Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Aşırı kullanım yaralanması ani gelişen yaralanmalardan farklı olarak bir hareketin tekrar tekrar yapılmasına bağlı gelişen zedelenmelerdir. Tendon, kas-tendon bileşkesi, yumuşak doku kompartmanları, kemik, kemiği saran zar, kıkırdak, bursa, sinir lifleri, çocuklarda büyüme plakları aşırı kullanım sonucu hasara uğrayabilen dokulardır.
Egzersiz vücut üzerinde belli bir stres oluşturur. Strese maruz kalan dokular kalınlaşıp kuvvetlenerek adaptasyon gösterir. Böylece egzersiz ile kaslarımız kuvvetlenir, sıkılaşır ve büyür. Tendonlar kuvvetlenir, kemik yoğunluğu artar. Ancak egzersiz adaptasyonun gerçekleşemeyeceği şekilde yapılırsa aşırı yüklenme mikroskopik hasarlara yol açabilir. Bu hasarlar birikerek bağışıklık sistemi aktivasyonu demek olan inflamasyona (yangı), halk arasında bilinen şekli ile iltihap ve ödeme neden olur.
Aşırı Kullanım Yaralanmaları Nelerdir?
Fizik tedavi ve rehabilitasyon branşının alanına giren pek çok sorun aşırı kullanım yaralanması (overuse injury) sonucu ortaya çıkmaktadır. Aşağıda bu sorunların bir listesi bulunuyor. Listede belirtilen sorunların bazısı aşırı kullanım harici nedenlerle, örneğin ani travma sonucu da gelişebilir. Aşırı kullanım yaralanmaları spor veya mesleki aktivitelere bağlı oluşabilir.
Aşil tendiniti
De Quervain tenosinoviti
Dejeneratif disk hastalığı
Diz bursiti
DOMS – Geç başlangıçlı kas ağrısı
Femoroasetabular sıkışma (FAI)
Golfçü dirseği (medial epikondilit)
İliotibial bant sendromu
Kas krampları
Karpal tünel sendromu
Kondromalazi patella
Koşucu dizi
Kronik hamstring zedelenmesi
Kronik kompartman sendromu
Menisküs hasarı
Metatarsalji
Olekranon bursiti
Osgood Schlatter hastalığı
Osteitis pubis
Patellar tendinit
Plantar fasiit
Kaburga stres kırığı
Rotator kaf sendromu
Sakroiliak disfonksiyon
Shin splint
Tenisçi dirseği (lateral epikondilit)
Trokanterik bursit
Aşırı Kullanım Belirtileri Nelerdir?
Şişlik veya ödem (her zaman dışarıdan fark edilemeyebilir)
Dokunmakla hassasiyet
Kızarıklık
Etkilenen uzvun istenildiği gibi kullanılamaması
Aşırı kullanım yaralanmasının başlangıç evrelerinde bu belirtiler çok hafif, belli belirsiz olabilir. İlk belirti daha çok sabah saatlerinde fark edilen tutukluk ve ağrıdır. Bu şikayetler biraz hareket ve ısınma ile kaybolur. Fakat aşırı kullanım devam ederse hasar zaman içinde ilerler; ağrı ısınma hareketleri ile geçmez tam tersine aktivite sonrası artış gösterir. Sonunda günlük yaşamı olumsuz etkileyen kronik ağrı oluşabilir.
Aşırı Kullanım Yaralanmasının 4 Evresi
Evre 1: Isınma hareketleri ile kaybolan rahatsızlık hissi
Evre 2: Rahatsızlık hissi ısınma hareketleri ile kaybolur ancak aktivitenin sonunda yeniden ortaya çıkar.
Evre 3: Rahatsızlık hissi aktivite sırasında kötüleşir.
Evre 4: Ağrı ve rahatsızlık süreklidir.
Sorunun ilk evrede tespiti ve tedavisi yaralanma kötüleşmediği sürece aktiviteye devam etmeyi sağlar.
İkinci evrede aktivite ağrının oluşmasını önleyecek şekilde yoğunluk azaltılarak devam ettirilebilir. Bu sırada tedavi yapılır. Tedavi tam iyileşme olana kadar sürdürülmelidir.
Eğer yaralanma üçüncü ya da dördüncü evreye kadar ilerlemişse aktivite hemen sonlandırılmalıdır. Ağrıya yol açan neden bulunup tedavi edilmeden ve şikayetler tamamen geçmeden aktiviteye dönülmemelidir. Profesyonel sporcular için bazı istisnalar olabilir.
Aşırı Kullanım Yaralanması Neden Olur?
Kasların yeterli ölçüde kuvvetli ve dayanıklı olmaması bu soruna zemin hazırlar. Kor stabilitesinin kötü olması, kaslar arasındaki dengesizlikler (bir tarafta kuvvetli ve sıkı kaslar, diğer tarafta zayıf ve gerilmiş kaslar), bağ dokunun yeterince esnek olmaması (tutukluk), biyomekanik veya dizilim bozuklukları (düz tabanlık, diz kapağının yana kayması vb), yanlış antrenman teknikleri ve uygun olmayan ekipman kullanımı aşırı kullanım yaralanmalarının başlıca nedenleridir. En sık olarak ise antrenman sırasındaki hatalar ve olması gerekenden daha erken dönemde egzersiz yoğunluğunu arttırmak bu soruna yol açar. Hep aynı kasları çalıştıran egzersiz yapılması riski arttırır.
Aşırı Kullanım Yaralanması Nasıl Önlenir?
Tüm egzersizlerden önce ısınma, sonra ise soğuma hareketleri yapılmalıdır. Egzersiz süresi yeterli istirahat ve iyileşmeye izin verecek ölçüde ayarlanmalıdır. Spor için doğru ekipmanlar kullanılmalıdır. Örneğin koşu için koşu ayakkabısı giyilmelidir. Egzersiz yoğunluğu mesafe, hız, ağırlık gibi parametreler açısından haftada %10’dan fazla arttırılmamalıdır. Egzersizler doğru teknikle uygulanmalıdır. Kuvvet egzersizlerine başlamadan önce 2-3 hafta kondüsyon arttırıcı hareketler yapılmalıdır. Vücudun yanlış bir şeyler olduğuna dair sinyali olan ağrı hissine dikkat gösterilmelidir. Sorunların erkenden fark edilmesi aktiviteye ara verilmeden tedavi edebilmeye imkan verir. Ağrı ortaya çıktığında ve kötüleştiğinde buna rağmen egzersizi daha da zorlamak doğru değildir. Tam iyileşmenin sağlanmasına özen gösterilmelidir. Örneğin sağ bacakta ağrı olması telafi amaçlı sol bacağa daha fazla yüklenmeye ve orada yaralanmaya yol açabilir.
Aşırı Kullanım Yaralanması Tedavisi
Nedeni belirlemek ve ortadan kaldırmak, inflamasyonu azaltmak, şikayetlerin derecesine göre dikkatli bir şekilde aktiviteye dönmek tedavinin ana çatısını oluşturur. Erken dönemde fark edilen yaralanmalarda istirahat, soğuk uygulama, kompresyon (zedelenen bölgenin elastik bandajla sarılması) ve elevasyon (etkilenen bölgenin mümkünse kalp seviyesinden yüksekte tutulması) temel tedavi uygulamalarıdır. Bu yöntemler ödemin azalmasına yardım eder ve iyileşmeyi kolaylaştırır.
Egzersiz vücut üzerinde belli bir stres oluşturur. Strese maruz kalan dokular kalınlaşıp kuvvetlenerek adaptasyon gösterir. Böylece egzersiz ile kaslarımız kuvvetlenir, sıkılaşır ve büyür. Tendonlar kuvvetlenir, kemik yoğunluğu artar. Ancak egzersiz adaptasyonun gerçekleşemeyeceği şekilde yapılırsa aşırı yüklenme mikroskopik hasarlara yol açabilir. Bu hasarlar birikerek bağışıklık sistemi aktivasyonu demek olan inflamasyona (yangı), halk arasında bilinen şekli ile iltihap ve ödeme neden olur.
Aşırı Kullanım Yaralanmaları Nelerdir?
Fizik tedavi ve rehabilitasyon branşının alanına giren pek çok sorun aşırı kullanım yaralanması (overuse injury) sonucu ortaya çıkmaktadır. Aşağıda bu sorunların bir listesi bulunuyor. Listede belirtilen sorunların bazısı aşırı kullanım harici nedenlerle, örneğin ani travma sonucu da gelişebilir. Aşırı kullanım yaralanmaları spor veya mesleki aktivitelere bağlı oluşabilir.
Aşil tendiniti
De Quervain tenosinoviti
Dejeneratif disk hastalığı
Diz bursiti
DOMS – Geç başlangıçlı kas ağrısı
Femoroasetabular sıkışma (FAI)
Golfçü dirseği (medial epikondilit)
İliotibial bant sendromu
Kas krampları
Karpal tünel sendromu
Kondromalazi patella
Koşucu dizi
Kronik hamstring zedelenmesi
Kronik kompartman sendromu
Menisküs hasarı
Metatarsalji
Olekranon bursiti
Osgood Schlatter hastalığı
Osteitis pubis
Patellar tendinit
Plantar fasiit
Kaburga stres kırığı
Rotator kaf sendromu
Sakroiliak disfonksiyon
Shin splint
Tenisçi dirseği (lateral epikondilit)
Trokanterik bursit
Aşırı Kullanım Belirtileri Nelerdir?
Şişlik veya ödem (her zaman dışarıdan fark edilemeyebilir)
Dokunmakla hassasiyet
Kızarıklık
Etkilenen uzvun istenildiği gibi kullanılamaması
Aşırı kullanım yaralanmasının başlangıç evrelerinde bu belirtiler çok hafif, belli belirsiz olabilir. İlk belirti daha çok sabah saatlerinde fark edilen tutukluk ve ağrıdır. Bu şikayetler biraz hareket ve ısınma ile kaybolur. Fakat aşırı kullanım devam ederse hasar zaman içinde ilerler; ağrı ısınma hareketleri ile geçmez tam tersine aktivite sonrası artış gösterir. Sonunda günlük yaşamı olumsuz etkileyen kronik ağrı oluşabilir.
Aşırı Kullanım Yaralanmasının 4 Evresi
Evre 1: Isınma hareketleri ile kaybolan rahatsızlık hissi
Evre 2: Rahatsızlık hissi ısınma hareketleri ile kaybolur ancak aktivitenin sonunda yeniden ortaya çıkar.
Evre 3: Rahatsızlık hissi aktivite sırasında kötüleşir.
Evre 4: Ağrı ve rahatsızlık süreklidir.
Sorunun ilk evrede tespiti ve tedavisi yaralanma kötüleşmediği sürece aktiviteye devam etmeyi sağlar.
İkinci evrede aktivite ağrının oluşmasını önleyecek şekilde yoğunluk azaltılarak devam ettirilebilir. Bu sırada tedavi yapılır. Tedavi tam iyileşme olana kadar sürdürülmelidir.
Eğer yaralanma üçüncü ya da dördüncü evreye kadar ilerlemişse aktivite hemen sonlandırılmalıdır. Ağrıya yol açan neden bulunup tedavi edilmeden ve şikayetler tamamen geçmeden aktiviteye dönülmemelidir. Profesyonel sporcular için bazı istisnalar olabilir.
Aşırı Kullanım Yaralanması Neden Olur?
Kasların yeterli ölçüde kuvvetli ve dayanıklı olmaması bu soruna zemin hazırlar. Kor stabilitesinin kötü olması, kaslar arasındaki dengesizlikler (bir tarafta kuvvetli ve sıkı kaslar, diğer tarafta zayıf ve gerilmiş kaslar), bağ dokunun yeterince esnek olmaması (tutukluk), biyomekanik veya dizilim bozuklukları (düz tabanlık, diz kapağının yana kayması vb), yanlış antrenman teknikleri ve uygun olmayan ekipman kullanımı aşırı kullanım yaralanmalarının başlıca nedenleridir. En sık olarak ise antrenman sırasındaki hatalar ve olması gerekenden daha erken dönemde egzersiz yoğunluğunu arttırmak bu soruna yol açar. Hep aynı kasları çalıştıran egzersiz yapılması riski arttırır.
Aşırı Kullanım Yaralanması Nasıl Önlenir?
Tüm egzersizlerden önce ısınma, sonra ise soğuma hareketleri yapılmalıdır. Egzersiz süresi yeterli istirahat ve iyileşmeye izin verecek ölçüde ayarlanmalıdır. Spor için doğru ekipmanlar kullanılmalıdır. Örneğin koşu için koşu ayakkabısı giyilmelidir. Egzersiz yoğunluğu mesafe, hız, ağırlık gibi parametreler açısından haftada %10’dan fazla arttırılmamalıdır. Egzersizler doğru teknikle uygulanmalıdır. Kuvvet egzersizlerine başlamadan önce 2-3 hafta kondüsyon arttırıcı hareketler yapılmalıdır. Vücudun yanlış bir şeyler olduğuna dair sinyali olan ağrı hissine dikkat gösterilmelidir. Sorunların erkenden fark edilmesi aktiviteye ara verilmeden tedavi edebilmeye imkan verir. Ağrı ortaya çıktığında ve kötüleştiğinde buna rağmen egzersizi daha da zorlamak doğru değildir. Tam iyileşmenin sağlanmasına özen gösterilmelidir. Örneğin sağ bacakta ağrı olması telafi amaçlı sol bacağa daha fazla yüklenmeye ve orada yaralanmaya yol açabilir.
Aşırı Kullanım Yaralanması Tedavisi
Nedeni belirlemek ve ortadan kaldırmak, inflamasyonu azaltmak, şikayetlerin derecesine göre dikkatli bir şekilde aktiviteye dönmek tedavinin ana çatısını oluşturur. Erken dönemde fark edilen yaralanmalarda istirahat, soğuk uygulama, kompresyon (zedelenen bölgenin elastik bandajla sarılması) ve elevasyon (etkilenen bölgenin mümkünse kalp seviyesinden yüksekte tutulması) temel tedavi uygulamalarıdır. Bu yöntemler ödemin azalmasına yardım eder ve iyileşmeyi kolaylaştırır.
