Osmanlı Devletinin Yonetim Yapısı

Osmanlı Devletinin Yonetim şekli
Osmanlı Devletinin Yonetim bicimi


Osmanlı Devletinin Yonetim Yapısı

Osmanlı Devletinde Yonetim:
Osmanlı devletinde yonetim devlet teşkilatı, merkez ve taşra bolumlerinden oluşurduBu teşkilatın başı padişahtı Ulkenin her yanında yalnız padişahın sozu gecerliydiTartışılamaz ve devredilemez haklara sahiptiPadişahlar, devletin kurucusu Osman Gazi'nin soyundan gelirdi Ailenin ancak erkek cocukları padişahı olabilirdi Padişah cocuklarına şehzadedenirdi fiehzadeler, sancaklara sancakbeyi olarak gonderilirdi

Devletin Merkez Teşkilatı:
Devletin yonetim merkezi istanbul'du Merkez teşkilatı burada bulunurdu Merkezin cekirdeğini ise padişah ve saray teşkilatı oluştururdu Ulkenin her yanındaki butun birimler bu merkezden yonetilirdi Saray, hem padişahın ozel hayatının gectiği, hem de devletin yonetildiği yerdi Osanlı padişahları başkent kabul ettikleri Bursa ve Edirne'de saraylar yaptırmışlardı Bunların icinde en buyuk ve tanınmış olanı, Fatih
Sultan Mehmet doneminde yaptırılan istanbul'daki Topkapı Sarayı'dır XIXyuzyılda Dolmabahce Sarayı gibi yeni saraylar da yaptırılmıştırOsmanlı sarayı başlıca iki bolumden oluşurdu Bunlardan Enderun, padişahın ozel hayatının gectiği yerdi Bu bolumde padişahın yatıp kalktığı haremkısmı ile hizmetlilerin bulunduğu
ceşitli odalar vardı Enderun aynı zamanda devlet adamı yetiştiren bir okul gibiydi

Divanı HumayUn ve Uyeleri
Sarayın diğer kısmında ise yine ceşilli saray gorevlilerine ait odalarla, onemli devlet işlerinin goruşulduğu Divanı HumayUnvardı Divanda başkanlık gorevini ilk zamanlarda padişahlar yaptı Fakat sonradan bu gorev, padişahtan sonra gelen en yetkili kişi olan veziri azamveya sadrazam denilen kişilere bırakıldı Divanda, padişaha ait yetkileri kullanmak uzere gorevlendirilmiş başka kişiler de vardı Bu gorevlileri yaptıkları iş bakımından uc gruba ayırmak mumkundur Bunlardan biri yonetim ve askerlik işleriyle ilgilenen sadrazam, kubbealtı vezirleri, kaplan paşa ve zaman zaman yeniceri ağası ile Rumeli beylerbeyi idi
Rumeli beylerbeyi terfi ettiği zaman kubbealtı veziri olurdu Divandaki vezir sayısı, devletin buyumesine paralel olarak artmıştırVezirler kıdemlerine gore derecelendirilmiştir Eğer anda beş vezir varsa en kıdemsiz olanına beşinci vezirdenmiştir ikinci vezir terfi ettiği zaman ise birinci veziryani veziri azam veya sadrazam olmuştur Sadrazam padişahtan sonra en yetkili kişi ve anı Humayun'un başıdır Divanın ikinci grup uyeleri ise, eğitimoğretim ve hukukla ilgili konularla ilgilenirlerdi Bunlar Rumeli ve Anadolu kadıaskerleri ile sonraları an uyesi olan şeyhulislamdı fieyhulislama aynı zamanda muftide denirdi Yapılan işlerin islam Hukuku'nauygun olup olmadığı hakkında goruş bildirirdi Kadıaskerler ise taşrada gorev yapan kadılarla, medreselerde eğitimoğretim gorevi yapan ve muderrisdenilen kişilerin
işlerine bakarlardıBunlardan Rumeli kadıaskeri rutbe bakımından, Anadolu kadı askerinden ustte idi Yani Anadolu kadıaskeri terfi ettiği zaman Rumeli kadıaskeri olurduBazı onemli davalar anda gorulur ve ozellikle kadıaskerler bu işe de bakarlardı
Divanın ucuncu grup uyeleri, Osmanlı Devleti'nin burokrasi ve maliye işlerinden sorumlu olan defterdarlar ve nişancı idiler Divandaki iki defterdardan rutbe bakımından yuksek olanına Rumeli defterdarı veya başdefterdardenirdi Diğeri ise Anadolu defterdarıydı Defterdarlar, mali işleri yuruten en ust gorevlilerdi Divanı Humayun'un diğer uyelerinin olduğu gibi, defterdarın da hem merkezde, hem de taşrada calışmalarına yardımcı olan gorevliler vardı Devletin butun gelirgider hesapları defterdardan sorulurdu
Divandaki butun yazışmalar ve devletin butun yazım ve kayıt işleri nişancı ve reisulkuttap tarafından organize edilirdi Nişane, ayrıca Osmanlı Devletinin en onemli kurumlarından biri olan umar ve bununla ilgili işlere de bakardı Reisulkuttap adından da anlaşılacağı gibi, anda yazım ve kayıt işlerine bakan memurların başıydı Divanın butun bu işleri kalemadı verilen bir cok buro ve buralarda calışan pek cok
gorevli tarafından yapılırdı

Osmanlı Devleti'nin Taşra Yonetimi:
Taşra yonetimi ceşitli bolumlere ayrılıyordu Bunlar icinde en onemlisi sancak teşkilatı idi Osmanlı topraklarının onemli bir kısmı sancak denilen yonetim birimlerine ayrılmıştı Bircok sancak biraraya getirilmiş buna da eyalet veya beylerbeylik denmişti Eyaletlerin başında beylerbeyi, sancakların başında ise sancakbeyi bulunurdu Aynca ozel yonetime sahip vilayetler vardı Mısır bunlardan biriydi Mekke Emirliği
ve Kırım Hanlığı gibi Musluman hanedanlar tahtlarında bırakılmış, fakat toprakları Osmanlı yonetimi altına alınmıştı Hristiyan hanedanlardan Eşak ve Boğdan voyvodalıkları ile Erdel Krallığı da bu durumdaydı Bunların dışında Lehistan (Polonya) Krallığı ve Fas Sultanlığı gibi ulkeler, zaman zaman Osmanlı Devleti'niin himayesi altına girmiştir

Devlet Yonetiminde Değişmeler:
XVIII yuzyıldan itibaren devlet yonetiminde yavaş yavaş değişmeler başladı Bu yuzyılda Divanı HumayUn'un onemi azaldı Bunun yerine devlet işleri Babı Alidenilen sadrazam sarayından yurutulmeye başlandı Fakat asıl onemli değişiklikler XIX yuzyılda goruldu Bu kez Babı Ali yerini, Heyeti Vukela'ya (Vekiller Heyeti) bıraktı Heyeti Vukela hemen hemen bugunku Bakanlar Kurulu gibi idi XVIIIyuzyıl sonlarında once askeri teşkilatta gorulen değişiklikler, Tanzimat'tan itibaren diğer kurumlarda da gorulmeye başladı Eyaletlerin yerine vilayetler oluşturuldu Yerel meclisler kuruldu En onemlisi ilk kez, 1876'da bir Anayasa (Kanunı Esasi) yapıldı ve parlamenter hayata gecildi