Otistik Çocuklara Eşleme Becerisinin Öğretilmesi

Otistik Çocuklara Eşleme Becerisinin Öğretilmesi Gelişim yetersizliği olan çocuklar, bilhassa de otistik çocuklar, dikkati yöneltme ve öbür uyaranları birbirinden ayırt etme becerisinde son derece sınırlıdır O Kadar ama, onların görmediğinden veya işitmediğinden bile kuşkulanılabilir böylece, çocuğa belirlenmiş nesnelerin adını veya muhakkak nesneleri isteme becerisini öğretmeden önce, bu nesneleri eşlemek ve sınıflamak öğretilmelidir Eşleme ve sınıflama becerilerini şampiyon çocuklar, öbür zamanlardaki olaylar arasındaki benzerlik ve farklılıkları yakalamada veya bununla beraber meydana gelen farklı olaylar arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları yakalamada çok daha süratli ilerleme gösterirler Hem, eşleme ve sınıflama becerilerinin öğretimi, göreli olarak kolaydır Dolayısıyla, öğrenciler belli becerileri edindikçe öğretimden keyif almaya da başlarlar Fakat, defalarca olduğu gibi, öğrenmede gözlenebilecek bireysel farklılıklara hazırlıklı olmak gerekir Eşleme becerilerinin öğretimine, esas taklit becerilerinin öğretimiyle aynı zamanlı olarak başlanabileceği gibi, çocuğun özelliklerine alt olarak, öncelik taklide veya eşlemeye verilebilir Eşlemede bu ünitede yer alan becerilerin tümünde ölçütü tedarik eden çocuklarda sınıflama becerilerinin öğretimine geçilebilir Eşlemede ilerleyip de sınıflamada zorlanan çocuklarda ise, sınıflama becerilerinin öğretimi konusunda ısrarcı olmayıp, birkaç haftalık bir ara verip, giderken diğer beceriler üzerinde çalışıp, daha sonra sınıflama becerilerine geri dönmek önerilebilir Önce üç boyutlu nesneleri eşleme, sonra ise iki boyutlu görsel uyaranları eşleme üzerinde durulacaktır Eşleme çalışmalarında masa üstünde bir veya birkaç uyaran sunulur ve bu uyaranlara misal denir Öğrencinin eline de bir uyaran verilir ve bu uyarana da benzer denir Eş uyaran, ya misal uyaranın aynısıdır; veya benzeridir sonra öğrenciye ‘Eşle' yönergesi verilir ve çocuğun eşi mesela yanında veya üzerine koyması beklenir Yönergede nesnenin adından hiç söz edilmez çünkü eşleme becerilerinin öğretimi için herif dil becerileri önkoşul değildir; keza, herif dil becerilerini ilerletmek gibi bir gizil hedef da güdülmez Benzeşen Üç Boyutlu Nesneleri Eşleme Eşleme öğretiminin ilk aşaması için çocuğun jurnal yaşamından nesneler seçin Mesela; tabak, kaşık, elen vb Çocuğun fazla sevdiği araçları veya oyuncakları kullanmaktan sakınmak gerekir çünkü çocuk bunları bir defa eline alınca teslim etmek istemeyebilir Böyle durumlarda ise öğretim yerine getirmek olası olmayacaktır Çorap, terlik, elen gibi çift olarak kullanılan nesneler daha da yerinde olabilir Hem, tabak gibi birbirinin içine giren, külah gibi ters olarak masaya konduğunda birbirinin içine giren ve elen gibi birbirinin üstünde kolayca durabilen nesneler de alıştırma esnasında ilave fayda sağlayacaktır Böylece, çocuğun elindeki nesneyi nereye bırakacağını bilememesi gibi muhtemel sorunlar önlenecektir Benzeşen İki Boyutlu Nesneleri Eşleme Yukarıda anlatılan süreci tıpkı izleyerek, fotoğraf eşleme becerisini öğretin Resimlerin zemin, materyal, ebat vb özelliklerinin aynı olmasını sağlayın Çalışmaya daha önce kullanmış olduğunuz bardağın, çorabın ve kaşığın beyaz zemin üzerine benzer renklerle üretilmiş resimleriyle başlayabilirsiniz Gitgide Artarak daha öbür nesnelerin resimlerini çalışmaya dahil edebilirsiniz Çocuğun özelliklerine ast olarak, en az 5x5, maksimum 10x10 santim büyüklüğünde resimler hazırlayabilirsiniz Resimlerin kalın karton üstüne yapıştırılması ve kaplanması kullanımı kolaylaştıracaktır Renk ve Şekil Eşleme Yukarıdaki süreçleri izleyerek, önce başlıca renklerin 5x5 santim boyutlarında hazırlanmış kare kartlarıyla çalışın Ardından da, bu renklerde üç boyutlu nesnelerle (örneğin, Lego parçaları, mandallar vb) çalışın Çocuklardaki renk edinim sırasını dikkate alarak, çalışmaya kırmızı ve maviyle başlatmak; daha sonra yeşil ve sarıya aşmak; bunlarda ölçütler karşılandıktan daha sonra portakal ve moru ele almak; siyah, beyaz, kahve ve pembeyi ise en sona ele vermek önerilebilir Şekil eşlemede 5x5 santim çapında veya yüksekliğinde ve benzer renkte geometrik şekillerle çalışın Çalışmaya kare ve daire ile başlayın; daha sonra üçgeni, dikdörtgeni ve baklavayı ele alın Üç Boyutlu Nesnelerle İki Boyutlu Temsillerini Eşleme Masaya, daha önce kullanılmış olan bir devlete ait koyup, çocuğun eline de bu resmin ait olduğu nesneyi vererek denemeyi başlatın Üç boyutlu nesneleri eşlemenin birinci aşamasındaki süreci izleyerek öğretimi gerçekleştirin sonradan masaya diğer bir resim koyun ve çocuğa da o resmin ait olduğu nesneyi verin Benzer süreci izleyin Son olarak ise, masaya her iki devlete ait de koyun ve çocuğa resimlerden birine ait nesneyi verin Bütün bu basamakları yukarıdaki talimat doğrultusunda gerçekleştirin Nesneleri Sınıflarına Göre Eşleme Benzer Sınıftan Benzeyen Olmayan Nesneleri Eşleme Bu öğretim basamağı için aynı sınıfa ait nesnelerin ayrı örneklerini bulun Mesela; öbür boyutlarda, renklerde, şekillerde, materyallerde vb tabaklar, kalemler, terlikler Önceleri, birbirinden çok ayrı olmayan benzeşen olmayan nesnelerle amaçlamak işinizi kolaylaştıracaktır Mesela, bir metal çorba kaşığı ve aynı cinsten bir metal tatlı kaşığı ya da bir bağcıklı beyaz ayakkabı ve bir cırtcırtlı beyaz kundura Artan Bir Şekilde nesneler arasındaki farklılıkları artırın Mesela, bir ufak kırmızı plastik kaşık ve bir büyük metal kaşık veya bir kahverengi erkek ayakkabısı ve bir kırmızı kadın ayakkabısı Bu basamakta önce aynı sınıftan benzeyen olmayan üç boyutlu nesnelerle; sonradan ise aynı sınıftan benzeşen olmayan iki boyutlu resimlerle çalışılır Üç Boyutlu Nesnelerle Benzeyen Olmayan İki Boyutlu Temsillerini Eşleme Bu basamakta, daha önce kullanılmış olan nesneler ve resimler kullanılır Masanın üzerine iki farklı sınıfa ait iki fotoğraf konur Çocuğa da bu resimlerden birinin sınıfından bir nesne verilir Örneğin, masaya bir kırmızı kalem devlete ait ve bir kulpsuz mavi bardak resmi konur; çocuğa da bir sarı kalem verilir Çocuğa ‘Eşle' denir ve ipuçları yardımıyla çocuğun kırmızı kalem resminin üzerine sarı kalemi bırakması sağlanır Resimlerin masadaki konumları değiştirilerek ve ipuçları silikleştirilerek yeni denemeler yapılır Çocuk 10'da 9 ipuçsuz içten ölçütüne ulaştığında, masadaki öteki resme karşılık gelen bir nesne (mesela, kulplu yeşil bardak) çocuğa verilir ve ‘Eşle' denir' Benzer işlemlerle 10'da 9 ölçütü hedeflenir Masadaki her resim için üçer yeni nesneyle daha çalışılması planlanabilir Kaynak: Kırcaali – İftar Gönül, Otistik Çocukların Eğitimi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gelişimsel Yetersiliği Olan Çocukların Öğretmenliği Yüksek Lisans Programı, Ders Notları, Nisan 2007, Eskişehir