osmanlı rus savaşı neden ve sonuçları

OSMANLI RUS SAVAŞI

1875 ’te BosnaHersek, peşinde Bulgar ayaklanmaları patlak verdiOsmanlı Devleti ’ne karşı ayaklanan Balkan Hıristiyanları Avrupa ’da büyük sempati topladıRus ve Avrupa gazetelerinin zembereği boşandıOsmanlı yönetimi yerin dibine batırılıyor, ayaklanan Osmanlı Hıristiyanları ise alkışlanıyor, yüceltiliyorduDevlete sadık kalan Osmanlı Ermeniler ’i Balkan Hıristiyanlarına özenmeye başladılar
Tersane Konferansı arefesinde İstanbul Ermeni Patriği Nesre, İngiliz Büyükelçisine çıktıCemaatim pek heyecanlıdır dedi ve “Avrupa Devletlerinin sempatisinin için isyan içeri almamak gerekiyorsa (Ermeniler aralarında da) böyle bir hareket yaratmak hiç te zorlama olmayacaktır diye ekledi
187778 TürkRus Savaşı, Türk Milleti için böylece büyük bir yıkım , Osmanlı Ermenileri için ise bir fırsat olduAnadolu ’nun kimi uzaktan yerlerinde Ermeni çeteleri eli silah tutan Türkler ’in cephelere gitmelerini fırsat bildilerGün bu gündür deyip TürkMüslüman köylerine saldırdılar
İstanbul Ermenileri ’ne gelince , onlar 187778 TürkRus Savaşı başlayınca Osmanlı Devleti ’ne ast göründülerAma savaşın gidişatı aksine dönünce , bilhassa Plevne ’de Osman Paşa teslim olunca İstanbul Ermeni Patrikhanesi yüzseksen derecelik bir dönüş yaptıPatrikhane ve Ermeni aydınları Osmanlı Devleti ’ne sırt çevirip Ruslar ’a yöneldilerOcak 1878 ’de kılıç artığı onbinlerce Rumeli Türk göçmeni , kar, buz, çamur, balçık içinde bata çıka Rus kuvvetleri önünde Trakya ’da yol almaya, canlarını İstanbul ’a Anadolu ’ya atmaya çalışıyorlardıBozguna uğramış olan Rumeli boşalıyor, biçare Türk kitleleri Avrupa ’dan Ön Asya ’ya , Anadolu ’ya dönüyorlardıErmeni Patriği Nerses Efendi, Rus Başkomutan Vekili Grandük Nikola ’nın huzuruna çıktıErmeni cemaatinin Rus Çarı ’na bağlılığını arzetti
Patrik Narses Efendi, Grandük kadar kabul edilirRus geleneklerinin aksine, Patrik , Grandük ’ün elini “Türkiye ’deki Ermeni vatandaşları namına öper ve der oysa;
“Size bir harita ve talep listesi sunuyorumTürkiye ’de Ermeniler ’in çoğunlukta olmamalarına rağmen, devlet kuramadıkları, kendi vatanlarının sınırlarını belirleyen bu haritayı inceleyinizHakkımızı verinizBurada derhal bir Ermeni Devleti kurunuzSize İsa ve Ermeni halkı namına teminat veriyorum oysa, bu devlet Rusya ’nın sadık bir parçası ve kölesi olacaktır
Bizimle birlikte yaşadıkları vakit içinde , iki kere sadrazamlığa değin yükselmiş ve devletin bütün mertebelerinde atama bölge Ermeni vatandaşlarımız bu müddet içinde hiç esir olmamışlardı da hemen Ruslar ’a esir olmayı önerge ediyorlardıAslında Rusya ’nın hedefi içinde Ermeni olmayan bir Ermenistan Devleti kurmaktı
General İgnatieff ’in Osmanlı Hariciye Nazırı Saffet Paşa ’ya dikte ettiği 3 Mart 1878 tarihli Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması ’na Ermeniler ’le ilgili şu madde eklendi:
“Madde 16Ermenistan ’da (Doğu Anadolu ’da) Rus işgalinde yer alan ve Türkiye ’ye geri verilecek olan toprakların Rus askerince boşaltılması, oralarda , iki devletin (Türkiye ve Rusya ’nın) iyi ilişkilerine zararlı karışıklıklara yol açabileceğinden, Babı Ali (Osmanlı Hükümeti), Ermeniler ’in yaşadığı vilayetlerde yerel durumun gerektirdiği iyileştirmeleri ve reformları zaman yitirmeden gerçekleştirmeyi ve Kürtler ile Çerkesler ’e karşı Ermeniler ’in güvenliğini sağlamayı üstüne alır
Ayastefanos Antlaşması, İngiltere ’yi telaşlandırdıKars, Ardahan ve Batum ’un Rusya ’ya katılması , Ermeniler üzerinde Rus nüfuzunun artması ve Rusya ’nın Doğu ’da prestij kazanması İngiltere ’nin “hayati çıkarlarına zıt düştüğü değerlendirildiİngiltere ’nin Hindistan İmparatorluğu ’na dışarı giden birinci yol Süveyş Kanalı ’ndan , ikinci yol Doğu Anadolu ’dan geçiyorduDoğu Anadolu Asya ’da İngilizRus rekabetinin bir düğüm noktası olarak görülüyorduİngiltere Dışişleri Bakanı Lord Salisbury ’a kadar Rusya ’nın Kars, Ardahan ve Batum ’u alması , geri olan millet kitleleri üzerinde pek derin etkiler yaratacaktı ancak , sonunda bu kitleler , özellikle Osmanlı Ermenileri Rusya ’nın kucağına düşeceklerdiBunun sonucunda Osmanlı Devleti ’nin Doğu Anadolu toprakları bir kere daha parçalanıp Rusya tarafından yutulabilecekti
İngiltere, Ayastefanos Antlaşması ’nı başkalaştırmak için derhal harekete geçti4 Haziran 1878 günü İngiltere ile Osmanlı hükümeti aralarında ikili bir antlaşma imzalandıKıbrıs Antlaşması olarak ta bilenen bu antlaşmaya göre ,eğer Rusya , ilerde Osmanlı Devleti ’nin Asya topraklarından bir bölümünü ele geçirmeye kalkarsa , İngiltere Osmanlı Devleti ’nin yardımına koşacaktıBu mümkün yardıma karşılık Osmanlı Devleti Kıbrıs adasının yönetimini İngiltere ’ye bırakıyordu
18 Temmuz 1878 günü imzalanan Berlin Antlaşması ’nda Osmanlı Ermenileri ile şu özel madde yer aldı:
“Madde 61:Babı Ali (Osmanlı Devleti) Ermeniler ’in yaşadığı eyaletlerde yerel ihtiyaçların gerektirdiği reformları geciktirmeden yapmayı ve Çerkes ve Kürtlere aleyhinde Ermeniler ’in kolaylık ve güvenliğini sağlamayı vaat ederBu hususta alınacak önlemleri büyük devletlere bildirecektir ve devletler de alınan önlemlerin uygulamasını gözetleyeceklerdir
Doğu Anadolu ’da yapılacak reformlar sonunda Ermeniler, İngiliz veya Avrupa protektorası aşağıda serpilecek , güçlenecek ve siyasi bakımdan hazırlanacaklardıSonra dıştan Doğu Anadolu ’ya Ermeni nüfusu getirilecektiBöylece bölgede Ermeni nüfusu artacaktıAma ne değin artarlarsa artsınlar Ermeniler yine azınlıkta kalacaklardırOnun için ikinci adım olarak , Türk nüfusu Doğu Anadolu ’dan adım adım uzaklaştırılacaktıGeriye Ermeniler, Kürtler ve Süryaniler kalacaktıSüryaniler ’le Ermeniler mezhep ayrılıkları bir kenara bırakılıp kaynaştırılacaktıKürtler ise “silah zoruyla hizaya getirilecekler, Ermeniler ’le birlikte yaşamaya zorlanacaklardıBütün bunlar “Reformların uygulaması kisvesi altında yapılacaktıZamanı gelip Osmanlı Devleti çökünce de Ermeniler ’e bağımsız bir devlet kurdurulacaktıAncak bu devlet kendi ayakları üstünde duramayacağından , bunun üstünde “zinde bir İngiliz protektorası kurulacaktıBöylece Rus yayılmasına bir set çekilecekti
Ermeni meselesi gündeme geldiğinde ,Osmanlı tahtında yeni padişah IIAbdülhamit vardıIIAbdülhamit Ermeni meselesi ve Doğu Anadolu ıslahatı konusunda çok kararlı bir tutum sergilemiş ve Berlin Kongresi ’nde öngörülen hususları hiçbir vakit yürürlüğe koymamıştırAlman elçisine söylemiş olduğu şu sözler, onun tutumu hakkında tatmin edici bir düşünce vermektedir: Ölürüm de Ermenilere muhtariyet hakkı tanıyan Berlin Antlaşması ’nın 61maddesini uygulatmam

*