Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Ozon Tabakası Delinmesi nedir
Ozon Tabakasının Delinmesi Ne Demektir?
OZON TABAKASININ DELİNMESİ
Ozon tabakasındaki delikten bahsedildiğini şu ya da bu şekilde duymuşsunuzdur Aslına bakarsanız ozon deliğiterimi, ozon moleküllerinin en ince ayrıntısına kadar yok olmasını değil onların büyük ölçüde ve tez azalmasını ifade etmektedir Sonuçta ozon tabakasında önemli boyutlarda bir incelme söz konusudur Bu yüzden dünyanın neresinde olursanız olun hakiki bir delik göremeyeceksinizdir
1985 yılında İngiliz bilim adamları Antarktik Kıtası üzerindeki ozon tabakasındaki fazla incelmeyi ya da deliğikeşfettiklerini açıklayarak herkesi şaşırttılar Benzer grup Eylül ve Kasım ayı ortalarına dek uzanan bir periyot için Halley Bay (Antarktika) üzerindeki ozon konsantrasyonunun 1980'lerdeki seviyesinden %40 daha eksik olduğunu buldular Tekrar bilim adamlarının yoğun çalışmaları ve titiz ölçümleri neticesinde, incelmenin 1970'lerin sonlarında şekillenmeye başladığı sonucuna varıldı Ozon tabakasındaki incelme artan bir şekilde daha geniş bir bölge üzerine yayılmaktadır, yani Antarktik Kıtası'ndan daha öteye Güney Amerika'nın ucuna değin erişmektedir Birincil keşfedildiğinde EylülEkim almak üzere iki aylık bir periyotta görülürken günümüzde deliğin (incelmenin) varlığının EylülAralık ayları arasında daha uzun bir periyotta devam ettiği görülmektedir
Antarktik ozon deliğinin keşfinden sonra bilim adamları Arktik'teki ozon seviyesinde, Güney Kutbu üzerindekinden fazla daha az miktarda olmakla beraber, yine de önemli sayılabilecek azalmalara dair ip uçları buldular Her yıl ahenkli olarak beliren ve gitgide büyüyen Antarktik ozon deliğine benzemeyen Kuzey Kutbu üzerindeki ozon kaybı fazla daha değişkendir
Yöresel olarak ozon tükenmesi enlem ve yılın mevsimlerine kadar değişir Kuzey yarımkürede ozon incelmesi kışın sonlarında ve baharın başlarında en büyüktür Bu zamanlarda ozon kaybı uzun süreli ortalamaları saygın oranda aşabilmektedir
• Ozondaki ciddi tükenme Güney Kutbu üzerinde görülürken, ılımlı alanlarda daha az miktarlarda ve çok daha eksik miktarlarda da tropiklerde tükenme gözlemlenmektedir Bu, ozon tabakasının doğal olarak kutuplarda daha kalın ve tropiklerde daha ince olmasından nedeniyle bir anlamda şanstır
OZONUN TABAKASININ DELİNMESİNİN YERYÜZÜNE ETKİLERİ
Ozon tükenmesinin bir sonucu olarak dünyaya erişen ilave UVB radyasyon, en kolay tek gözenekli olan bitkilerden böceklere, balıklara, kuşlara ve memeli hayvanlara kadar halk da dahil bütün canlılar üzerinde zararlı etkilere sahip olabilir
Insanlar Üzerindeki Etkileri : Ultraviyole (UV) radyasyonun cilt kanseri de dahil pekçok insan sağlığı problemleriyle bağıntılı olduğu bilinmektedir Deri kanserinin başlıca sebebi fazla pozitif güneş ışığıdır Güneş yanığı bir sıhhat belirtisi olmadığı gibi 18 yaşından önceki birkaç ciddi güneş yanığı daha sonraki hayat sürecinde deri kanserinin gelişme şanşını önemli ölçüde arttırır Açık tenli, açık renk saçlı kişiler cilt kanserine yakalanmakta en yüksek riske sahip olmalarına karşın; tüm cilt tipleri için risk, daha fazla UVB radyasyona maruz kalmakla artar
Güneşin brülör ışınları gözlere de hasar verebilir Deliller uzun süreli güneş ışınlarına maruz kalmanın görmeyi azaltan ve sürekli körlüğün başlıca nedeni olan, gözbebeklerini örten kataraktı başlattığını göstermektedir Ozon tabakasındaki %10'luk kesintisiz azalma sonucunda küresel olarak her sene takriben iki milyon yeni katarakt vakasının ortaya çıkacağı varsayım edilmektedir Izdırap veren, ama çoğunlukla tedrici görüş kaybı olan kar körlüğüne de UV ışınları niçin olmaktadır
Artan UVB'ye maruz kalmak insanların bağışıklık sistemini zayıflatır ve bu da vücutlarımızı enfeksiyon hastalıklarına karşısında fazla daha hassas ayla getirmektedir
Ur Üzerindeki Etkileri: Fazla UVB, neredeyse tüm yeşil bitkilerin çoğaltma süreçlerine mani olur Küresel ozon kayıplarının bitki türlerindeki zayiatları başlatabileceği endişesi vardır ve bunun sonucu küresel yiyecek stoklarının azalması olacaktır
Buğday, pirinç, darı ve soya fasulyesi gibi dünyadaki esas gıda ürünlerinden çoğu da dahil elde etmek üzere pekçok tarımsal mahsul güneşin yakıcı ışınlarına aleyhinde duyarlıdırlar Deneyler yiyecek üretiminin, dünyaya ulaşan UVB radyasyondaki her %1'lik artışla %1 oranında azalabileceğini göstermektedir
Nitrojen kullanan bitkilerin gelişimleri, artan UVB radyasyon tarafından bozulur Fazla pahalı aşılama yöntemleri bir takım kayıpları telafi etmeye destek ederken, toprağın verimliliği ciddi olarak azalır
Bitki türlerindeki herhangi kayda değer bir kayıp, öteki türler ve ekosistemler üstünde bir etkiye sahip olacaktır Bitkiler oksijen üreticisidirler ve karbondioksid için başlıca ambar yeridirler Onlar ayrıca toprak erozyonunu ve hem de su kaybını önlerler
Ormancılık alanında da büyüyen UVB radyasyonun özellikle fidelerden bitki yetiştirmeyi negatif yönde etkilediğini yapılan araştırmaların sonuçları göstermiştir
Hayvanlar Üzerindeki Etkileri : Birçok hayvan türleri UVB'ye aleyhinde kalın derileri ve deri pigmentasyonu nedeniyle insanlara nazaran fazla daha artı korunmaya sahip olmalarına rağmen bazıları çoğalan UVB'den etkilenebilirler UVB evcil hayvanlarda insanlarda görülenlere benzer kanserlere neden olur Gözler ve vücudun UV'ye maruz kalan pigmentsiz kısımları çok daha fazla risk altındadırlar Deri tümörleri; inekler, keçiler, koyunlar, kediler ve köpeklerde ve göz tümörleri; atlarda, koyunlarda, domuzlarda ve sığırlarda gözlenmektedir
Endüstriyel Materyaller Üzerindeki Etkileri : UV ışınlara maruz kalmak ilk olarak plastik almak üzere belirtilmiş endüstriyel materyallere hasar verebilir UV'deki en ufak bir artış bu materyallerin dayanıklılığını azaltır ve uygulama ömürlerini kısaltır Plastik; stadyum koltukları, halatlar, evlerin cepheleri ve seraların üzerindeki şeffaf örtü de dahil pekçok öbür kasıt için dış dünyada kullanılmaktadır Bunlar üzerindeki UV zararları kolaylıkla görülebilir Örneğin; dış yüzeylerdeki plastik kolaylıkla kırılabilir, sararır ve zamanla çatlaklar oluşur
Hava Kirliliğinin Artması: Uv ışınların yüksek miktarları; havada yer alan kirleticiler arasındaki kimyasal reaksiyonları hızlandırarak şehirsel hava kirliliğinde bir artışa niçin olabilir Çoğu kırsal bölge, aşağı seviye rüzgarlarıyla şehirler ve endüstriyel alanlardan taşınan kirleticilerden asgari kentler değin etkilenebilmektedirler Kentsel duman ve yer seviyesindeki ozon, kaynaktan uzak mesafelerdeki ormanlara ve tarlalara da hasar verebilir Artan hava kirliliği bilhassa astım hastaları ve yaşlılara önemli zararlar verebilir *
Ozon Tabakasının Delinmesi Ne Demektir?
OZON TABAKASININ DELİNMESİ
Ozon tabakasındaki delikten bahsedildiğini şu ya da bu şekilde duymuşsunuzdur Aslına bakarsanız ozon deliğiterimi, ozon moleküllerinin en ince ayrıntısına kadar yok olmasını değil onların büyük ölçüde ve tez azalmasını ifade etmektedir Sonuçta ozon tabakasında önemli boyutlarda bir incelme söz konusudur Bu yüzden dünyanın neresinde olursanız olun hakiki bir delik göremeyeceksinizdir
1985 yılında İngiliz bilim adamları Antarktik Kıtası üzerindeki ozon tabakasındaki fazla incelmeyi ya da deliğikeşfettiklerini açıklayarak herkesi şaşırttılar Benzer grup Eylül ve Kasım ayı ortalarına dek uzanan bir periyot için Halley Bay (Antarktika) üzerindeki ozon konsantrasyonunun 1980'lerdeki seviyesinden %40 daha eksik olduğunu buldular Tekrar bilim adamlarının yoğun çalışmaları ve titiz ölçümleri neticesinde, incelmenin 1970'lerin sonlarında şekillenmeye başladığı sonucuna varıldı Ozon tabakasındaki incelme artan bir şekilde daha geniş bir bölge üzerine yayılmaktadır, yani Antarktik Kıtası'ndan daha öteye Güney Amerika'nın ucuna değin erişmektedir Birincil keşfedildiğinde EylülEkim almak üzere iki aylık bir periyotta görülürken günümüzde deliğin (incelmenin) varlığının EylülAralık ayları arasında daha uzun bir periyotta devam ettiği görülmektedir
Antarktik ozon deliğinin keşfinden sonra bilim adamları Arktik'teki ozon seviyesinde, Güney Kutbu üzerindekinden fazla daha az miktarda olmakla beraber, yine de önemli sayılabilecek azalmalara dair ip uçları buldular Her yıl ahenkli olarak beliren ve gitgide büyüyen Antarktik ozon deliğine benzemeyen Kuzey Kutbu üzerindeki ozon kaybı fazla daha değişkendir
Yöresel olarak ozon tükenmesi enlem ve yılın mevsimlerine kadar değişir Kuzey yarımkürede ozon incelmesi kışın sonlarında ve baharın başlarında en büyüktür Bu zamanlarda ozon kaybı uzun süreli ortalamaları saygın oranda aşabilmektedir
• Ozondaki ciddi tükenme Güney Kutbu üzerinde görülürken, ılımlı alanlarda daha az miktarlarda ve çok daha eksik miktarlarda da tropiklerde tükenme gözlemlenmektedir Bu, ozon tabakasının doğal olarak kutuplarda daha kalın ve tropiklerde daha ince olmasından nedeniyle bir anlamda şanstır
OZONUN TABAKASININ DELİNMESİNİN YERYÜZÜNE ETKİLERİ
Ozon tükenmesinin bir sonucu olarak dünyaya erişen ilave UVB radyasyon, en kolay tek gözenekli olan bitkilerden böceklere, balıklara, kuşlara ve memeli hayvanlara kadar halk da dahil bütün canlılar üzerinde zararlı etkilere sahip olabilir
Insanlar Üzerindeki Etkileri : Ultraviyole (UV) radyasyonun cilt kanseri de dahil pekçok insan sağlığı problemleriyle bağıntılı olduğu bilinmektedir Deri kanserinin başlıca sebebi fazla pozitif güneş ışığıdır Güneş yanığı bir sıhhat belirtisi olmadığı gibi 18 yaşından önceki birkaç ciddi güneş yanığı daha sonraki hayat sürecinde deri kanserinin gelişme şanşını önemli ölçüde arttırır Açık tenli, açık renk saçlı kişiler cilt kanserine yakalanmakta en yüksek riske sahip olmalarına karşın; tüm cilt tipleri için risk, daha fazla UVB radyasyona maruz kalmakla artar
Güneşin brülör ışınları gözlere de hasar verebilir Deliller uzun süreli güneş ışınlarına maruz kalmanın görmeyi azaltan ve sürekli körlüğün başlıca nedeni olan, gözbebeklerini örten kataraktı başlattığını göstermektedir Ozon tabakasındaki %10'luk kesintisiz azalma sonucunda küresel olarak her sene takriben iki milyon yeni katarakt vakasının ortaya çıkacağı varsayım edilmektedir Izdırap veren, ama çoğunlukla tedrici görüş kaybı olan kar körlüğüne de UV ışınları niçin olmaktadır
Artan UVB'ye maruz kalmak insanların bağışıklık sistemini zayıflatır ve bu da vücutlarımızı enfeksiyon hastalıklarına karşısında fazla daha hassas ayla getirmektedir
Ur Üzerindeki Etkileri: Fazla UVB, neredeyse tüm yeşil bitkilerin çoğaltma süreçlerine mani olur Küresel ozon kayıplarının bitki türlerindeki zayiatları başlatabileceği endişesi vardır ve bunun sonucu küresel yiyecek stoklarının azalması olacaktır
Buğday, pirinç, darı ve soya fasulyesi gibi dünyadaki esas gıda ürünlerinden çoğu da dahil elde etmek üzere pekçok tarımsal mahsul güneşin yakıcı ışınlarına aleyhinde duyarlıdırlar Deneyler yiyecek üretiminin, dünyaya ulaşan UVB radyasyondaki her %1'lik artışla %1 oranında azalabileceğini göstermektedir
Nitrojen kullanan bitkilerin gelişimleri, artan UVB radyasyon tarafından bozulur Fazla pahalı aşılama yöntemleri bir takım kayıpları telafi etmeye destek ederken, toprağın verimliliği ciddi olarak azalır
Bitki türlerindeki herhangi kayda değer bir kayıp, öteki türler ve ekosistemler üstünde bir etkiye sahip olacaktır Bitkiler oksijen üreticisidirler ve karbondioksid için başlıca ambar yeridirler Onlar ayrıca toprak erozyonunu ve hem de su kaybını önlerler
Ormancılık alanında da büyüyen UVB radyasyonun özellikle fidelerden bitki yetiştirmeyi negatif yönde etkilediğini yapılan araştırmaların sonuçları göstermiştir
Hayvanlar Üzerindeki Etkileri : Birçok hayvan türleri UVB'ye aleyhinde kalın derileri ve deri pigmentasyonu nedeniyle insanlara nazaran fazla daha artı korunmaya sahip olmalarına rağmen bazıları çoğalan UVB'den etkilenebilirler UVB evcil hayvanlarda insanlarda görülenlere benzer kanserlere neden olur Gözler ve vücudun UV'ye maruz kalan pigmentsiz kısımları çok daha fazla risk altındadırlar Deri tümörleri; inekler, keçiler, koyunlar, kediler ve köpeklerde ve göz tümörleri; atlarda, koyunlarda, domuzlarda ve sığırlarda gözlenmektedir
Endüstriyel Materyaller Üzerindeki Etkileri : UV ışınlara maruz kalmak ilk olarak plastik almak üzere belirtilmiş endüstriyel materyallere hasar verebilir UV'deki en ufak bir artış bu materyallerin dayanıklılığını azaltır ve uygulama ömürlerini kısaltır Plastik; stadyum koltukları, halatlar, evlerin cepheleri ve seraların üzerindeki şeffaf örtü de dahil pekçok öbür kasıt için dış dünyada kullanılmaktadır Bunlar üzerindeki UV zararları kolaylıkla görülebilir Örneğin; dış yüzeylerdeki plastik kolaylıkla kırılabilir, sararır ve zamanla çatlaklar oluşur
Hava Kirliliğinin Artması: Uv ışınların yüksek miktarları; havada yer alan kirleticiler arasındaki kimyasal reaksiyonları hızlandırarak şehirsel hava kirliliğinde bir artışa niçin olabilir Çoğu kırsal bölge, aşağı seviye rüzgarlarıyla şehirler ve endüstriyel alanlardan taşınan kirleticilerden asgari kentler değin etkilenebilmektedirler Kentsel duman ve yer seviyesindeki ozon, kaynaktan uzak mesafelerdeki ormanlara ve tarlalara da hasar verebilir Artan hava kirliliği bilhassa astım hastaları ve yaşlılara önemli zararlar verebilir *
