osmanlıda kullanılan ölçü birimleri nelerdir

Suyun debisinin ölçülmesinde kullanılan ölçü birimleri ;
Su kaynağının debisinin ölçülmesinde bölüm olarak “lüle kullanılmıştır 1 lüle yaklaşık olarak 26 mm çapında bir borudur ve dakikada 36 litre su akıtır Jurnal yaklaşık 52 m3 su olarak kabul edilir Şehir içinde bulunan su taksim istasyonlarında bulunan dağılma sandıklarında kullanılan boruların jurnal debisi ise dağılım yapılan bölgenin ihtiyacına tarafından ayarlanmıştır ve aşağıdaki gibidir

1 Hilal 0,5625 ltDak (Günde0,81 m3)
Çuvaldız 1,125 ltDak (Günde1,62 m3)
1 Masura 4,5 ltDak (Günde6,48 m3)
1 Kamış 9 ltDak (Günde12,96 m3)
1 Lüle 36 ltDak (Günde 51,84 m3 ~ 52 m3)


Uzunluk ölçüleri ;

Uzunluk ölçü birimi olarak “arşın kullanılmış olmakla beraber , çarşı arşını ile mimar arşını ( Ziraı Mimari Zira ) ve dolayısıyla daha alçak birimleride birbirinden farklıdır

Çarşı ölçüleri

1 Arşın 0,6858 mt
1 Rub (urub) 0,0857 mt (18 Arşın)
1 Kerrab (Kirâh) 0,0428 mt (116 Arşın)
1 Endaze 0,6525 mt


Mimar ölçüleri

1 Arşın (Zira) 0,757738 mt
1 Parmak (124 zira) 0,031572 mt
1 Hat (112 parmak) 0,002631 mt
1 Nokta (112 hat) 0,000219 mt

Çarşı ölçü birimi ve 68,58 cm ’e karşılık gelen Arşın ölçü birimi ile yeniden bir çarşı ölçü birimi olan ve 65,25 cm ’e karşılık gelen Endaze ölçüleri birbirlerine çok yakın değerlerdedir



Ağırlık ölçüleri ;

1 Çeki (4 Kantar) 225,79832 kg
1 Kantar (44 Okka) 56,44958 kg
1 Batman (6 Okka) 7,69767 kg
1 OkkaKıyye (400 Dirhem) 1,282945 kg
1 Dirhem 3,2073625 gr
1 Miskal 4,5819464 gr
7 Miskal (10 Dirhem) 32,073625 gr
1 Denk (14 Dirhem) 0,80184 gr
1 Kırat (14 eşit) 0,20046 gr
1 Buğday (14 kırat) 0,05011 gr

Mehmet İzzet ’in 1912 baskısı İlmi Hisab kitabına göre ise ağırlık ölçüleri ayrı tasvir edilmektedir

Evzanı Kebire ( Büyük ağırlık ölçüleri) ;

1 Çeki 225,978 kg
1 Kantar 56,450 kg
1 Batman 7,692 kg
1 Kıyye 1,282 kg


Evzanı Mutavassıta ( Orta yük ölçüleri) ;

1 Dirhem 3,207 gr
1 Miskal 4,810 gr ( 1,5 Dirhem )
1 Denk 0,80175 gr ( 14 Dirhem )
Evzanı Hafife ( Hafif tartı ölçüleri) ;
1 Kırat 0,20043 gr ( 14 Denk )
1 Bağdadi 0,0501 gr ( 14 Kırat )
1 Fitil 0,0125 gr ( 14 Bağdadi )
1 Nakir 0,00626 gr ( 12 Fitil )
1 Kıtmır 0,00313 gr ( 12 Nakir )
1 Zerre 0,00156 gr ( 12 Kıtmır )


Alan Ölçüleri ;


1 Hektar ( 11 Dönüm ) 10105,337 m2 ( 17600 zirakare )
1 Dönüm ( 4 Evlek ) 918,667 m2 ( 1600 zirakare ) ( 40 x 40 zira )
1 Evlek 229,666 m2 ( 400 zirakare ) ( 20 x 20 zira )
1 Zirakare 0,57416 m2 *