Osmanlı Devletinin Yönetim Yapısı

Osmanlı Devletinin Yönetim şekli
Osmanlı Devletinin Yönetim biçimi


Osmanlı Devletinin Yönetim Yapısı

Osmanlı Devletinde Yönetim:
Osmanlı devletinde idare devlet teşkilâtı, merkez ve taşra bölümlerinden oluşurduBu teşkilatın başı padişahtı Ülkenin her yanına yalnız padişahın sözü geçerliydiTartışılamaz ve devredilemez haklara sahiptiPadişahlar, devletin kurucusu Osman Gazi'nin soyundan gelirdi Ailenin fakat erkek çocukları padişahı olabilirdi Padişah çocuklarına şehzadedenirdi fiehzadeler, sancaklara sancakbeyi olarak gönderilirdi

Devletin Merkez Teşkilâtı:
Devletin idare merkezi istanbul'du Merkez teşkilâtı burada bulunurdu Merkezin çekirdeğini ise padişah ve saray teşkilâtı oluştururdu Ülkenin her yan tüm birimler bu merkezden yönetilirdi Saray, hem padişahın özel hayatının geçtiği, ayrıca de devletin yönetildiği yerdi Osanlı padişahları başkent kabul ettikleri Bursa ve Edirne'de saraylar yaptırmışlardı Bunların içinde en büyük ve tanınmış olanı, Fatih
Sultan Mehmet döneminde yaptırılan istanbul'daki Topkapı Sarayı'dır XIXyüzyılda Dolmabahçe Sarayı gibi yeni saraylar da yaptırılmıştırOsmanlı sarayı başlıca iki bölümden oluşurdu Bunlardan Enderun, padişahın özel hayatının geçtiği yerdi Bu bölümde padişahın yatıp kalktığı haremkısmı ile hizmetlilerin bulunduğu
değişik odalar vardı Enderun bununla beraber devlet adamı yetiştiren bir okul gibiydi

Divanı Hümâyûn ve Üyeleri
Sarayın diğer kısmında ise tekrar çeşilli saray görevlilerine ait odalarla, manâlı devlet işlerinin görüşüldüğü Divanı Hümâyûnvardı Divanda başkanlık görevini ilk zamanlarda padişahlar yaptı Ama daha sonra bu devir, padişahtan sonra gelen en yetkili kişi olan veziri azamya da sadrazam denilen kişilere bırakıldı Divanda, padişaha ait yetkileri kullanmak üzere görevlendirilmiş diğer kişiler de vardı Bu görevlileri yaptıkları iş bakımından üç gruba dağıtmak mümkündür Bunlardan biri idare ve askerlik işleriyle ilgilenen sadrazam, kubbealtı vezirleri, kaplan paşa ve zaman zaman yeniçeri ağası ile Rumeli beylerbeyi idi
Rumeli beylerbeyi terfi ettiği zaman kubbealtı veziri olurdu Divandaki vezir sayısı, devletin büyümesine paralel olarak artmıştırVezirler kıdemlerine kadar derecelendirilmiştir Eğer anda beş vezir varsa en kıdemsiz olanına beşinci vezirdenmiştir ikinci vezir terfi ettiği zaman ise birinci veziryani veziri azam veya sadrazam olmuştur Sadrazam padişahtan sonra en yetkili birey ve anı Hümayun'un başıdır Divanın ikinci grup üyeleri ise, eğitimöğretim ve hukukla ilgili konularla ilgilenirlerdi Bunlar Rumeli ve Anadolu kadıaskerleri ile sonraları an üyesi olan şeyhülislamdı fieyhülislama bununla birlikte müftide denirdi Yapılan işlerin islâm Hukuku'nauygun olup olmadığı hakkında gösterme bildirirdi Kadıaskerler ise taşrada tayin yapan kadılarla, medreselerde eğitimöğretim görevi yapan ve müderrisdenilen kişilerin
işlerine bakarlardıBunlardan Rumeli kadıaskeri rütbe bakımından, Anadolu kadı askerinden üstte idi Yani Anadolu kadıaskeri terfi ettiği süre Rumeli kadıaskeri olurduBazı kayda değer davalar anda görülür ve bilhassa kadıaskerler bu işe de bakarlardı
Divanın üçüncü grup üyeleri, Osmanlı Devleti'nin bürokrasi ve maliye işlerinden sorumluluk sahibi olan defterdarlar ve nişancı idiler Divandaki iki defterdardan rütbe bakımından yüksek olanına Rumeli defterdarı veya başdefterdardenirdi Diğeri ise Anadolu defterdarıydı Defterdarlar, parasal işleri yürüten en üst görevlilerdi Divanı Hümayun'un öteki üyelerinin olduğu gibi, defterdarın da ayrıca merkezde, ayrıca de taşrada çalışmalarına tezgâhtar olan görevliler vardı Devletin tüm gelirgider hesapları defterdardan sorulurdu
Divandaki tüm yazışmalar ve devletin bütün imlâ ve kayıt işleri nişancı ve reisülküttap göre organize edilirdi Nişane, hem Osmanlı Devletinin en önemli kurumlarından biri olan umar ve bununla ilgili işlere de bakardı Reisülküttap adından da anlaşılacağı gibi, anda imlâ ve kayıt işlerine bakan memurların başıydı Dîvanın bütün bu işleri kalemadı bahşedilen bir çok ofis ve buralarda çalışan o kadar çok
görevli kadar yapılırdı

Osmanlı Devleti'nin Taşra Yönetimi:
Taşra yönetimi değişik bölümlere ayrılıyordu Bunlar içinde en önemlisi sancak teşkilâtı idi Osmanlı topraklarının önemli bir kısmı bayrak denilen idare birimlerine ayrılmıştı Çoğu bayrak biraraya getirilmiş buna da eyalet ya da beylerbeylik denmişti Eyaletlerin başında beylerbeyi, sancakların başında ise sancakbeyi bulunurdu Aynca özel yönetime sahip vilâyetler vardı Darı bunlardan biriydi Mekke Emirliği
ve Kırım Hanlığı gibi Müslüman hanedanlar tahtlarında bırakılmış, ama toprakları Osmanlı yönetimi altına alınmıştı Hristiyan hanedanlardan Eşak ve Boğdan voyvodalıkları ile Erdel Krallığı da bu durumdaydı Bunların haricen Lehistan (Polonya) Krallığı ve Fas Sultanlığı gibi ülkeler, zaman zaman Osmanlı Devleti'niin himayesi altına girmiştir

Devlet Yönetiminde Değişmeler:
XVIII yüzyıldan itibaren devlet yönetiminde yavaş yavaş değişmeler başladı Bu yüzyılda Divanı Hümâyûn'un önemi azaldı Bunun yerine devlet işleri Bâbı Alidenilen sadrazam sarayından yürütülmeye başlandı Lakin belli başlı önemli şartların değişmesi XIX yüzyılda görüldü Bu defa Bâbı Ali yerini, Heyeti Vükelâ'ya (Vekiller Heyeti) bıraktı Heyeti Vükelâ az kalsın bugünkü Bakanlar Kurulu gibi idi XVIIIyüzyıl sonlarında önce askerî teşkilâtta görülen değişiklikler, Tanzimat'tan itibaren diğer kurumlarda da görülmeye başladı Eyaletlerin yerine vilâyetler oluşturuldu Yerel meclisler kuruldu En önemlisi öncelikle, 1876'da bir Tüzük (Kanunı Esâsî) yapıldı ve parlamenter hayata geçildi *