Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Osmanlıda fermanı nedir kısa bilgi
Padişah'ın bir iş veya gereklilik ile ilgili arzusunu gosteren yazılı emri Kelime Farsca'dan gelmiş olup, emir, buyrukmanalarına gelmektedir
Ferman ilk olarak İslamiyeti kabul eden İlhanlılarda daha sonra ise Osmanlılarda kullanılmıştır Padişah yazdırdığı yazıya kendi tuğrasını basarak bir resmi emir cıkarmış olur Padişah'ın bu emrine Fermanı Humayun veya Fermanı şerifde denmektedir
Fermanın kendine has şartları ve ozellikleri vardır Oncelikle gonderilen mesajın Ferman olduğu belirtilir Ferman'ın gonderildiği kişiye dua ve niyaz edilir Ferman'ın gonderiliş sebebi, Ferman cıkaranın arzusuna acıklandıktan sonra fermanın cıkarıldığı gerekli emir verilir Soylenmesi ve yapılması istenen şey acıklanır, Ferman'da istenilen şeyin yerine getirilmesi ve muvaffakiyeti icin dua edilir ayrıca fermanın tarihi ve gonderildiği yer belirtilir (M Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sozluğu, I, 607)
Osmanlılarda hukumdarın tuğralı fermanı, icindeki bilgi ve malumatın ceşidine gore; hukum, biti, misal, tevki, nişan, berat, menşur ve yarlığ denilirdi Bunların hepsi padişahın yazılı emrine delil teşkil eden kelimelerdi
Fermanlar cok ceşitli sebeplere gore cıkarılırdı Mesela Fatih Sultan Mehmed donemi hakkında 195152'de tedavule cıkarılan akceler ile ilgili bir ferman'a gore, darphane amih, yeni akceleri Anadolu vilayetleri sarraflar ve yasakcılar aracılığı ile gonderir Akce naklinin guvenliğini sağlamak amacıyla Sancakbeylerine, Kadılara, Tımar Sahiplerine Kethudaların guzergah uzerinde emniyet tedbirlerini alması istenerek geceleri konaklamalarda keşif yapması emredilmiştir Sultan, herhangi bir şekilde emrinin ifasında ihmal gosterenlere ağır cezalar verir
Fermanlar, Osmanlılardan once Anadolu Selcuklu Devletinde de vardı Anadolu Selcuklu devleti İlhanlılara bağlı olduğundan Han, Selcuk Hukumdarına kılıc, hil'at, murassa kulah ve bir de ferman gondermiş ve Naib Şemsuddin İsfahani'yi kendi tarafından Memaliki Rum'a hakim yapıp eline bir de Yarlığ vermişti
Anadolu Selcuklularında buyuk anda bulunan arazi defterlerinde has ve iktaa yani dirlik olan tımara ait tevcihatı yapan ve buna dair menşur ve beratları hazırlayan muhim bir dairenin reisine Pervaneci denmiş ve bu berat ve menşurlara da Pervane denilmiştir (İ Hakkı Uzuncarşılı, Osmanlı Devleti Teşkilatına Medhal, Ankara 1970, s95)
Pervane bircok lugat ve eserlerde Ferman ve hukmi padişahı demek olup, bir nevi yazının adına da pervane denildiği ve Moğollarda devletin dort muhurunden birinin adı olduğu ve altından yapılmış olan bu kucuk hukumdar muhruyle hazineye ait vesikaların damgalandığı Hacib veya Perdedara Pervane denildiği kaydedilmektedir (Tarihi Osmani Encumeni Mecmuası, sene 8, s46)
Pervane buyuk Selcuklularda da vardır Siyasetname'de Pervanenin alelıtlak ferman manasına geldiği anlaşılmaktadır Pervanecinin an, hazine, ikta ve atiyyelere ait verilen fermanları tetkik ve icabını yapan bir memur olduğu gorulmektedir Bazı Osmanlı beratlarıyla bazı eserlerde de pervanenin ferman ve berat anlamında kullanıldığı gorulmektedir
Ferman'ın Osmanlı Padişahlarına ait bir teşri(kanun koyma) sıfatı olduğunu dile getiren bazı yazarlar vardır Bu konu, aslı olmayan bir husustur Kaldı ki, bu hususu ileri suren yazarların eserlerinde de ferman gibi padisah buyruklarına kanunname ile ilgili malumatlar verilirken temas edilmiştir
Şu hususu acıklamakta fayda vardır ki, Osmanlı devlet sistemi, kuruluş bicimi itibariyle tam bir İslami yapı gostermiyorsa da, İslami hukuk ve siyasetin ana meselelerini yuklenen bir devlet sistemi idi
Devletin ceşitli icraatları bunu gostermektedir İkinci olarak, Osmanlı'da kanunnameler veya bunların bağlı olduğu orfi hukuk, İslam'a ters olmayan hukumlerden oluşan ve daha cok toplumsal meselelerle ilgili hukumlerden oluşmaktaydı Kanunnameler, orfi hukukun en etkili ve yaygın ornekleriydi Ulke icindeki sonradan ortaya cıkan idari, siyası ve malı konular, İslam şeriatı ile cercevelenmiş orfi hukukun bir dalı olan kanunnameler ile cozulmeye calışılıyordu
Ferman ise, daha anı ve kucuk meseleler icin verilen padişah buyruklarıydı Ferman ve kanunnamelerin genelinde İslami bir oz ve prensip hakim ise de, padişahın herhangi bir meseledeki kanaat ve goruşune gore bazen İslami esasların ihlal edildiği de olabiliyordu Eğer ulema ve bilhassa şeyhulislam ile veziriazam ve diğer ileri gelenler bu tur yanlışlığa karşı cıkmaz ise, bazen keyfi kararlar uygulanabiliyordu Padişahın keyfi karar vermesine coğunlukla engel olan boyle bir karar mekanizmasının Osmanlı devlet yapısında olduğunu goruyoruz Fakat zaman zaman da olsa yonetimde olanlardan bir bolumunun keyfi tutumları ile İslami esasların ihlal edilmiş olduğu bilinmektedir Bu durumlar İslami hayat ve anlayışın ortadan kalkması ile başlayan donemle birlikte ortaya cıkıyordu Yani, İslam insanının giderek idari seviyede kaybolması ile gayrı İslami tavır ve icraatlar kendisini gostermeye başlamıştır
Osmanlı devletinde fermanlar, anı hat denilen girift bir yazı ile yazılırdı Bu yazı şekli, son zamanlara kadar devam etmiştir
Padişah'ın bir iş veya gereklilik ile ilgili arzusunu gosteren yazılı emri Kelime Farsca'dan gelmiş olup, emir, buyrukmanalarına gelmektedir
Ferman ilk olarak İslamiyeti kabul eden İlhanlılarda daha sonra ise Osmanlılarda kullanılmıştır Padişah yazdırdığı yazıya kendi tuğrasını basarak bir resmi emir cıkarmış olur Padişah'ın bu emrine Fermanı Humayun veya Fermanı şerifde denmektedir
Fermanın kendine has şartları ve ozellikleri vardır Oncelikle gonderilen mesajın Ferman olduğu belirtilir Ferman'ın gonderildiği kişiye dua ve niyaz edilir Ferman'ın gonderiliş sebebi, Ferman cıkaranın arzusuna acıklandıktan sonra fermanın cıkarıldığı gerekli emir verilir Soylenmesi ve yapılması istenen şey acıklanır, Ferman'da istenilen şeyin yerine getirilmesi ve muvaffakiyeti icin dua edilir ayrıca fermanın tarihi ve gonderildiği yer belirtilir (M Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sozluğu, I, 607)
Osmanlılarda hukumdarın tuğralı fermanı, icindeki bilgi ve malumatın ceşidine gore; hukum, biti, misal, tevki, nişan, berat, menşur ve yarlığ denilirdi Bunların hepsi padişahın yazılı emrine delil teşkil eden kelimelerdi
Fermanlar cok ceşitli sebeplere gore cıkarılırdı Mesela Fatih Sultan Mehmed donemi hakkında 195152'de tedavule cıkarılan akceler ile ilgili bir ferman'a gore, darphane amih, yeni akceleri Anadolu vilayetleri sarraflar ve yasakcılar aracılığı ile gonderir Akce naklinin guvenliğini sağlamak amacıyla Sancakbeylerine, Kadılara, Tımar Sahiplerine Kethudaların guzergah uzerinde emniyet tedbirlerini alması istenerek geceleri konaklamalarda keşif yapması emredilmiştir Sultan, herhangi bir şekilde emrinin ifasında ihmal gosterenlere ağır cezalar verir
Fermanlar, Osmanlılardan once Anadolu Selcuklu Devletinde de vardı Anadolu Selcuklu devleti İlhanlılara bağlı olduğundan Han, Selcuk Hukumdarına kılıc, hil'at, murassa kulah ve bir de ferman gondermiş ve Naib Şemsuddin İsfahani'yi kendi tarafından Memaliki Rum'a hakim yapıp eline bir de Yarlığ vermişti
Anadolu Selcuklularında buyuk anda bulunan arazi defterlerinde has ve iktaa yani dirlik olan tımara ait tevcihatı yapan ve buna dair menşur ve beratları hazırlayan muhim bir dairenin reisine Pervaneci denmiş ve bu berat ve menşurlara da Pervane denilmiştir (İ Hakkı Uzuncarşılı, Osmanlı Devleti Teşkilatına Medhal, Ankara 1970, s95)
Pervane bircok lugat ve eserlerde Ferman ve hukmi padişahı demek olup, bir nevi yazının adına da pervane denildiği ve Moğollarda devletin dort muhurunden birinin adı olduğu ve altından yapılmış olan bu kucuk hukumdar muhruyle hazineye ait vesikaların damgalandığı Hacib veya Perdedara Pervane denildiği kaydedilmektedir (Tarihi Osmani Encumeni Mecmuası, sene 8, s46)
Pervane buyuk Selcuklularda da vardır Siyasetname'de Pervanenin alelıtlak ferman manasına geldiği anlaşılmaktadır Pervanecinin an, hazine, ikta ve atiyyelere ait verilen fermanları tetkik ve icabını yapan bir memur olduğu gorulmektedir Bazı Osmanlı beratlarıyla bazı eserlerde de pervanenin ferman ve berat anlamında kullanıldığı gorulmektedir
Ferman'ın Osmanlı Padişahlarına ait bir teşri(kanun koyma) sıfatı olduğunu dile getiren bazı yazarlar vardır Bu konu, aslı olmayan bir husustur Kaldı ki, bu hususu ileri suren yazarların eserlerinde de ferman gibi padisah buyruklarına kanunname ile ilgili malumatlar verilirken temas edilmiştir
Şu hususu acıklamakta fayda vardır ki, Osmanlı devlet sistemi, kuruluş bicimi itibariyle tam bir İslami yapı gostermiyorsa da, İslami hukuk ve siyasetin ana meselelerini yuklenen bir devlet sistemi idi
Devletin ceşitli icraatları bunu gostermektedir İkinci olarak, Osmanlı'da kanunnameler veya bunların bağlı olduğu orfi hukuk, İslam'a ters olmayan hukumlerden oluşan ve daha cok toplumsal meselelerle ilgili hukumlerden oluşmaktaydı Kanunnameler, orfi hukukun en etkili ve yaygın ornekleriydi Ulke icindeki sonradan ortaya cıkan idari, siyası ve malı konular, İslam şeriatı ile cercevelenmiş orfi hukukun bir dalı olan kanunnameler ile cozulmeye calışılıyordu
Ferman ise, daha anı ve kucuk meseleler icin verilen padişah buyruklarıydı Ferman ve kanunnamelerin genelinde İslami bir oz ve prensip hakim ise de, padişahın herhangi bir meseledeki kanaat ve goruşune gore bazen İslami esasların ihlal edildiği de olabiliyordu Eğer ulema ve bilhassa şeyhulislam ile veziriazam ve diğer ileri gelenler bu tur yanlışlığa karşı cıkmaz ise, bazen keyfi kararlar uygulanabiliyordu Padişahın keyfi karar vermesine coğunlukla engel olan boyle bir karar mekanizmasının Osmanlı devlet yapısında olduğunu goruyoruz Fakat zaman zaman da olsa yonetimde olanlardan bir bolumunun keyfi tutumları ile İslami esasların ihlal edilmiş olduğu bilinmektedir Bu durumlar İslami hayat ve anlayışın ortadan kalkması ile başlayan donemle birlikte ortaya cıkıyordu Yani, İslam insanının giderek idari seviyede kaybolması ile gayrı İslami tavır ve icraatlar kendisini gostermeye başlamıştır
Osmanlı devletinde fermanlar, anı hat denilen girift bir yazı ile yazılırdı Bu yazı şekli, son zamanlara kadar devam etmiştir
