortak garantisi altına alınacaktır
Not: Bu maddeyle Osmanlı Devleti topraklarını kendi gucuyle koruyamayacak durumda olduğunu kabul etmiş oldu
Boğazların statusu 1841 Londra Antlaşmasındaki gibi kalacaktır
Karadeniz tarafsız hale gelecek, hic bir devlet burada donanma ve tersane bulundurmayacaktır

Not:
1 Rusya'nın Karadeniz'de guc kazanması onlenerek Osmanlı Devleti korunmuştur
2 Osmanlı Devleti de aynı şarta tabii olacağından yenik devlet durumuna duşmuştur
Eflak ve Boğdan Avrupa'nın kefilliği altında muhtar (ozerk) olacaktır
Tuna Nehri'nde, ticaret gemileri serbestce dolaşabilecek, bu dolaşımı antlaşmayı imzalayan devletlerin oluşturacağı bir komisyon belirleyecektir
Bu iki madde Rusya'nın guclenmesini engellemek amacıyla getirilmiştir
1856 Islahat Fermanı'na gore yapılacak, Islahatlara hic bir Avrupa devleti karışmayacaktır

Not: Her ne kadar boyle soylenmiş ise de tam aksine Osmanlı Devleti'nin icişlerine daha fazla karışmışlardır
1 Osmanlı Devleti ilk kez Kırım Savaşı sırasında borc almıştır
2 Avusturya ve Prusya Kırım Savaşına katılmadıkları halde Paris Konferansı'na katılmışlardır
3 İtalya birliğini kurmaya calışan Piyemonte buyuk devletlerin desteğini almıştır