Perakendede zorlu viraj: Tarihi daralma

Covid-19 yeni bir küresel ekonomik krizi ateşlerken, 2018'den bu yana döviz krizinin tesirinde olan Türkiye iktisadında beklentiler de en taban düzeyde.

Büyüme sayıları açısından da öncü gösterge olarak kabul edilen ve tüketici davranışlarının ölçüldüğü perakende dalında mart ayında mağazaların kapanmasının akabinde besin perakendesi hariç olmak üzere kesimin yüzde 70'inde ticaret durdu.

İSTİHDAM AZALACAK

Salgının denetim altına alınmasına dair tarihe ait belirsizlikler de devam ederken, kesimin yüzde 45'i salgın sonrası fiyatlarda artış, yüzde 21'i ise istihdamda azalma bekliyor.



Bilgileri 2008 krizi ile karşılaştıran Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV), “2009'un birinci çeyreğinde perakende itimadı artarken, 2020 ikinci çeyreğinde daima azalan bir trend izliyor.

2009 yılı birinci çeyreğinde ulusal gelirin yüzde 14.4 daraldığı göz önünde bulundurulduğunda, 2020 ikinci çeyreğinde ulusal gelirin derin bir daralma göstermesini beklemek gerekiyor” tabirleri ile yüzde 14'ü aşan bir ekonomik daralma beklendiğini ortaya koydu.

TARİHİ DARALMA

TEPAV tarafından 32 vilayette faaliyet gösteren 500 perakendeci ile gerçekleştirilen araştırma, mart datalarının tarihi bir kırılmaya işaret ettiğini ortaya koydu.

Mart ayında perakende dalında daralma yaşayanların oranı yüzde 61'e ulaşırken, Mart 2020'de inanç endeksi eksi 21.4 puan pahasını aldı. Bu paha 2008 krizinin çabucak akabinde gelen Mart 2009'da yüzde eksi 16.7 idi. Araştırma bu noktada ikinci çeyrek için 2008 krizinden daha derin bir küçülme beklentisini ortaya koyuyor.



Alt kesimlere bakıldığında ise kayıp yaşayanların oranı mobilyada yüzde 81, dokumacılık ve hazır giyside yüzde 73 oldu. Bu noktada stok alışverişleri ve temel besine inen tüketici gereksinimleri ile birlikte en yüksek oranda artış beyan eden kesimler ise yüzde 22 ile marketler ve bakkallar oldu.

ektör temsilcilerinin yüzde 45'i gelecek aylarda fiyatlarda artış yaşanacağını beyan ederken, yüzde 36'sı ise satışlarda daralma bekliyor.

Besin fiyatları tırmanacak

Araştırmaya nazaran, satış fiyatında en fazla artış bekleyen kesimler yüzde 54 ile yiyecek, içecek ve tütün eserleri ile motorlu taşıtlar bölümleri oldu.


Fiyatların dokuma ve hazır giysi üzere alanlarda ise düşmesi bekleniyor. Mart 2020'de bölümün yüzde 21'i istihdamda azalma beklediğini aktarırken, en fazla istihdam azalış beklentisi elektrikli mesken aletleri, dokuma, hazır giysi ve ayakkabı bölümlerinde görüldü.

Her 3 şirketten 1'i gelecek 3 ayda da satışlarının azalmaya devam edeceğini açıklarken, yüzde 7'si ise mağaza sayılarında azalma bekliyor. Burada  en fazla azalma beklentisi yüzde 11 ile dokumacılık, hazır giysi dalında görüldü.

Sayime Başçı/Sözcü