Parkinson hastalığı ve rehabilitasyonu

Ismini, marazı birinci sefer titremeli felç olarak tanımlayan James Parkinson'dan alan parkinson marazı, vücutta hareketin denetiminde değerli bir rolü olan dopamin isimli kimyasal unsurun üretim tarafı olan gri cevher (substansia nigra) çekirdeklerindeki bozukluğa bağlı bir merkezi had sistemi rahatsızlığıdır. Dopamin üreten hücrelerin %60-%80 nispetinde kayba uğraması sonucu ehliyetli ölçüde dopamin üretilemez.

Dopamin, farklı vücüt hareketlerini denetim eden dimağ kısımları arasında bildiriler ileten bir, akıcı ve koordineli hareketler yapmayı sağlayan bir kimyasaldır.

Illetin Ana Belirtileri:

Titreme; istirahat halinde ortaya çıkan titreme (tremor). Birinci ortaya çıkanı olup, ekseriyetle başlangıçta tek eldedir. Devranla tıpkı taraf bacağa ve karşı ele geçebilir. Titreme dinlenirken olup, uyurken kaybolur. Sonluluk ve yorgunluk hali titremeyi artırır.

Hareketlerde yavaşlama (bradikinezi)

Kollar, bacaklar yahut gövdede sertlik (rijidite). Sertlik yahut katılık boyun kaslarından başlar ve başın gövdeden önde tutulmasına neden olur. Bel kemiği de etkilenip bali hafif öne şayet. Diz, kalça ve kol eklemleri bükük hal alır.

Marazın ilerlemiş evrelerinde meydana çıkan, Istikrar bozukluğu, koordineli hareketlerde bozukluk ve düşmeler (postüral instabilite)

Marazın İkincil Belirtileri:

El yazısında küçülme

Etkilenen vücut tarafındaki kol sallamada azalma

Etkilenen vücut tarafındaki ayakta sürüme

“Donma” Harekete bağlamakta tereddüt hali, duraksama. Münhasıran yürümeye başlamada.

Donuk yüz sözü (hipomimi)

Cansız konuşma, boğuk konuşma (hipofoni)

Arkaya gerçek düşme eğilimi

Göz kırpma ve yutma reflekslerinde azalma

Vesair Belirtiler:

Uzamış depresyon

Halüsinasyonlar

Uyku bozuklukları (Uykuda konuşma, bağırma)

Koku duyusunda azalma yahut kayıp

Kabızlık

Ağrı kesicilere karşılık vermeyen kol ve bacak ağrıları

Ciltte kepeklenme, yağlanma

Tanı Nasıl Koyulur?

Illeti doğrulayacak rastgele bir test yoktur. Tanı külliyen muayene bulguları ile koyulur. Yapılan tahliller, parkinson illetine misal belirtileri olan öteki illetleri dışlamak gayesiyle yapılır.

Tedavi:

Marazın ilerleyişini külliyen durduracak bir tedavi metodu yoktur. Hastalık kişilerin hayat vadelerini kısaltmaz. Mevcut bulguların tedavisi ile hastalar yıllarca ömür kalitesini belli başlı seviyelerde tutarak tedavi edilebilir.

Illetin semptomlarını çok sarih olarak rahatlatan kimi ilaçlar mevcuttur. Bununla birlikte günümüzde marazın kesin tedavisi bulunmuş değildir. Ekseriyetle hastalar dopamin içeren kombine ilaçlar kullanırlar. Hastaların dörtte üçü tedaviye düzgün karşılıklar verir. Lakin marazın birtakım semptomları, münhasıran tremor ve dengesizlik üzere sorunlar dopamin içeren ilaçlardan tam yarar görmeyebilir.

Hastalık daimdir, semptomlar tedavi altında bile vakitle şiddetlenir. Bu şiddetlenme bireyden insana farklılıklar gösterir. Kimi yatağa bağımlı hale gelirken kimi hafif bulgularla hayatını sürdürür. Hangi hastanın süratle bozulacağını hangisinin daha yavaş seyredeceğini evvelce bilmek mümkün değildir.

Parkinson'da Fizik Tedavi Ve Rehabilitasyon:

Parkinson illetinde uygulanan rehabilitasyonun gayesi, hastanın günlük hayat aktivitelerinde bağımsızlığını sağlamak, hayat kalitesini ve konksiyonelliğini arttırmaktır.

Sıradan eklem hareketlerinin kıymetlendirilmesi, teneffüsün kıymetlendirilmesi, kas ve eklem sertliklerinin değerlendirilmesi(rijidite), hastanın duruş şekli(postürü), kas kısalıkları ve kuvveti, bağımsızlık seviyesi, yürüyüş ve istikrar değerlendirmesi, fonksiyonel kıymetlendirme testleri uygulanarak hastanın umum durumu hakkında geniş malumatlar elde edilir.

Bu değerlendirmeler ışığında hastanın eklem ve kas sertlikleri varsa manual tedavi teknikleri ve mobilizasyon teknikleri ile hastanın şikayetleri azaltılabilir, yürüyüş eğitimi ile yürüyüş düzeltilebilir, ağrısı varsa elektroterapi ajanları ile ağrıları azaltılabilir, istikrar ve uyum geliştirilerek hastanın sık düşmesi önlenebilir, titremeler azaltılabilir, dirençli egzersizlerle kas kuvveti arttırılabilir, düzgün duruş postürü kazanılabilir, teneffüs egzersizleri ile teneffüs derinliği arttırılarak yorgunlukla savaş edilebilir, bu pratikler doğrultusunda hastanın maksimum bağımsızlığı arttırılabilir ve korunabilir.

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyonda Parkinson un çok taraflı kıymetlendirilmesi sonucunda hastanın şikayetleri de göz önünde bulundurularak iyi tedavi formu belirlenir. Hastanın günlük omurdaki, meslek omurundaki ve çevre omurdaki şikayetleri doğrultusunda bu meydanlarda da gerekli düzenlemeler ve tekliflerde bulunarak hastanın hayat kalitesi maksimum seviyeye çıkarılmalıdır. Hastanın fonksiyonelliğinin arttırılması ve korunması için tutarlı durumlarda hastaya yürüyüş, bisiklet, yüzme üzere sporlar önerilmelidir.