Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
OSTEOPOROZ (KEMİK ERİMESİ)
Osteoporoz kütlesinde azalma ve kemik kalitesinde bozulma sonucu, kırıklara neden olabilen en yaygın kemik metabolizması illetidir. Hayatımız boyunca kemik prodüksiyonu ve yıkımı görünür bir istikrar halinde devam eder. Bu imalat ve yıkım arasındaki görünür bir istikrarın çeşitli nedenlerle yıkım lehine bozulması kemik kaybına neden olabilir. Aslında kemik dokusu kaybı yaşlanma sürecinin doğal bir sonucudur fakat bunun kırıklara neden olacak kademelerde çokça olması hastalık yani "osteoporoz" dur. Osteoporoz'un söz meali; Osteo (kemik) poroz (delikli) sözlerinin birleşmesinden oluşur, delikli kemik halk arasında "kemik erimesi" olarak bilinir. Kemik kaybı sıklıkla bel kemiklerinde, el bileğinde ve kalça kesiminde görülür. Bu nahiyeler ileri yaşlarda kırıkların sık görüldüğü ortamlardır.
Otuzbeş yaşlar civarında hatun ve erkekte kemik kütlesi en yüksek seviyeye erişmektedir ki, bu aşamada kemik imalat ve yıkım suratı istikrardadır. Erişilen bu maksimum kemik kütlesi büyük orantıda genetik faktörler, diyet, çevresel faktörler ve fizikî aktivite ile bağlıdır. Kırk ve ellili yaşlarda yaşa bağlı olarak kemik kaybı başlamakta ve bu vukuat hayat uzunluğu sürmektedir. Hatunların kemik kütlesi erkeklere orantıyla %20-30 daha azdır. Bu nedenle erkeklere nazaran osteoporoza yakalanma riski bayanlarda daha ziyadedir. Yaşlılığa bağlı osteoporozda artan kemik yıkımını imalat mekanizmaları karşılayamamaktadır. Bu hadise kalsiyum ve vitamin D metabolizmasındaki değişikliklere bağlanmaktadır. Buna ek olarak menapoz devrindeki bayanlarda östrojen azalmasına bağlı kemik kaybı artmaktadır.
Genç bir erişkin iken ulaştığımız "Tepe kemik kütlesi" ve yaşlanmaya başladığımızda oluşması beklenen "Kemik Kaybının Hızı" osteoporoz gelişme riskimizi belirler. Kimlerin bu illete yakalanacağı evvelce öngörülememektedir. Gelgelelim illete yakalanma riski aşağıdaki durumlarda artmaktadır:
45 yaşın altında doğal yada cerrahi menopoz
Bayan olmak
İleri yaş
Ufak, tefek, zayıf yapıda ve beyaz tenli olmak
Ailede Osteoporotik kırık hikayesi (özellikle validede kalça kırığı)
Daha evvel kırık geçirmiş olmak (ön kol kırığı gibi)
İnflamatuar (iltihaplı) eklem illeti yada Astım varlığı
Kemik yıkımını hızlandıran ilaçların tasarrufu (Kortizon, guatr ilaçları, sara ilaçları, heparin v.b.)
Kalsiyumdan yoksul beslenme, zayıf D vitamini
Sigara içme, alkol tasarrufu, ziyade kahve tüketimi
Sistemli egzersiz yapma alışkanlığının olmayışı
Erkeklerde düşük testosteron seviyesi
Uzun periyodik yatak istirahatı
Kırıklar osteoporozun en korkulan belirtisi olsa da başlangıçta hastalarda bel ve sırt ağrıları, omurgalarda çökme kırıkları ve uzunlukta kısalma, sırtta kamburlaşma görülebilir, lakin nadiren kırık olmadığı sürece, hiçbir ağrı ya da şikayet yapmadan sinsice ilerleyebilir. Bu durumda ağrılı kırıklar ve form bozuklukları ile ortaya çıkabilecek sakatlık hali, ömür kalitesinin bozulmasına, bağımsız yaşayabilme ve hareket yeteneğinin kaybına neden olabilir.
Osteoporoz tanısı tipik olarak osteoporotik kırıkların ortaya çıkarılması ya da direkt kemik mineral dansitesinin ölçülmesiyle konur. Kemik mineral dansitesi ölçmek için çeşitli teknikler vardır. Günümüzde birçok hastada dual güç X ışını absorbsiyometrisi (DEXA) kemik dansitesini ölçmekte kullanılmaktadır. Bu teknikte çift güçlü X ışını kullanılması nedeniyle yumuşak dokuların yoğunluk üzerine olan olumsuz tesirlerini ortadan kaldırır. Ortalama ölçüm müddeti 5-10 dakikadır.
TEDAVİ İLKELERİ
Kaybolan kemiği tekrar bölgesine koymak epey sıkıntı, pahalı ve uzun hengam alan bir hadisedir, dolayısı ile risk faktörlerini belirlemek ve osteoporozu önlemek gelişmiş bir osteoporozu tedavi etmekten daha kolaydır.Toplumu osteoporozdan müdafaada temel strateji, düşük kemik kütlesi ile ilgili risk faktörlerini belirlemek ve nedenlerini azaltmak, ömür üslubunda yapılacak pek çok değişiklik umumi olarak sıhhati olumlu yanda etkilemesinin yanı sıra, osteoporozlu hastalarda kırık riskinin azaltılmasında kıymetli rol oynayacaktı. Fizikî aktivite seviyesinin artırılması ve beslenme teklifleri kıymetli ömür üslubu değişikliklerini kapsar. Münhasıran yürüyüş üzere yük verilerek yapılan egzersizler desteklenmeli ve bu kollayıcı tedbirler tüm topluluğa genellenmelidir.Erken tanı konması son kademe değerlidir.
Tedavide;
1. Ömür üslubunda değişiklikler yaparak düşmeyi azaltacak tedbirler almak,
2. Doktorunuzca önerilen egzersiz programlarını tatbike çalışmak, günlük yaşantınızda bel ve sırtınızı muhafazaya yönelik teklifleri uygulamak
3. Beslenmenizi önerilen halde düzenlemek, münhasıran kalsiyumdan güçlü azıkları bol almak ve güneş ışığından faydalanmak
4. İlaçlarınızı sistemli kullanmak ve yeniden nizamlı tabip denetimine gitmek,
5. Osteoporozun önlenebilen ve tedavi edilebilen bir hastalık olduğunu bilmek ve sigara, çok alkol, kahve üzere risk faktörlerinden uzaklaşmak
Beslenme
Diyetle ehliyetli ölçüde kalsiyum alarak iskeleti zayıflatıcı bir neden olan kalsiyum eksikliğini ortadan kaldırmak gerekir.
35 yaşından sonra kuvvetli kemiklere sahip olmak isteyen herkesin günde 1000 miligram elementer kalsiyum alması gerekir. Osteoporoz riski taşıyanlarda ise kalsiyum alımı 1500 miligrama kadar çıkarılmalıdır.
Diyetle kalsiyum alımı artırılırken, düşük yağ içeren besinleri almaya itina gösterilmelidir.. Günlük kalsiyum alımı bir hafta boyunca kaydedilir ve doktora haber verilir; şayet diyet gereğince kalsiyum içermiyorsa alım tabip önerisi ile kalsiyum tabletleriyle desteklenir. Lakin böbrek taşı yahut sair bir hastalık varsa, kalsiyum tabletlerini almadan evvel kesinlikle doktora danışılmalıdır.
Fizikî aktivite
Kemik sıhhatinin korunması ve osteporozun önlenmesi için tertipli fizikî aktivite çok kıymetlidir.
Kemiklerin vücut yükünü taşıdığı tipte egzersizler yük verme egzersizi olarak isimlendirilir; bunlar yürüyüş, dans etmek, merdiven çıkmak ve düşük seviyeli aerobik egzersizlerdir. Kemiklerin güçlenmesi ve sağlıklı bir yaşama sahip olunması açısından yürüyüş en yeterli fizikî aktivitelerden biridir.
Hiçbir egzersiz tabibin onayı alınmadan yapılmamalıdır. Osteoporoz dışında ek bir öbür hastalık varsa Fizikî Tıp ve Rehabilitasyon mütehassısı tabip şahsa kişisel bir egzersiz programı önerecektir.
Osteoporozda egzersiz ve fizikî aktivitenin yararları
1.Kemik kitlesindeki kaybı yavaşlatır.
2.Kemik kitlesini artırır ve kırığı önler.
3.Eklem esnekliğini ve sağlamlığını destekler.
4.Denge sağlamayı geliştirerek düşmeyi önler.
5.Kas gücünü geliştirir.
6.Postürü (düzgün duruş) korur.
7.Kalp ve teneffüs sisteminin dayanıklılığını artırır.
Osteoporoz tedavisinde kullanılan ilaçlar
-Hormon replasman (yerine koyma) tedavisi
Östrojen ve progesteron almak hormon mekanına koyma tedavisi olarak bilinir ve menopoza giren kimselerde ateş basması, boyun ve yüzde kızarıklıklar, lekeler, terleme, üşüme, titreme, cinsî bağlantı sırasında rahatsızlık duyma, depresif belirtiler ve osteoporozu önlemek hedefi ile kullanılır.
Bu tedavi testosteron eksikliği saptanan osteoporozlu erkeklerde de testosteron preparatları verilerek uygulanmaktadır.
-Kalsiyum
Hem hatun hem de erkeklerde iskelet sisteminin gelişmesi ve kemik yoğunluğunun devamı için ömür uzunluğu yerinde kalsiyum alımı kıymetlidir. Bayanlarda menopoz sonrası periyotta ve her iki cinste yaşlılık sürecinde 1500 mgr günlük kalsiyuma gereksinim vardır.
-D vitamini
Besinlerle alınır ve şayet direkt güneş ışığına maruz kalınırsa deriden sentezlenir. Günlük muhtaçlık 400-600 ünitedir. Menopoz sonrası bu gereksinim 800 üniteye çıkar.
-Aktif bir D vitamini metabolitleri
Osteporozlu hastalarda kalsiyumun emilimini düzenlerler, tedavi dozu günde 50 mikrogramdır.
-Kemik imalatını arttıran ve/veya kemik yıkımını azaltan çeşitli ilaçlar
Osteoporoz tedavisinde kullanılan ilaçların tümü tabip önerisi ile ve yeniden tabip denetimi altında kullanılarak tesirli olabilir. Periyodik hekim denetimleri ilacın istenmeyen tesirlerini yahut yan tesirlerini saptama yanında kullanılan ilacın yararlı olup olmadığını belirlemede de manalıdır.
Osteoporoz kütlesinde azalma ve kemik kalitesinde bozulma sonucu, kırıklara neden olabilen en yaygın kemik metabolizması illetidir. Hayatımız boyunca kemik prodüksiyonu ve yıkımı görünür bir istikrar halinde devam eder. Bu imalat ve yıkım arasındaki görünür bir istikrarın çeşitli nedenlerle yıkım lehine bozulması kemik kaybına neden olabilir. Aslında kemik dokusu kaybı yaşlanma sürecinin doğal bir sonucudur fakat bunun kırıklara neden olacak kademelerde çokça olması hastalık yani "osteoporoz" dur. Osteoporoz'un söz meali; Osteo (kemik) poroz (delikli) sözlerinin birleşmesinden oluşur, delikli kemik halk arasında "kemik erimesi" olarak bilinir. Kemik kaybı sıklıkla bel kemiklerinde, el bileğinde ve kalça kesiminde görülür. Bu nahiyeler ileri yaşlarda kırıkların sık görüldüğü ortamlardır.
Otuzbeş yaşlar civarında hatun ve erkekte kemik kütlesi en yüksek seviyeye erişmektedir ki, bu aşamada kemik imalat ve yıkım suratı istikrardadır. Erişilen bu maksimum kemik kütlesi büyük orantıda genetik faktörler, diyet, çevresel faktörler ve fizikî aktivite ile bağlıdır. Kırk ve ellili yaşlarda yaşa bağlı olarak kemik kaybı başlamakta ve bu vukuat hayat uzunluğu sürmektedir. Hatunların kemik kütlesi erkeklere orantıyla %20-30 daha azdır. Bu nedenle erkeklere nazaran osteoporoza yakalanma riski bayanlarda daha ziyadedir. Yaşlılığa bağlı osteoporozda artan kemik yıkımını imalat mekanizmaları karşılayamamaktadır. Bu hadise kalsiyum ve vitamin D metabolizmasındaki değişikliklere bağlanmaktadır. Buna ek olarak menapoz devrindeki bayanlarda östrojen azalmasına bağlı kemik kaybı artmaktadır.
Genç bir erişkin iken ulaştığımız "Tepe kemik kütlesi" ve yaşlanmaya başladığımızda oluşması beklenen "Kemik Kaybının Hızı" osteoporoz gelişme riskimizi belirler. Kimlerin bu illete yakalanacağı evvelce öngörülememektedir. Gelgelelim illete yakalanma riski aşağıdaki durumlarda artmaktadır:
45 yaşın altında doğal yada cerrahi menopoz
Bayan olmak
İleri yaş
Ufak, tefek, zayıf yapıda ve beyaz tenli olmak
Ailede Osteoporotik kırık hikayesi (özellikle validede kalça kırığı)
Daha evvel kırık geçirmiş olmak (ön kol kırığı gibi)
İnflamatuar (iltihaplı) eklem illeti yada Astım varlığı
Kemik yıkımını hızlandıran ilaçların tasarrufu (Kortizon, guatr ilaçları, sara ilaçları, heparin v.b.)
Kalsiyumdan yoksul beslenme, zayıf D vitamini
Sigara içme, alkol tasarrufu, ziyade kahve tüketimi
Sistemli egzersiz yapma alışkanlığının olmayışı
Erkeklerde düşük testosteron seviyesi
Uzun periyodik yatak istirahatı
Kırıklar osteoporozun en korkulan belirtisi olsa da başlangıçta hastalarda bel ve sırt ağrıları, omurgalarda çökme kırıkları ve uzunlukta kısalma, sırtta kamburlaşma görülebilir, lakin nadiren kırık olmadığı sürece, hiçbir ağrı ya da şikayet yapmadan sinsice ilerleyebilir. Bu durumda ağrılı kırıklar ve form bozuklukları ile ortaya çıkabilecek sakatlık hali, ömür kalitesinin bozulmasına, bağımsız yaşayabilme ve hareket yeteneğinin kaybına neden olabilir.
Osteoporoz tanısı tipik olarak osteoporotik kırıkların ortaya çıkarılması ya da direkt kemik mineral dansitesinin ölçülmesiyle konur. Kemik mineral dansitesi ölçmek için çeşitli teknikler vardır. Günümüzde birçok hastada dual güç X ışını absorbsiyometrisi (DEXA) kemik dansitesini ölçmekte kullanılmaktadır. Bu teknikte çift güçlü X ışını kullanılması nedeniyle yumuşak dokuların yoğunluk üzerine olan olumsuz tesirlerini ortadan kaldırır. Ortalama ölçüm müddeti 5-10 dakikadır.
TEDAVİ İLKELERİ
Kaybolan kemiği tekrar bölgesine koymak epey sıkıntı, pahalı ve uzun hengam alan bir hadisedir, dolayısı ile risk faktörlerini belirlemek ve osteoporozu önlemek gelişmiş bir osteoporozu tedavi etmekten daha kolaydır.Toplumu osteoporozdan müdafaada temel strateji, düşük kemik kütlesi ile ilgili risk faktörlerini belirlemek ve nedenlerini azaltmak, ömür üslubunda yapılacak pek çok değişiklik umumi olarak sıhhati olumlu yanda etkilemesinin yanı sıra, osteoporozlu hastalarda kırık riskinin azaltılmasında kıymetli rol oynayacaktı. Fizikî aktivite seviyesinin artırılması ve beslenme teklifleri kıymetli ömür üslubu değişikliklerini kapsar. Münhasıran yürüyüş üzere yük verilerek yapılan egzersizler desteklenmeli ve bu kollayıcı tedbirler tüm topluluğa genellenmelidir.Erken tanı konması son kademe değerlidir.
Tedavide;
1. Ömür üslubunda değişiklikler yaparak düşmeyi azaltacak tedbirler almak,
2. Doktorunuzca önerilen egzersiz programlarını tatbike çalışmak, günlük yaşantınızda bel ve sırtınızı muhafazaya yönelik teklifleri uygulamak
3. Beslenmenizi önerilen halde düzenlemek, münhasıran kalsiyumdan güçlü azıkları bol almak ve güneş ışığından faydalanmak
4. İlaçlarınızı sistemli kullanmak ve yeniden nizamlı tabip denetimine gitmek,
5. Osteoporozun önlenebilen ve tedavi edilebilen bir hastalık olduğunu bilmek ve sigara, çok alkol, kahve üzere risk faktörlerinden uzaklaşmak
Beslenme
Diyetle ehliyetli ölçüde kalsiyum alarak iskeleti zayıflatıcı bir neden olan kalsiyum eksikliğini ortadan kaldırmak gerekir.
35 yaşından sonra kuvvetli kemiklere sahip olmak isteyen herkesin günde 1000 miligram elementer kalsiyum alması gerekir. Osteoporoz riski taşıyanlarda ise kalsiyum alımı 1500 miligrama kadar çıkarılmalıdır.
Diyetle kalsiyum alımı artırılırken, düşük yağ içeren besinleri almaya itina gösterilmelidir.. Günlük kalsiyum alımı bir hafta boyunca kaydedilir ve doktora haber verilir; şayet diyet gereğince kalsiyum içermiyorsa alım tabip önerisi ile kalsiyum tabletleriyle desteklenir. Lakin böbrek taşı yahut sair bir hastalık varsa, kalsiyum tabletlerini almadan evvel kesinlikle doktora danışılmalıdır.
Fizikî aktivite
Kemik sıhhatinin korunması ve osteporozun önlenmesi için tertipli fizikî aktivite çok kıymetlidir.
Kemiklerin vücut yükünü taşıdığı tipte egzersizler yük verme egzersizi olarak isimlendirilir; bunlar yürüyüş, dans etmek, merdiven çıkmak ve düşük seviyeli aerobik egzersizlerdir. Kemiklerin güçlenmesi ve sağlıklı bir yaşama sahip olunması açısından yürüyüş en yeterli fizikî aktivitelerden biridir.
Hiçbir egzersiz tabibin onayı alınmadan yapılmamalıdır. Osteoporoz dışında ek bir öbür hastalık varsa Fizikî Tıp ve Rehabilitasyon mütehassısı tabip şahsa kişisel bir egzersiz programı önerecektir.
Osteoporozda egzersiz ve fizikî aktivitenin yararları
1.Kemik kitlesindeki kaybı yavaşlatır.
2.Kemik kitlesini artırır ve kırığı önler.
3.Eklem esnekliğini ve sağlamlığını destekler.
4.Denge sağlamayı geliştirerek düşmeyi önler.
5.Kas gücünü geliştirir.
6.Postürü (düzgün duruş) korur.
7.Kalp ve teneffüs sisteminin dayanıklılığını artırır.
Osteoporoz tedavisinde kullanılan ilaçlar
-Hormon replasman (yerine koyma) tedavisi
Östrojen ve progesteron almak hormon mekanına koyma tedavisi olarak bilinir ve menopoza giren kimselerde ateş basması, boyun ve yüzde kızarıklıklar, lekeler, terleme, üşüme, titreme, cinsî bağlantı sırasında rahatsızlık duyma, depresif belirtiler ve osteoporozu önlemek hedefi ile kullanılır.
Bu tedavi testosteron eksikliği saptanan osteoporozlu erkeklerde de testosteron preparatları verilerek uygulanmaktadır.
-Kalsiyum
Hem hatun hem de erkeklerde iskelet sisteminin gelişmesi ve kemik yoğunluğunun devamı için ömür uzunluğu yerinde kalsiyum alımı kıymetlidir. Bayanlarda menopoz sonrası periyotta ve her iki cinste yaşlılık sürecinde 1500 mgr günlük kalsiyuma gereksinim vardır.
-D vitamini
Besinlerle alınır ve şayet direkt güneş ışığına maruz kalınırsa deriden sentezlenir. Günlük muhtaçlık 400-600 ünitedir. Menopoz sonrası bu gereksinim 800 üniteye çıkar.
-Aktif bir D vitamini metabolitleri
Osteporozlu hastalarda kalsiyumun emilimini düzenlerler, tedavi dozu günde 50 mikrogramdır.
-Kemik imalatını arttıran ve/veya kemik yıkımını azaltan çeşitli ilaçlar
Osteoporoz tedavisinde kullanılan ilaçların tümü tabip önerisi ile ve yeniden tabip denetimi altında kullanılarak tesirli olabilir. Periyodik hekim denetimleri ilacın istenmeyen tesirlerini yahut yan tesirlerini saptama yanında kullanılan ilacın yararlı olup olmadığını belirlemede de manalıdır.
