Paradoks Nedir? Paradoks Örnekleri Nelerdir?

PARADOKS NEDİR?​

Paradoks nedir? Paradoks, beklenilmeyen bir gerçeği ortaya koyan, çelişkili görünen kavramların bir araya getirilmesine denir.

Paradokslar tarih boyunca felsefi düşüncenin merkezi bir parçası olmuştur, basit görünen durumları yorumlamamızı sağlayarak, doğru olduğunu düşündüğümüz şeylere kafasına çevirerek bize aynı derecede mümkün olabilecek durumları sunar. Bir paradoksun amacı okuyucunun bir fikri farklı bakış açılarıyla düşünmesini sağlamaktır.

PARADOKS ÖRNEKLERİ​

Paradoks örneklerinin en ünlü olanlarından birine yalancının paradoksu denir. Aşağıdaki cümlede açıkça görülür: “Bu ifade yanlıştır” bu cümlede doğal bir imkansızlık vardır. Sizi okurken gülümsetecek, aynı zamanda düşündürecek diğer paradokslar ile başbaşa bırakıyoruz:

• Yalnızım dostlarım yalnızım yalnız . (İbrahim Tatlıses)
• Bütün yasakları yasakla. (Yıldız Tilbe)
• Bitene kadar bitmez hayat, bitti mi de biter ama. (Teoman)
• Al tanrım aklımı ki zaten bende değil. (Gülşen)
• Gerçekçi ol imkansızı iste. (Che Guevera)
• Harcama yaparak tasarruf edin.
• Bütün genellemeler yanlıştır.
• Hiçbir şeyden emin olamazsın, bu cümleden bile.
• Değişmeyen tek şey değişimin kendisidir.
• Arayan bulamaz, bulanlar hep arayanlardır.
• Bu cümleyi okumadım.
• Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir.
• Hiçbir şey hissetmediğimi hissediyorum.
• Dünyanın en mütevazi bilim sitesiyiz.

Büyükbaba Paradoksu​

Büyükbaba paradoksu zamanda geriye yolculuk fikrine itiraz eden bir paradokstur.Bu paradoks geçmişe yolculuk yapan bir insanın, eline bir tabaca alıp kendi dedesini öldürmesi fikrine dayanır. Bu durumda yolculuk yapan insanın babası veya annesi hiç doğmamış ve kendisi de Dünya’ya hiç gelmemiş olacaktır. Peki geçmişe gidip büyük babasını vuran kimdi?

Bir kişi zamanda geriye doğru yolculuk yapıp, bir şeyi değiştirmesi sonucunda tutarsızlıklar ve çelişkiler ortaya çıkacak, bu durumda nedensellik ilkesi ihlal edilecektir. Bazı bilim insanları bu paradoksla zamanda seyahat etmeyi imkansız hale getirip getirmediklerini düşünüyorlar. Diğer bilim insanları ise geriye doğru zamanda seyahat etmenin mümkün olabileceğini, fakat geçmişe hiçbir şekilde müdahale edemeyeceğimizi düşünüyorlar.

Berber Paradoksu​

Berber paradoksunda bir berber sadece kendini tıraş edemeyen erkekleri tıraş edebiliyor. Sorumuz ise şudur: Berberi kim tıraş eder?

Berber kendini tıraş edemiyorsa, kurala göre kendini tıraş etmelidir. Kendini tıraş edebiliyorsa, kurala göre kendini tıraş etmeyecektir. Bu paradoksta berberin ve tıraş olanların erkek olduğunu unutmamamız gerekir.

Epimenides Paradoksu​

Epimedides paradoksu, Giritli şair ve filozof olan Epimenides’in “tüm Giritliler yalancıdır” cümlesini kurmasıyla başlar. Tüm Giritliler yalancıysa, o zaman Epimenides de bir yalancıdır. Eğer Epiminedes bir yalancıysa “tüm Giritliler yalancıdır” ifadesi de bir yalandır, bu durumda tüm Giritliler ve Epimenides doğruyu söylüyordur. Sonuç olarak “tüm Giritliler yalancıdır” cümlesi hem doğrudur hem de yanlıştır.

Timsah Paradoksu​

Timsah paradoksunda, bir timsah küçük bir çocuğu yakalar. Çocuğun babası çocuğu geri vermesi için timsaha yalvarır. Timsah, küçük çocuğun babasına, “ne yapacağını doğru tahmin ederse çocuğu serbest bırakacağını” söyler. Çocuğun babası, “Oğlumu geri vermeyeceksin” der. Bunun üzerine timsah yanlış tahminde bulunduğunu, bu yüzden çocuğu geri vermeyeceğini söyler. Eğer timsah çocuğu geri vermezse, babası doğru tahminde bulunmuş olur. Doğru tahminde bulunduğu için de çocuğu geri vereceğine söz vermişti. Peki bu durumda timsah ne yapmalı?

Doğum Günü Paradoksu​

Doğum günü paradoksu aynı zamanda bir matematik problemi olarak da bilinir. Soruları ise şunlardır:

X kişiyle dolu bir oda düşünün, odadaki herhangi bir çiftin aynı günde doğma olasılığı nedir?

X kişiyle dolu bir odadaysam, başka biriyle aynı günde doğma olasılığım nedir?

İkinci sorunun cevabı basitçe ifade edersek (X-1) / 365 (29 Şubat göz ardı erdi edilmiştir.) Örneğin, odada 23 kişi varsa, ikinci sorunun cevabı sadece% 6’dır. Paradoksumuz ise ilk sorunun cevabının kabaca % 50 çıkmasıyla başlar. Bu nasıl mümkün olabilir?

Avukat Paradoksu​

Avukat paradoksunda, yıllar önce bir avukat, öğrenmeye istekli hukuk okuyan bir stajyer ile karşılaşır. Stajyer, “mahkemede ilk davamı kazandığımda alacağım ilk parayı size vereceğim” diyerek avukatla sözleşme yapar ve avukatın yanında eğitim alır. Aralarında usta-çırak ilişkisi başlar. Aradan 1 yıl geçtikten sonra stajyer öğrenci avukat olur ve ustasının yanından ayrılır.

Bir gün paraya çok sıkışan avukat, yeni avukat olan çırağından parasını ister. Çırak ise sözleşmedeki maddeyi hatırlatarak bu parayı veremeyeceğini söyler. Parasını alamayan usta avukat, çırak avukata dava açma kararı alır. Bunun üzerine her ikisi de kendi içinde düşünmeye başlar.

Usta avukat şu iddiada bulunur: “Bu davayı kazanırsam; mahkemeye göre, çırak avukat, parayı ödemek zorunda kalır. Eğer davayı kaybedersem; çırak avukat, bu parayı yine ödeyecek çünkü ilk davasını kazanacaktı.Yani her iki durumda da parayı alacağım “.

Aynı derecede zeki olan çırak avukat ise: “Davayı kaybedersem; sözleşme gereği henüz bir daha kazanmadığım için bu parayı ödemek zorunda değilim. Davayı kazanırsam;haklılığım kanıtlandığı için yine bu parayı ödemeyeceğim. Yani her iki durumda da usta avukata hiçbir şey ödemeyeceğim “.

Peki sizce kim haklı ve kazanan kim?

Tereyağlı Kedi Paradoksu​

Tereyağlı kedi paradoksu, düşünce deneyi üzerinde kurulmuş mizahi bir paradokstur. Gündelik hayatımızda kabul ettiğimiz 2 gerçek üzerinden hareket eder.

• Tereyağlı ekmek düştüğünde her zaman tereyağlı tarafı altta kalır.
• Kediler her zaman dört ayak üzerine düşer.

Paradoks, kedinin sırtına tereyağ tarafı dışarı bakacak şekilde ekmek bağlanarak balkondan aşağı düşürülmesi ile başlar. Üç durumdan biri gerçekleşir:

1. Kedi dört ayak üzerine düşer, böylece tereyağlı ekmek gerçeğini çürütülür.
2. Kedi tereyağlı ekmek üzerinde olacak şekilde yere düşer, böylece kediler dört ayak üzerine düşer gerçeği çürütülür.
3. İki gerçek birbirini çürütmeye devam ettikçe, kedi havada sonsuz dönme durumuna girer.

DİĞER PARADOKSLAR​

Bilim Gemisi ailesi olarak daha önce özel olarak işlediğimiz bazı paradoksların kısa özetini aşağıda listeledik. Detay için resimlerin üzerine tıklayabilirsiniz.

Schrödinger’in Kedisi Paradoksu​

paradoksunda, bir kedi, onu öldürebilecek zehirli madde içeren bir kutuya kapatılır. Kutu kapalıyken kedi canlı ya da ölü olabilir. Yani biri kutuyu açana kadar kedi iki farklı durumdadır. Aynı anda iki farklı durumda olabilir miyiz?

NOT:Erwin Schrödinger, bu düşünce deneyini kuantum mekaniğinin kusurlu bulduğu yönlerine itiraz etmek için yapmıştır.

Fermi Paradoksu​

, fizikçi Enrico Fermi’nin galaksimizin mevcudiyetiyle beraber, Dünya dışı yaşamanın var olması için yeterli zamanın bulunduğunu fark etmesiyle başlar. Fakat etrafına bakındığında, uzaylıların dışarıda olduklarına dair net bir işaret bulamaz. Bu da Enrico Fermi’nin şu soruyu sormasına neden olur: “Dünya dışı yaşam varsa herkes nerede?”

Olbers Paradoksu​

, temelde şu soruyu sorar: “tüm gece gökyüzü neden güneş kadar parlak değil?” Evren her yöne sonsuz genişlediğine göre sonsuz sayıda yıldız olabilir. Bu da nereye bakarsak bakalım, gökyüzündeki her noktanın ışıkla parlamasını gerektirirdi, o zaman uzay neden karanlıktır?

İkizler Paradoksu​

nda, ikiz kardeşlerden biri 20. doğum günlerinde uzay gemisi ile na yakın bir hızla uzaya gitmeye karar verir. Yaklaşık 5 yıl uzayda yolculuk yapar ve 25 yaşındayken Dünya’ya döner. Dünya’ya geri döndüğünde ikiz kardeşinin 90 yaşında olduğunu görür. Peki bu nasıl mümkün olabilir?