Osmanlı Devletinin Yenilik Hareketleri

Osmanlı Devleti Yenilik Hareketleri nelerdir
Osmanlı Devleti Islahatları

OSMANLI DEVLETİNDE ISLAHAT ZORUNLULUĞUNUN ORTAYA CIKIŞI

Osmanlı tarihcileri 15yyın ortalarından 16yyın sonlarına kadar olan devreyi “Osmanlı klasik devri olarak tanımlarlar Osmanlının bu klasik devrinde bazı sorunların ve değişikliklerin ortaya cıktığı fikri 16 asrın son ceyreğinden itibaren yazılmaya başlanan nasihatname ve ıslahat layihalarında da bahsedilmiştir

16 asırda Osmanlı Devleti doğal sınırlarına ulaşmış ve hayati onem taşıyan fetih politikaları sonlanmaya başlamıştır16 asrın son ceyreğinde once doğudaki İranlılara sonrada batıdaki Habsburglara karşı yurutulen uzun ve kazancsız savaşlar aynı donemde devlet icinde yaşanan buyuk sosyal sorunlarında etkisiyle devleti derinden sarsmış ve buyuk olcude mali ve insan kaybına yol acmıştır

Kanuni Sultan Suleyman donemi ve sonrasında ortaya cıkan bunun gibi bazı sorunlar ve bozulmalar devlet genelinde ıslahat ihtiyacını ortaya cıkartmıştır Islahat ihtiyacını ortaya cıkartan bozulmalar ise şunlardır:

1 MULKİ İDAREDEKİ BOZULMA

Kanuni Sultan Suleymandan sonra devlet işleriyle yakından ilgilenen dirayetli padişahların iş başına gelmemesi otoritenin zayıflamasına sebep oldu I Ahmed ile beraber “ekberiyet yani hanedan uyelerinin en yaşlısının başa gecmesi sistemi getirilmişti Bu sistemde yetenekli padişahların başa gecmesini onlerken aynı zmanda şahsi yetenekten yoksun kişilerin padişah olmasını da sağladı Yine sancağa cıkma usulunden vazgecilmesiyle şehzadelerin devlet işlerinde tecrube kazanmasının onune gecilmiş olundu

2 ASKERİ YAPIDAKİ BOZULMA

Mulki idarede başlayan sorunlar askeri teşkilatı da etkiledi Kapıkulu Ordusuna devşirme yerine gelişi guzel adam alınması ordudaki disiplini de bozdu Buda toprak alınmasını gucleştirdi Orduda meydana gelen bu bozulmayla yeni cerilerin en ufak bir olayda isyan etmeleri verimli devlet adamlarının hayatlarını kaybetmelerine ve padişahların tahttan indirilmelerine sebep oldu Tımar sistemi cokmeye başlamış ve ozellikle Avrupadaki savaş sisteminde meydana gelen değişikliklere Tımarlı Sipahilerin ayak uyduramamasıyla ordu, idari sistem ve tarım sistemindeki bozulma iyice kendini gostermeye başladı

3 EKONOMİK YAPIDAKİ BOZULMA

Osmanlı Akcesi ozellikle 1580 den sora Osmanlıya girmeye başlayan ucuz Amerikan gumuşu karşısında değerini kaybetmeye başlamış, bunun sonucu olarak ortaya cıkan enflasyon karşısında ezilen sabit gelirli devlet gorevlileri halk uzerinde baskı kurarak kanunsuz vergiler almaya başlamışlardır Bundan bıkan koylude toprağını terk edip şehre goc etmeye ve işsiz kesimi arttırmaya başlar Savaşlar artık bir masraf kapısı olmuş, vergiler savaşları finanse edemez duruma gelmiştir

4 İSYANLAR

Anadoluda meydana gelen Celali isyanları ulke gundemini 2030 yıl boyunca işkal etmiştir İstanbulda meydana gelen Kapıkulu isyanları, Eflak, Boğdan, Suriye gibi yerlerde meydana gelen yerli isyanlar ulkeyi tam bir anarşi icerisine suruklemiştir Bu donemde bahsedilen sebeplerden dolayı kentlere goc eden koylu kesim işsiz nufusu arttırarak bunun sonucunda eşkıyalığın artmasına da sebep olmuştur

5 AVRUPADA MEYDANA GELEN GELİŞMELER

Avrupanın gercekleştirdiği coğrafi keşifler sonucunda Akdeniz ticareti onemini kaybetmeye başlamıştır Buda Osmanlı ekonomisinde ağır etkilere sebep olmuştur Amerikanın keşfiyle buradaki değerli madenlerin Avrupaya akması sonucunda zenginleşen Avrupalı devletlerde gelişen bilim ve teknoloji yine bu ulkelerde Ronesans ve Reform gibi olguların oluşumunu sağlamıştır Boylece gunku Avrupanın temelleri atılmıştır Bu sırada Avrupada harp sanayisi gelişmiş, bunun sonucunda ortaya cıkan ateşli silahlar savaşları kazanmalarını ve ekonomide yeni kaynaklar bulmalarını sağlamıştır Bunun sonucunda Tımarlı Sipahi onemi kaybetmiş ve buda toprak sistemi Askeri sistemde bozulmaları tetiklemiştir

Tum bu gelişmelerden sonra 17 yya giderek gelişen Avrupanın ardından kendi ic sorunları dolayısıyla Avrupanın gelişme hızını yakalayamadan giren Osmanlı devletinde bu asırdan itibaren Tanzimata kadar neredeyse her padişah devrinde reformlar yapılmaya calışılacaktır Ancak yapılan bu reformların en temel ozelliği bir butunluk icerisinde olmamalarıdır Boylece her alanda fakat farklı yapılmaya calışılan reformlar başarıya ulaşamıyacaktır

I AHMED DONEMİ (16031617) ISLAHATLARI

Sultan Ahmedin Osmanlı Devleti duzeninde yaptığı en buyuk değişiklik veraset sisteminde olmuştur I Bayezid doneminde başlayıp kanuni devrinde kanunlaşan kardeş katli geleneğini kaldırmış, “amudi sistem yerine “ekberiyet sistemini oluşturarak tahta hanedanın en yaşlı uyesinin cıkması geleneğini başlatmıştır Bu durum taht kavgasını sonlandırdığı gibi yonetme becerisine haiz olmayan kişilerin başa gecmesinide sağlamıştır

Sultanın yonetimde yaptığı ikinci onemli reform ise şehzadelerin sancağa cıkmalarına sakal bırakmalarına cocuk sahibi olmalarına getirdiği yasaktır Şehzadeler daha once bu sayede ufak caplıda olsa belirli bir bolgenin nasıl yonetileceği konusunda fikir ve tecrube kazanıyorlardı Ancak bu geleneğin kaldırılmasıyla artık tahta tecrubesiz kişilerin gecmeye başladığını gormekteyiz

Bu donemde Anadolu ihmal edilmiş ve bolgede celali isyanları baş gostermişti Sultan Ahmed, Kuyucu Murad Paşayı saderete getirerek bu sorunu da cozmuştur

Sultan Ahmed hayır işlerine onem vermiş, Kabeyi onartmış, Sultan Ahmed Camiini inşaa ettirmiştir

GENC OSMAN DONEMİ (16181622) ISLAHATLARI

II Osman, Fatih Sultan Mehmedin torunu ve I Ahmedin oğludur Akıllı bir kişi olan II Osmanın Şehzadelik doneminde iyi bir eğitim gorduğu, beş dil bildiği Osmanlı kroniklerinde gecmektedir

Sultan Osmanın ilk icraatları; hukumet idaresinde bazı değişiklikler yapmak, kadının gorevlerini kısıtlamak ve ulemaya verilen arpalıkları kısmak olmuştur Gerek bu sebeplerden gerekse yapmayı duşunduğu icraatları etrafındaki kişilerle payması sebebiyle duşmanları artmıştır

Hotin seferinde istenilen başarının elde edilememesi Sultan Osmanın Askeri duzende de yenilik yapma isteğini ortaya cıkarmıştır Bunun yanında Sultan Osmanın yapmayı duşunduğu yenilikleri şoyle sıralayabiliriz:

1 Kapıkulu Ocağını kaldırıp milli bir ordu kurmak

2 Payitahtı Anadoluya nakletmek

3 Ulemayı siyasetten uzaklaştırmak

4 Haremi yonetimden uzaklaştırmak

5 Hanedan kızlarını Turk erkeklerle evlendirmek

6 Kanuniden beri gelen kanunları duzenleyip yeni kanunlar yapmak

Sultan Osman genc ve fazla tecrubesi olmayan birisiydi Hacca gideceğini one surerek Anadoluya gecerek Yapmak istediği bu yeniler icin duzenlemeler yapacaktı Ancak bu konuyu oğrenen yeniceri ve sipahiler ayaklanarak sarayın bahcesine kadar girdiler Daha sonra sultanı yakalayıp Yedi Kule Zindanlarına kapattılar kendisi burada Davut paşanın emri ile 20 Mayıs 1622 tarihinde 18 yaşında iken olduruldu Bu olay 350 yıllık Osmanlı tarihinde daha once gorulmemiştir ve sayıları 50 bine yaklaşmış olan kapıkullarının devlet idaresini ele gecirmeye başladıklarının katıdır