Plastik Nedir? Plastikler Hakkında Herşey

Plastikli sanayinin nitroselüloz ’un ticari üretimi ile (1868) başladığı kabul edilir Bu ise yaklaşık 130 yıl öncesi demektir Nitro selülozu takiben, tarihi süreçte ikinci sentetik plastik olan fenolformaldehit esaslı polimerler gelişmiştir Bunların üretimleri ise bu tarihten takriben 40 yıl sonra gerçekleştirilmiştir Bu ve bunları izleyen diğer plastik malzemelerin temel yapı taşları ve hammaddeleri olan polimerler, 19 asrın ikinci yarısındaki bir takım deneme araştırmalar sonunda ve birçoğu tesadüfen ortaya çıkmıştır
Temel olarak doğada 3 öbür malzeme olduğunu ve bunların yaygın olarak kullanıldığını biliyoruz Bunlar; polimerik malzemeler, metalik malzemeler ve seramik malzemeler olarak sıralanabilir
Kolaylıkla el verenler metalleri oluştururlar Ametaller ise polimerleri oluştururlar Metalik ve ametalik elementlerin karışımı ise seramiklere yol açar Bu üç temel araç gereç arasında şu farklılıklar vardır Metaller ısıyı ve elektriği iletirler Parlaktırlar, genellikle serttirler, elektron vererek tepkimeye girerler Yoğunlukları 1 ’den yüksektir Polimerler, elektrik ve ısıyı iyi iletmezler, genellikle sağlam ya da donuk görünümlüdürler Yoğunlukları küçüktür, 1 civarındadır, hafiftirler Özellikle bu farklılıklar nedeni ile de öbür uygulamalar için metaller ya da polimer seçim edilir Metallere kadar polimerler seçim edilmiştir Böylece polimer malzemelerden değişik özellikte plastik üretilmiştir
Polimer maddelerin yıllık tüketimi tüm dünya ülkeleri için 150 milyon tonsene ’dan fazladır Ülkemizde tüketim adeta bu miktarın yüzde biri kadardır Fazla eski tarihlerde kullanılan polimerik malzemelerin başında selüloz,nişasta, doğal kauçuk vb gibi açığa içten polimerler kazanç Doğal polimerler, işlenme zorluğu ve bazı bedensel, kimyasal ve mekanik özelliklerinin yetersizliğinden dolayı yerlerini güya sentetik ve sonra sentetik polimerlere terk etmişlerdir Ilk polimer malzemesi 1863 ’de S Hyatt göre keşfedilen selüloiddir Sanki sentetik bir polimer olan selüloid pamuk selülozundan elde edilmiştir Ancak çağdaş plastik endüstrisi L Baekeland tarafından bakalit sanayii çapında üretilmesiyle 1989 ’da başlar Fenol formaldehit reçinesi olan bakalit telefon ahizeleri gibi plastik ürünlerin yapımında kullanılmıştır 1924 ’e kadar polimer yapılarının “Koloid agregat halinde yer alan ufak moleküllerinden oluştuğu sanılırdı H Staudinger yaptığı büyük çapta incelemelerin sonucu olarak, plastiklerin zincir biçiminde makromoleküllerden oluştuğunu ve bu moleküllerin birbiriyle kovalent bağlanan minik ünitelerden meydana geldiğini göstermiştir Yukarıda bahsedilen fikre dayanarak, polimer sanayi tez gelişmiş ve 1927 ’de selüloz asetat ve polivinil klorür, 1928 ’de polimetilmetakrilat 1929 ’da üreformaldehit reçineleri elde edilmiştir Bunları daha sonra 1932 ’de polietilen, 1934 ’de naylon, poliakrilonitril, stirenakrilonitril ve polivinil asetik asit tuzu, 1937 ’de poliüretan, 1939 ’da teflon ticareti* adıyla bilinen* poli(tetrafloroetilen) 1941 ’de polietilentereftalat, ve orlon ticari adıyla bilinen poliakrilonitril fiber peşine düşüp takip etmiştir
Plastiklerin gelişiminde önemli bir evre, bu malzemelerin sırça, grafit ve karbon elyafları ile karıştırılarak kuvvetlendirilmiş plastiklerin elde edilmesidir Bu malzemelerin mekanik özellikleri, metallerin seviyesine ulaşmakta ve çoğu başvuru alanında plastikler metallere karşı taraf olmaktadır
Plastikleştiriciler
Plastik nedir? Plastik petrolden elde edilir Plastik polimer biçiminde tanımlanan alaşım sınıfına girer Polimer monomer adı bahşedilen küçük moleküllerin kovalent bağlarla birbirine bağlanmasıyla oluşturduğu kocaman moleküller olarak tanımlanır
Günümüzde yaygın olarak kullanılan plastiklerin bir bölümünün camsı geçiş sıcaklığı, Tg oda sıcaklığının üzerindedir Bilindiği gibi Tg ’nin altında polimerler camsı ve kırılgandır Bu sıcaklığın üzerinde ise genel olarak kauçuğumsu tavır gösterirler Ve çarpma dirençleri yüksektir Selülozikler, viniller, akrilikler, vb gibi polimerlerin camsı geçiş sıcaklıklarını düşürmek başka bir ifadeyle bu polimerleri yumuşatmak için plastikleştiriciler kullanılır Buna tipik örnekler PVC ’dir PVC ’nin Tg ’si 80o C dir Bu layık yerinde miktarda plastikleştirici ilavesiyle 0o C ye değin düşürülebilir
Plastikleştiriciler yüksek kaynama noktasına sahip organik sıvılar ya da düşük erime noktası gösteren katılardır Plastikleştiriciler “iç plastikleştiriciler ve “Dış plastikleştiriciler elde etmek üzere esas iki grup altında incelenebilir
a) İç Plastikleştiriciler
Bunlar polimerlerin sentezi esnasında kullanılır polimerik yapıyı yaratıcı monomere, komonomer olarak bağlanır ve polimer zinciri üzerinde yer alırlar Bu amaçla Tg ’si devirmek istenen polimerin monomeri ile Tg ’si düşük bir monomer kopolimerleştirilir Netice kopolimerin Tg ’si bu iki monomerin saf polimerinin Tg ’leri arasında bir değerdedir Monomerlerin oranı ayarlanarak istenilen Tg değerine ulaşılabilir
b) Dış Plastikleştiriciler
Daha yaygın olarak kullanılan türdür Bunlar polimerin işlenmesi (şekillendirilmesi) esnasında yapıya ek edilir Çok kolay bir ifadeyle polimerik yapıda seyreltici rolü oynarlar Polimer zincirler arasına girerek, ikincil kuvvetlerin etkisini azaltır, bu nedenle yapıyı yumuşatırlar
Plastikleştiricilerin polimer ile uyuşabilmesi uygulamada uyarı edilmesi gereken en önemli özelliktir Keza, iyi bir plastikleştiricinin, toksit olmaması, yanmaz olmaması, yanmaz olması, etkisini uzun süre devam ettirmesi ve tatsız olması* beklenir
Plastiklerin Özellikleri ve Dilekçe Alanları
Farklı Alanlara Yönlendirilmiş plastik tipleri vardır Kimi yün değin yumuşak, kimi ise çelik değin sağlamdır Sıcak suda eriyen olduğu gibi alevde dirençli olanları vardır İnce Lexan plastiği tabakası kısa mesafeden alev eden 38 kalibrelik bir tabancanın kurşununu durdurur Bütün plastiklerin tek ortak yönü hepsinin kimyacıların buluşu olmasıdır Hiçbiri yün ve ipekli gibi doğada bulunmaz Yapıları fazla basittir
Binlerce plastik türü olmakla birlikte bunları sıcakta sertleşen ve sıcakta kalıplanan plastikler elde etmek üzere iki esas grupta toplamak mümkündür Sıcakta kalıplanan plastikler erirler ve istenilen şekile girerler Her defasında soğurken sertleşirler Sıcakta sertleşen plastik ısıtıldıktan ve tekrar şekil verdikten sonradan tekrar ısıtılınca şekil değiştirilmez
Sıcakta sertleşen plastikler* defalarca kullanılır Hurda plastikleri de her yerde kullanmanın bir yolu bulunursa çok manâlı bir gelir elde edilecektir Ne eyvah fakat günümüzde hurda plastikleri tekrar değerlendirmek çok zordur Çünkü çeşitli plastik türlerinin bileşimleri birbirinden çok farklıdır Bu farklılıktan nedeniyle geri mutasyon yapılmamaktadır Plastiklerin çoğu karbon ve hidrojen taşıyan moleküllerden meydana gelmişlerdir Kimyacılar molekülleri birleştirerek zincirler meydana getirirler Her zincir büyük bir moleküldür Ara Sıra bu moleküllerin bir kısmının binlerce bağlantısı olur Bunlar kuvvetle ısıtılmaksızın erimezler Bu uzun yapılı molekül zincirli maddelere polimerler denir
Plastiklerin adlarının başında sıkça poli (çok) ekine rastlanır Mesela propilen denilen plastikler propilen gazının uzun molekül zincirlerinden oluşurlar Molekül zincirleri ara sıra işlemlerde geçerek dallara ayrılır Dallar biçiminde sıralanma fazla adaleli değildir Dallara ayrılan plastikler kolaylıkla eriyebilirler
Bunlar yumuşak ve esnektir Oyuncak bebek ve deterjan kutuları yapımında kullanılırlar Üçüncü çeşitlilik bir polimer daha vardır; çapraz tabi polimer diye bilinir Bu polimerde, molekül zincirleri öbür moleküllerin zincirleri ile bağlıdır
Bu yolla elde edilen sıcaklıkta sertleşen plastikler çok sağlam ve fazla yüksek sıcaklıklar dayanıklıdırlar Kimyacılar ilker madde olarak yağdan başlayarak, çok sayıda çeşitli maddeler elde ederler Bütün hammaddelerin en kullanışlısı etilen gazıdır Etilen plastiklerinin maksimum tanınanı ve en basiti polietilendir Hafif kovalar ve taslar, keza deterjan şişeleri bu maddeden yapılır Propilen ve bütilen gazları da fazla sayıda plastiğin yapımında kullanılır Benzen, plastiklerin yapımında kullanılan diğer bir hammaddedir Benzen, naylon ve terilen gibi yapay liflerin yapımında kullanılan bir açılış maddesidir*** Plastikler doğal ve suni almak üzere 2 ’ye ayrılır
Doğal Plastikler
Ilk elde edilen plastikler doğal plastiklerdir Ilk plastikler selüloz nitrattan yapılan saf plastiklerdir Bunlar bitkilerdeki selülozdan yararlanılarak yapılmıştır Selüloz nitrat kafur ve kunduz yağı gibi iki nebati madde ile birleştiğinde bir plastik elde edilir
1868 ’de selüloz nitrat, kafur ve alkol kullanılarak bunun genleşmiş bir şekli elde edildi Buna selüloid adı verildi ve genelde fotoğraf ve sinema filmi gibi maddelerin yapımında kullanıldı Ama selüloid kolaylıkla tutuşabildiğinden yerini selüloz asetat ve etil selüloz gibi selüloz plastiklerine bıraktı
Yapay plastikler
XV yüzyılın başlarında yapay plastikler yapıldı Bu plastikler labaratuarda ayrıntılarıyla kimyasal maddelerden elde edildi
PLASTİK ÜRETİMİNDE KULLANILAN BAZI KİMYASALLAR
1 POLİETİLEN
a) Alçak ve Yüksek Yoğunluklu Polietilen
Molekül yapısının ayarlanması ve katkı maddesi ilavesi ile istenen özelliklerde PE ’ler edinmek mümkündür
Sağlamdır, Asit, baz ve çözücülere dayanıklıdır Dielektrik özellikleri üstündür, Çevre şartlarına dayanıklıdır, Basit işlenebilirler Zincirdeki dallanmalar kristalliğin derecesini ödev eder YYPE ’de dallanma fazla az olup ve molekül yapısı lineerdir Kristallik arttıkça sertlik artar, mekanik ve kimyasal özellikler iyileşir ve akışkan ile gazlara karşısında dayanıklık artar AYPE ’nin kristalliğini hazırlamak için vinil asetat akrilik esterleri ilave edilir Polimerler için ortalama molekül ağırlığı tanımlanır Ortalama molekül ağırlığı, hemen hemen erime indeksiyle belirlenir Erime indeksi molekül ağırlğıyla ters orantılıdır Yüksek molekül ağırlıklı PE ’ne bağlanmada organik peroksitler kullanılır PE ’nin eriyik olarak harmanlanması sırasında eklenen katkı ve dolgu maddeleri aşağı verilmiştir
Oksitlenmeyi önleyiciler: Fenoller, aminler ve fosfitlerdir
UV kararlılık sağlayıcılar: En kayda değer katkı maddesi karbon siyahıdır PE ’nin dışarıda güneşe aleyhinde kullanımda ömrünü uzatır
Kaydırıcı ve bloklaşmayı önleyiciler: Kaydırıcı olarak yağlık asit aminler, bloklaşmayı önleyici olarak da inorganik (silis gibi) dolgular kullanılır
Cam elyaf: Germe dayanımı ve mekanik özellikleri artırır Otomotiv ve boru imalatında kullanılırlar
Polietilen, yüksek ve alçak basınç prosesleri elde etmek üzere esas iki temel yöntemle üretilir Yüksek basınç prosesi ile alçak yoğunluklu polietilen ve kopolimeri düşük basınç prosesiyle ise yüksek yoğunluklu polietilen ve yeni geliştirilmiş olan lineer AYPE türü üretilir AYPE bir otoklavda ya da tübular reaktörde etilen monomerinin 12003000 atm basınç ve 130350 C sıcaklıkta, organik peroksitlerin yardımıyla polimerizasyonundan elde edilir AYPE yoğunluğu 0,9100,925 grcm3 arasında değişir YYPE, orgonometalik, krom oksidi, vanadyum ve molibden oksidi gibi katalizörler yardımıyla 180 atm basınç ve 70300 C sıcaklıkta etilenin polimerizasyonu sonucu elde ediler Polimerler dallanmış moleküller yapıya sahip olup yoğunlukları 0,9400,965 grcm3 arasında değişir
Orta yoğunluklu PE ’nin (OYPE) yoğunluğu 0,9260,940 grcm3 aralarında olup yüksek ya da hain basınç prosesi ile AYPE ve YYPE ’nin fiziksel karışımı olarak elde edilir
PE İşleme Teknikleri
Film Ekstrüzyon: YYPE ’de eksik olmakla birlikte AYPE ’nin en yaygın işleme alanı film imalidir Ekstrüyon kalıplama Üfleme ile kalıplama Sıcak eriyik kapamaları ve yapıştırıcılar Toz kaplamalar Tel ve kablo imali AYPE filmler parlak, transparan ve ucuz olup, işlenmesi kolaydır Filmlerin tatbik alanları:
Gıda paketleme İnşaat örtüsü Ziraat örtüleri Çöp ve Gübre torbaları Büzme ile sarma alanları Kağıdın yerini almakta olan YYPE ’ler yiyecekler paketlenmesinde yaygın olarak kullanılırlar EVA kopolimerleri film tatbikatında üstün mekanik özellikleri ve parlaklıkları nedeniyle seçim edilirler Keza, ağır hizmet torbaları imalinde ve sıvıların paketlenmesinde kullanılır YYPE ve AYPE ekstrüzyon kalıplama alanında çok yaygın kullanılır YYPE ve AYPE ekstrüzyon kalıplama alanında fazla yaygın kullanılır YYPE, kasa, yer altı kanalları ve büyük tepe eşya yapımında; AYPE ise, elastikiyet sertlik ve parlaklık istenen yerlerde kullanılır
EVA ve etilenakrilat ester kopolimerleri ise yüksek elastikiyet isteyen tatbikatlarda (oyuncak, ev eşyası) kullanılır Üfleme ile kalıplama yolu ile AYPE ’den sıkılabilen şişeler imal edilir Şişirme ile imalat yapılan teknolojide ise yaygın olarak YYPE kullanılmaktadır (Istikrarsız deterjan şişeleri, süt ve diğer şişeler)
Yeni bir tüketim sahası da oto yakıt depolarıdır AYPE, kağıt, kumaş gibi yüzeylerin kaplanmasında kullanılır Bu kaplama, yüzeye sertlik verdiği gibi yüzeyin sürükleyici olmasını sağlar ve dış şartlara aleyhinde direncini artırır (süt kapları, meyva suyu kutuları) AYPE homopolimer ve kopolimer; sıcak eriyik kaplamalarında kullanılır Bunlar ya tek başlarına veya iyileştirici katkılarla kullanılır
Polietilenler toz kaplamada da kullanılır Homopolimer tozlarının fiyatları düşüktür ve aşınmaya karşı dayanıklıdır Kopolimerler daha fiyatı yüksek olmakla beraber (EVA, EAA ve ionomer) metallere daha kolay yapışırlar PE tozlar otomotiv halılarının yapımında ve buzdolabı rafı imalinde kullanılır
PE ’nin tel ve kablo imali gitgide artarak yaygınlaşmaktadır Bütün PE ’ler bu alanda kullanılır Yüksek molekül ağırlıklı, yüksek ısı kararlıklı, karbon siyahı AYPE ’ler kabloların dış kılıflarında kullanılır
Karbon siyahı bu kılıfın UV ışığına dayanımını artırır Erime indeksleri 0,20,5 g10dak arasındadır
YYPE ve PP telefon kabloların izolasyonunda kullanılır Çok damarlı kablo izolasyonunda AYPE yanı sıra OYPE ve YYPE de kullanılmakta olup, kaplama hızı 20006000 ftdak ’dır YYPE sertliği nedeniyle yaygın olarak kullanılır Hem organik çözücüleri dirençli olup ve kabloda yer alan petrol jelini emme oranı düşüktür EVA, EEA kopolimerleri kablo izolasyonunda yaygın olarak kullanılır Etilenpropilen kauçukları kablo üretiminde AYPE ve kopolimerlerle rekabet etmektedir Etilenakrilik asit kopolimerleri daha fazla mühürleyici ve yapıştırıcı olarak kullanılır
b) Lineer Alçak Yoğunluklu Polietilen
Geleneksel olarak, polietilenin, alçak ve yüksek yoğunluklu elde etmek üzere iki tipi vardır Polietilen endüstrisinde, alçak basınç işlemlerindeki gelişmelere dayalı olarak öteki bir hain yoğunluklu PE türü olan lineer hain yoğunluklu PE üretilmektedir Elde edilen reçine, etilenalfa olefin kopolimeri olup, lineer bir yapıya sahiptir Son zamanlarda alçak basınçlı otoklav ve tubülar reaktörler uygulamak suretiyle LAYPE üretimi yapılmaktadır LAYPE ’nin özellikleri kayda değer şekilde AYPE ’den farklıdır Gerilime dayanımı ve uzama AYPE ’ye nazaran daha yüksek, darbe dayanımı daha iyidir Isı direnci 15 C de daha yüksek, işlenmesi daha zordur Buna karşılık, duruluk, parlaklık daha fena olup, erime gücü daha düşüktür Bambaşka katalizörlerin yapısına ast olarak üretilen bambaşka moleküler yapıdaki LAYPE türleri bambaşka yöntemlerle işlenirler
Kullanım Alanları;
Film: çöp torbaları, zirai amaçlı ağır hizmet torbaları imalinde inşaatçılıkta ve çoğunlukla ambalajlamada kullanılır
Enjeksiyon kalıplama: Konut eşyaları yapımında ve rotasyon durdurmak mükemmel; alışveriş torbası, seralık film, oyuncak imali şişirerek kalıplama ve köpük uygulamalarında orta derecede sonuç vermekte olup, büzgü torba, laminasyon, tozla ekstrüzyon kaplama uygulamalarında kullanılmaktadır
c) Yüksek Molekül Ağırlıklı Polietilen
Çok yüksek molekül ağırlıklı polietilen (ÇYMA) fazla yüksek molekül ağırlığına sahip (26 milyon) olup, özellikleri aşağı verilmiştir
Termoplastiklere kıyasla yüksek yıpranma direnci, Yüksek darbe dayanımı, Düşük sürtünme katsayısı, Kendi kendini yağlama, Sürükleyici yüzey, İyi kimyasal ve gerilme dayanımı, Ses yalıtımını sağlayan özellikler Et ve diğer yiyeceklerin ambalajında kullanılmak üzere FDA ve USDA onaylı İşlemenin güç olması nedeniyle, bu maddenin konvansiyonel enjeksiyon kalıplamada ve ekstrüzyon ekipmanında kullanılmaması ÇYMAPE için bir dezavantajdır ÇYMA üretiminde kullanılan modifiye edilmiş ziegler katalizör sistemi, YYPE ’nin üretildiği konvansiyonel sisteme çok benzemektedir
ÇYMAPE ’nin bir takım ilave özelliklere sahip olması için değişik dolgu ve polimer iyileştirici katkılar ilave edilebilir Grafit, elyaf, talk, tozmetaller, camelyafı vs sertliğini artırmak, ağırlık altında şekil bozukluğunu eksilmek için ek edilir Silikon yağının ve molibdenum disulfidin ek edilmesi sürtünmeyi azaltır
Alaşım halindeki polietilen ekstrüzyon ve kalenderlemeyle film ve levha; sıkıştırılarak enjeksiyonla kalıplama yöntemiyle kalıplanmış parçalar üretim etmek için çok iyi bir üründür Bunlardan diğer, darbe dayanımını artırmak nedeniyle PVCetilen polimer ve kopolimeri stiren bazlı polimerler ve diğer plastiklerle kuru olarak harmanlanırlar Harmanlama işlemleri düşük ya da yüksek seri karıştırıcılarla yapılır
Eriyik halinde alaşım hazırlama aşina ekstruderlerle yapılır Hazırlanan bileşiğin cinsine göre, sıcaklık 300425o F* arasında değişir Kalenderleme, yumuşak vinilli polimerlerde olduğu gibi yapılmaktadır Hatalı PE reçineleri için daha büyük zorlama gerekmektedirSıcaklık 300 – 350o F arasında değişir Yalnız reçinenin içindeki havanın vakum ağzıyla alınması gerekmektedir En iyi sonuçlar, iki derece derece, vakum ağızlı ekstruderlerden alınmaktadır
Başvuru Formu Alanları;
PE esas polimer olarak kullanılabildiği gibi, alaşım maddesi ve darbe dayanımını artırıcı olarak da kullanılabilir
Esas polimer olarak kullanıldığı alanlar:
Film ve levha, Tel ve kablo Ekstrude edilmiş profiller, Kalıplanmış şekiller, Kumaş kaplama Anafor Keza sert PE bileşikleri aşağıdaki alanlarda kullanılır
Darbe dayanımını artırıcı ve işlemeyi kolaylaştırıcı Tasarruf sağlayıcı dolgu maddesi Badana dağılımı geliştirici olarak İşleme Metodlarına Göre Tüketim
Polietilen
Kimyasal olarak en basit fakat en son bulunan plastiklerden birisi olan polietilen, sağlam, elastik ve yalıtkan bir yapıya sahip olmasına karşın; ısı, ışık ve oksijene karşı dayanıklı değildir Katkı Maddesi maddelerinin kullanımı ve molekül yapısının ayarlanması ile daha dirençli polietilen ürünleri elde edilebilmektedir
Bu özellikleriyle polietilen, ambalaj malzemesi, ağır hizmet torbaları elastik hortumlar, değişik amaçlı borular, mutfak eşyası, oyuncak, bidon, şişe vb üretiminde kullanılmaktadır
Polietilen, genelde iki türde üretilmektedir Lineer hain aşırılık polietilen de hesaba katıldığında bu rakam üçe çıkmaktadır
Aype ve Laype
AYPE, etilenin yüksek basınç aşağı ve organik peroksit esaslı katalizörlerin, tepkime başlatıcı etkisi ile polimerleşmesi sonucu elde edilmektedir LAYPE ise, polietilen endüstrisindeki gelişmeler sonucu üretilen yeni bir polietilen türüdür LAYPE ’nin özellikleri, AYPE ’den oldukça farklıdır
Mesela, uzama ve gerilim kuvveti ve darbe mukavemeti açısından AYPE ’ye kadar daha iyi* ama işlenmesi daha güçtür AYPE, sağlam parafin esaslı yapısı sebebiyle, en dayanıklı, polimerlerden birisidir Suya aleyhinde epeyce dayanıklı olan AYPE, oda sıcaklığında inorganik tuzların çözeltilerinden de etkilenmez Seyreltik asit ve alkali çözeltilerinden de etkilenmeyen AYPE ’nin 50o C nin altındaki sıcaklıklarda halojenli hidrokarbonlar ve hidrokarbonlardaki çözünürlüğü fazladır
AYPE ’nin tüm kullanımları için tüketimi 140 bin tonu bulmuştur AYPE ’nin en manâlı kulanım alanı film üretimidir Öyleki, film üretimindeki kullanımı, toplam kullanımın % 90 ’ını oluşturmaktadır Film kullanımının % 50 ’si yiyecek ve endüstriyel ürünlerin paketlenmesinde ve geriye kalan diğer kısım ise tarımda kullanılmaktadır Bu söylediklerimizi ayrıntılı olarak tabloda izlemek mümkündür
Bir kısım AYPE belirlenmiş bazı film türlerinde, LAYPE VEVEYA YYPE ile birlikte oranlarda karıştırılarak kullanılabilmektedir Bu bölümde (aşağıda) Türkiye ’de AYPE ’nin değişik tüketimleri hakkında açıklamalarda bulunulacaktır
Ağır Hizmet Filmi
Ağır hizmet film sektörü, esas olarak, seracılık, tunel (tunnels) ve sera örtüsü yapımı kullanımına ayrılmış bulunan filmlerin üretimini kapsamaktadır Tarımsal film, son yılarda, ülkemizde, takvim yaklaşık % 10 ’luk bir yükselme hızına erişebilmiştir
Polimer maliyetinin artışı nedeniyle, çifçiler, giderek çoğalan şekilde UV stabilize film kullanımına yönelmektedir Bu tür film, standart stabilize olmayan filme kıyasla daha fiyatı yüksek olmakla birlikte, daha uzun bir dilekçe süresine sahip olması sebebiyle idareli açıdan çekici olmaktadır
Tarımsal film talebinin, Türkiye ’de, uzun dönemde özellikle GAP projesine ve Kuzey Afrika ve öteki ülkelere olan ihracatın artışına yan olarak kararlı bir büyüme göstereceği beklenmektedir
Ağır hizmet film sektörü, ülkemizde, sera ve örtü filmlerine ilaveten, öyle büyük miktarda olmasa da sulama işlerinde kullanılan geniş çaplı katlanabilir su borularının imal faaliyetini de içine almaktadır Bu türde pratik başvuru formu kolaylığına sahip boruların, tarlalara su temin edilmesinde kullanılması, su kayıplarını da en üye indirmektedir böylece, sözünü ettiğimiz nesil su boruları, geleneksel sulandırma araçları olan açık su kanallarının yerine geçmekte olup, kullanımının giderek yaygınlaşacağı düşünülebilir
Ağır Hizmet Torbaları
Ağır hizmet torbaları, çoğunlukla, gübre ve kimyasal madde üreticileri göre kullanılmaktadır Bu başvuru taşıma kapasiteleri 2550 kg civarında olan torbalar için azalma eğilimi göstermektedir Gübre ve Kimyasal madde üretimindeki artışın sürükleyici unsurlarıdır Buna yan olarak, AYPE ’den yararlanılarak üretilen ağır hizmet torbalarının ülkemizdeki kullanımının istikrarlı bir biçimde artmaya devam edeceği tahminlenmektedir
Hafif Hizmet Torbaları ve Paketleme Filmleri
Hafif hizmet torbaları ve ambalajlama filmleri sektörü birçok ürünün endüstriyel olmayan mallar ve gıda maddelerinin paketlenmesinde kullanıldığı bir sektördür Hafif hizmet torbaları, genelde satış yerlerinde gıda maddelerinin paketlenip, taşınmasında kullanılmaktadır Vaktiyle, çoğunlukla, gazete kağıtlarından üretilmiş torbalar ile görülen bu hizmetin yerini giderek hafif hizmet torbaları almaktadır Torba olarak kullanımının yanısıra, hafif hizmet filmlerinin, otomatik ambalajlama techizatlarında kullanıldığı da bilinmektedir Buna ilaveten, otomatik olmayan farklı alanlara yönlendirilmiş kullanımları da bulunmaktadır
Shrink film, Türkiye ’de kısmen yenidir ve ambalajlama endüstrisinin gün geçtikçe gelişmesine paralel olarak geniş bir uygulama alanı bulmaktadır Genellikle, Batı Avrupa ’ya ihraç edilmekte olan çöp torbaları üretimi de her geçen gün artmaktadır Bir Takım uygulamalarda bir miktar AYPE döküntüsü, bir karışım olarak kullanılmaktadır AYPE ürünlerinin, tekrar kullanıma devri Türkiye ’de az önce emekleme aşamasındadır Oysa, şunu önemle belirtelim oysa, özellikle, çöp torbası üretiminde, baştan kullanıma büyük ağırlık verilmektedir
Et ürünleri, peynir, zeytin ve muhtelif donmuş gıda maddelerinin paketlenmesinde kullanılan ekstrüksiyon filmlerinin (coextruded films) üretimi, paketleme****** alanındaki gelişmeler kapsamındadır Ekstrüksiyon filmleri AYPEinomerpolyamide ya da AYPEYYPE ’dir Öteki rakip filmleri, EVAianomerpolyamide ve ionomerpolyamide temeline dayanan ürünlerdir Süpermarketler sayıca arttığı ve paketlenen gıdaların oranı yükseldiği için hafif siklet paketlenmesine ilişkin uzun vadeli potansiyel yüksektir
Tüm asıl gıda kalemlerinin cari, olarak % 40 ’ının paketlenmekte olduğu tahmin edilmektedir Ülkemiz için geçerli olan bu durum, ihracatımızın yalnızca büyük ikâmetgâh merkezleri üzerinde yoğunlaşan gıda üreticileri, ürünlerini artık küçük mesken yerlerine hatta köylere zeka dağıtmaya başlamaktadır
Enjeksiyon Kalıplama Şişirme Kalıplama
Önemi diğerlerine kadar nispeten daha eksik olan bu sektör, basit ev gereçlerinin üretimini gerçekleştirmektedir Bunlardan, örneğin, yıkama kapları ve kovaları enjeksiyon kalıplama yoluyla üretilir iken, ev tipi akışkan deterjanların şişeleri ise kaliplama yöntemi ile elde edilmektedir Buna ilaveten, AYPE, açıklanmış oranlarda buz dolaptaki metal rafların dış kaplamasında kullanılmaktadır Bu sektörün, piyasanın gelişmesi ile paralel olarak istikrarlı bir şekilde büyüyeceği tahmin edilmektedir
Tel ve Kablo
Tel ve Kablo sektörü, Türkiye ’de AYPE ’nin en küçük tüketicisi durumundaki bir sektördür Bu sektör, tellerin zıt koşullara maruz bırakıldığı, çapraz bağlantılı polietilenin ve karbon siyahımsı yüklü AYPE gibi polimerin özel türlerini kullanmaktadır Bazı özel, sözdekondüktif AYPE ’ler voltaj inişçıkışlarını en aza indirgemek amacıyla ortagerilim tellerinde (hatlarında) kullanılmaktadır Ülkemizde, sözü edilen bütün bu özel AYPE ve AYPE bileşenleri ithal edilmektedir
LAYPE, AYPE ile karşılaştırma edildiğinde; eşit yoğunluklarda daha yüksek erime noktası, daha artı uzatma ve delme dirence, daha iyi sıcaklık yapışkanlığı, boyuna yırtılmaya karşısında daha yüksek direnç gibi avantajlara sahiptir çok iyi maddi özellikleri sebebiyle LAYPE, yüksek basınçta üretilen polietilenin kullanıldığı bir fazla alanda kullanılabilmektedir Ultraviyole dirençli seralık film, ağır hizmet torbası, kablo izolasyonu, bir takım boru tipleri vb ürünlerin elde edilmesinde LAYPE kesin oranlarda kullanılabilmektedir Tüketilen LAYPE ’nin tamamı, emin bir takım spesifik film uygulamalarında AYPE ile bir karışım olarak kullanılmaktadır Genelde, AYPELAYPE oranı olarak 8020 ’lik bir karışım kullanılmaktadır Bir Takım LAYPE ürünleri ise, belli bazı film uygulamalarında YYPE ile bir karışım elde etmede kullanılmalıdır
Dünyadaki farklı alanlara yönlendirilmiş uygulamalarda LAYPE kullanımının yaygınlaşması epeyce bir vakit almıştır Zira, film dönüştürücüleri ve torba tüketicileri filmleri, kiloyla satın almaya alışmışlardı; böylece filmlerin inceltilmesi için teşvik bulunmuyordu Buna ilaveten, tüketiciler, ağır ağır bu karışımları benimsemiş ve birçok durumda bu tür filmleri istek etmektedir LAYPE karışımları, tarımsal filmlerde olduğu dek elde edilebileceği varsayımından hareketle, LAYPE ’nin safha evre AYPE ’nin ticaretine gireceği varsayım edilmektedir 1990 ’ların sonuna doğru LAYPE, toplam AYPELAYPE kullanımının % 2040 ’ına ulaşacaktır Laf konusu oran üzerindeki etken faktörler, nispi fiyat bulunabilirlik ve pazarlama çabaları olacaktır AYPE ’nin LAYPE tarafından nüfuzu, toplam tonaj tüketiminin düşmesiyle sonuçlanacaktır Zira filmlerin hafifletilmesi ve inceltilmesi, polimerin yük birimi başına düşen film alanının artması anlamına gelmektedir Gelişmiş piyasalarda, AYPELAYPE karışımının bölüm ağırlığı başına düşen film alanındaki artma, uygulamaya ast olarak % 030 arasında metamorfoz göstermektedir
Yurt haricen oldukça yaygın bir kullanımı yer alan LAYPE ’nin Türkiye ’de üretimi yoktur Son yıllarda, sadece film üretiminde kullanılan LAYPE ’nin temini ama ithalat yolu ile olası olmaktadır
YYPE
YYPE, hain basınç altında ve katalizörlerin varlığında etilenin polimerizasyonu ile elde edilmektedir Bir etilen türevi olan YYPE, toz veya granül halinde üretilir********** 60oC‘nin altında çözücülerin çoğunda çözünmeyen YYPE, suya ve inorganik tuzların su çözeltilerine aleyhinde dayanıklıdır YYPE ’nin öteki bir önemli özelliği de, yağ ve parafin yapılı maddelerden etkilenmemesidir YYPE ’nin kullanım alanları aralarında; enjeksiyon kalıplama ürünleri, şişirme kalıplama ürünleri, film ve levha üretimi vb bulunmaktadır genellikle, YYPE tüketiminin iki temel yolu şişerme kalıplama kaplar ve enjeksiyon kalıplama kasalarıdır
Şişirme Kalıplama
Bu sektör, tipik olarak 0,5 litreden 200 litreye değin değişen kapların üretimini içermektedir Bu kaplar üstü açık veya vida tapa ile kapalı olabilir Üstü açık kaplar, macun ve toz ambalajlama ve ulaşımında kullanılmaktadır Tepesi kapalı olan kaplar ise kimyasal ürünlerde dahil olmak üzere böylece fazla değişiklik istikrarsız için kullanılmaktadır Üstü kapalı minik kaplar; haşere zehiri, motor yağı, asitler ve mürekkepler gibi değişik ürünlerin paketlenmesinde kullanılmaktadır Şişirme kalıplamalı ufak kaplarda sertlik tartı kazandığında bir tedarik YYPE, AYPE ile bir karışım oluşturmakta kullanılmaktadır
Bir Takım uygulamalarda yüksek molekül ağırlıklı, YYPE kullanılmaktadır oysa toplam YYPE ’e kullanımı içinde bu yüksek molekül ağırlıklı YYPE ’nin payının % 10 ’u geçmediği tahmin edilmektedir Türkiye ’de bu sektörün son altı yılda iki misli büyüdüğünden hareketle, sanayii gelişme ile düzenli bir gelişme gösterdiği söylenebilir
Enjeksiyon Kalıplama
YYPE ’ye alt enjeksiyon kalıplama sektörü temel olarak şunların üretimini kapsamaktadır:
Şişe ve balık, sebze, meyve, ekmek vb öteki ürünlerin paketlenmesinde kullanılan kasalar;
Bilhassa, sulamada kullanılan su boruları,
Şişirme kalıplamalı kaplar için tapa, kapak ve kulplar
Ülkemizde, enjeksiyon kalıplamanın (YYPE ile ilgili) % 80 ya da daha fazlası, cari olarak, alkollü alkol, meşrubat ve maden suyu şişesi kasaları üretiminde kullanılmaktadır Şuna dikkat edilmelidir oysa, YYPE ile üretilen şişe kasaları 10 yıla ulaşan bir hizmet ömrüne sahiptir Dolayısıyla, önümüzdeki birkaç sene içinde bu sektörde bir yavaşlama beklenmektedir Diğer malların taşınmasında kullanılan enjeksiyon kalıplama kasalarının büyüyen kullanımının şişe kasası sektöründeki yavaşlamayı telafi etmesi beklenebilir
Bu sektör (ülkemizde) enjeksiyon kalıplama kasalarına geçişi hızlandıran başlıca neden tahta olanlara nazaran daha üstün kalitede olmasıdır
öte yandan, ülkemizde, bu sektörde, meşrubat firmalarının dışındaki kasa piyasası, alıcı sayısı ve esas dizayn açısından fazla dağınık durumdadır Ayrıca enjeksiyon kalıplama sektörü içerisinde, fitinglerin ve kapakların nispeten değersiz bir konuma sahip olmaya devam edecekleri beklenebilir
Film
Ülkemizde, örme çuval ve öteki dokumalar için düz ve uzun filmleri de kapsayan film üretimi, geçtiğimiz beş sene dahilinde kayda değer bir gelişme göstermemiştir İleriye karşın büyümenin de yavaş olacağı sanılmaktadır Örme çuval ve dokumalar için YYPE talebi, ülkemizde bu sektördeki toplam polimer gereksiniminin % 40 ’ını oluşturmaktadır
Yeni Gelişmeler
Boruda esas sorun, gaz orularına ve fitinglere ilişkin, üzerinde anlaşmaya varmış detaylı tanımların yoğukluğudur Bu gaz boruları Türkiye ’de üretilecek ise fakat bu durum, boru üreticilerinin çıkarları dikkate alındığında güçlü olarak muhtemeldir Bu durumda istenen özellikte reçine yurt dışından ithal edilmek durumundadır
Alçak Yoğunluklu Polietilen Üretimi (Aype)
Günümüzde Avrupa Topluluğunda hain yoğunluk polietilen üreten 19 imalatçı bulunmaktadır Batı Avrupa hain yoğunluk polietilen üretiminde dünya üretim kapasitesinin % 39,5ini bünyesinde bulundurmaktadır Batı Avrupa ’yı % 23 ile Kuzey Amerika, % 11,5 ile Japonya, % 13,5 ile Doğu Bloku ve % 12,5 ile öteki ülkeler izlemektedir Hain yoğunluk polietilen üreten firmalar
Toplulukta;
Özel sektör kimya teşebbüsleri,
Fazla uluslu şirketlere ast kuruluşlar ve,
Devlet sektörü petrol ve kimya kuruluşları
elde etmek üzere üç grupta etkinlik göstermektedirler Ilk iki grubun gelişimini üçüncüye kadar daha hızlı olmaktadır Özellikle entegre tesislerdeki maliyet avantajı ile bir takım üretici ülkelerin istihdam, dış ticaret ve döviz sorunları sebebiyle uyguladıkları özendirme edici ekonomi politikaları bu yönde gelişmeye zemin hazırlamaktadır
Yüksek Yoğunluklu Polietilen (Yype) Üretimi:
Enjeksiyon, kalıplama türleri, film yapımı, şişe, varil, leğen gibi ambalajlama alanında kullanılan YYPE üretiminin yaklaşık dörtte biri gelişmiş ülkelerde tüketilmektedir ABD ve BEYGIR ’nin yanı sıra Arjantin, Bolivya, Çin, Ekvator, Hindistan, Endonezya, İran, Irak, Malezya, Meksika, Katar, Filipinler, Suudi Arabistan ve Tayland YYPE üretiminde büyümeyi hedefleyen ülkeler olarak görülmektedir
Polietilen (Pe) Geri Kazanımı
PE en fazla kullanılan plastik türüdür Plastik şişelerin, filmlerin plastik örtülerin ambalaj malzemesinin büyük bir çoğunluğu bu plastikten yapılır Esnek hortumlar, bidon, oyuncaklar, çamaşır suyu, temizlik maddesi, şampuan, motor yağı şişeleri vb ambalaj malzemeleri üretiminde kullanılmaktadır
PE ’ler granül haline getirdikten sonradan ikinci ürünler olarak kullanılmaktadır Polietilen geri kazanımı işleminde gelen malzeme ayıklandıktan daha sonra kırma makinası ile kırılır (56 mm boyutunda çapaklar halinde) makinadan çıkanlar suya atılır Özgül ağırlığının (0,91) eksik olması nedeniyle polietilen su yüzeyinde kalır PET, PVC, PS gibi maddeler çöker, PP çökmez Çıkan malzemeler kurutma makinasında kurutulur Baskı işlemine geçirilir Ya Da granül çopak halinde salınır Granül halindeki plastiklerden plastik torbalar, sera örtüleri, deterjan şişeleri, çöp kutuları, çöp torbaları vb ürünler üretilebilir Ülkemizde PE geri dönüşümü yaygın olarak yapılmaktadır Polietilen genel olarak alçak aşırılık polietilen AYPE (LDPE) ve yüksek yoğunluk polietilen YYPE (HDPE) olarak iki türde elde edilmektedir
Düşük Yoğunluklu Polietilen (LDPE)
En kayda değer tatbik alanı film üretimidir Film kullanımının % 50 ’si yiyecek ve endüstriyel ürünlerin paketlenmesinde ve geriye doğru kalan diğer kısım ise tarımda kullanılmaktadır Tarımda kullanılan LDPE, seracılık, tünel ve sera örtüsü yapımı kullanımına bölünmüş yer alan dirençli filmler ile genel olarak gübre ve kimyasal madde üreticileri göre kullanılan dayanıklı torbalardan oluşmaktadır
Baştan işleme tesislerinden LDPE içindeki kirletici maddeler elde ayrılır Ve LDPE tozlaştırılır sonra yıkanır ve petlet haline getirilir LDPE ’nin öteki kulanım alanları kamyon şoförlerinin kullandığı halatlar ve karmakarışık plastik ürünleridir
Yüksek Yoğunluklu Polietilen (HDPE)
Yüksek yoğunluklu polietilenin özellikleri üretilecek ürüne ast olarak değişir HDPE ’den üretilen en yaygın ürünler; deterjan şişeleri ve motor yağı kaplarıdır Temizlik Maddesi şişeleri başlıca üç tabakadan oluşur Orta tabaka geri kazanılan plastikten yapılır Ham plastikten oluşan iç tabaka dış etkilere karşısında sağlam bir engel oluşturur Dış tabaka ise üniform renk ve dış görünüş sağlar
POLİVİNİL KLORÜR VE VİNİL KOPOLİMERLERİ
Vinil polimerlerine her ne kadar polivinil klorür egemen ise de, gerçekten monomeri vinil klorür, vinil asetat ve vinilden klorüre dayalı reçine ailesidir Bunlara ek olarak bu türler keza PVC kopolimerlerini, klorlandırılmış PVC, Polivinil Içki, Polivinil Butiral ve Polivinilinder, Florürleri de içermektedir
Kimyasal olarak inört olup, suya, asitlere, alkalilere oksitlenmeye ve dış etkenlere karşı dayanıklıdır Yumuşaktan serte, değişen, mat ve şeffaf olarak tüm renkleri mevcuttur
belli başlı dört üretim prosesi vardır;
Mikro süspansiyon: Tane boyutu 13 mikron aralarında değişen polimerler üretilir Ve bunlar plastisol ve organosollerde kullanılır Kütle polimerizasyonu: Monomer, su ve öteki ortamların yokluğunda polimerize ediler Kısmi polimerizasyon ilk safhada oluşur Polimer, reaksiyona girmemiş monomerden arındırılarak elenir ve sınıflandırılır Emülsiyon prosesi: Süspansiyon prosesine benzemektedir Emülsiye edici katılar daha büyük miktarlarda kullanılmaktadır Tane boyutu 0,5 mikron ya da daha ufak olabilir Plastisol ve orgonosol yapımında kullanılmak üzere toz halinde de bulunabilirler Solüsyon Prosesi: Monomerler çözücülerde eritilir Ve polimerize edilirler Erimeyen polimerler tortulaşır Ve çözücüden arındırılır Proses erime kabiliyeti ve film haline gelme özelliğine sahip polimer ve kopolimerlerin üretiminde kullanılmaktadır PVC Bileşik Hazırlama
PVC ısıl olarak alıngan bir termoplastik polimerdir Son ürüne dönüşmesini sağlamak ve özelliklerini ilerletmek için bir takım katkıların eklenmesi gerekmektedir En eski alaşım hazırlama tekniğinde, reçine yüksek periyodik bir karıştırıcıda yoğrulmakta ve elde edilen alaşım ya son ürün olarak işlenmekte, veya granül halinde getirilerek bir sonraki işlem için soğutulmaktadır Katkılar şu şekilde gruplandırılırlar
Oksitlemeyi önleyiciler, metal aktifliğini gidericiler, plastikleştiriciler, kaydırıcılar, dolgu ve darbe dayanımını artırıcılar, boyar maddeler, alevlenmeyi geciktiriciler, sabit elektriklenmeyi önleyiciler, kimyasal şişirme maddelleri, çapraz yan organik peroksitler, vb
İşleme Teknikleri
Vinil polimeri tek veya çift vidalı ekstruderlerde ekstrüzyon, enjeksiyonla kalıplama, levhayı ısıyla şekil verme, şişirerek kalıplama kalenderleme işleme teknikleriyle işlenebilirler Vinil polimerlerin plastikleştiriciler içerisinde oluşturduğu dispersiyonlar olan pastalar ise döndürerek kalıplama, sıcak daldırmayla kalıplama, sıcak ve soğuk daldırmayla kaplama, sprey kaplama, bez ve kağıt kaplama teknikleriyle işlenirler Laf konusu uygulamalar sırasında pastalar, yerinde plastikleştiricilerle karıştırılarak plastisol orgonasol, plastijel, orgonojel şekillerinde kullanılırlar
Başvuru Formu Alanları
PVC yaygın olarak su temine, dağıtımı ve zirai sulamada kullanılan basınçlı sert borular imalinde kullanılır Kanalizasyon, elektrik kanalı ve telefon kanalları olarak ise basınçsız PVC boruları kullanılmaktadır Klorlu PVC ise evlerde sıcak su sistemlerinde, keza binalardaki pencere çevresi, oluk, yapı içi süslemeler yer karoları yer döşemesi tel, kablo ve buzdolabı contaları, mutfak eşyaları, nakil vasıtalardaki döşeme, taban paspasları, otomobil kabloları, arabanın iç ve dış aksesuvarları, gıda maddeleri kundura ve dış giyim, plak, spor eşyaları ve oyuncak yapımında kullanılır
Bunlardan ayrı ayrı yapışık, badana, bez ve kağıt konularında polivinil asetik asit tuzu (PVAC) latex veya emülsiyon olarak kullanılmaktadır
Polivinil Butiral lamine edilmiş emniyetli cam yapımında yapışkan olarak ve çelik yıkama primeri olarak kullanılmaktadır Formal polivinil ise ısıya dayanıklı tel izolasyonunda kullanılır
İşleme Metodlarına Göre Tüketim
En çok kullanılan plastik türlerinden biriside, özet olarak PVC denilen
polivinilklorürdür PVC vinilklorür monomerin, basınç, sıcaklık ve katalizörlerin etkisi altında polimerizasyona uğrayarak, toz halinde elde edilen homopolimer ve kopolimeridir Termoplastik ürünlerin yapımında kullanılmak istenilen karışımların elde edilmesi için toz halindeki PVC, gerekli katkı maddesi maddeleri ile karıştırılmaktadır
PVCi ’nin birçok tatbik alanı içerisinde en önemlisi inşaat sektörüdür Sulama işlerinde kullanılan basınçlı sert boruların yanısıra elektrik ve telefon kabloları gibi basınçsız kullanım alanlarında bulunmaktadır Ayrıca, kurulum sanayiinde, giyecek sanayiinde, konut eşyası olarak, oyuncak ve ambalajlama sanayiinde, otomobil ve elektrik epeyce yaygın olarak kullanılmaktadır
Boru
Boru piyasası, üç temel kategoriye ayrılabilir
Basınç borusu
Drenaj borusu
Sulama borusu
Türkiye ’nin daha alçak yapısını modernleştirilmesi, konut sektörünün ve tarımın geliştirilmesi doğrultusunda PVC boru piyasasında hızla gelişmiştir Buna ilaveten 19801985 aralarında dönemde Arap körfezinde özellikle, Suudi Arabistan ’da fakat inşaat patlaması sırasında, Türkiye ’nin boru üreticileri, bu bölgeye büyük hacimlerde PVC borusu ihraç etmişlerdir Halen bu ihracat patlaması durmuş olmasına karşın, Kuzey Afrika ve Mısır ’a satmak devam etmektedir İranIrak savaşı, özellikle, sulama borularının satışını engellenmişse de savaşın, sona ermesi Türk boru ihracatçıları için kayda değer fırsatlara yol açabilir
Türkiye PVC endüstrisindeki yaygın inanç odur ancak, cari yüksek PVC reçinesi fiyatları, küçük ölçekli, düşük kaliteli boru üreticilerini piyasadan çekilmeye zorlayacaktır Bu durumda, nitelikli üretiminde yer alan üreticilerin pazar paylarını artırmalarına yol açacaktır
Türkiye ’de boru piyasası, derhal ekonomideki nakit sıkıntısı nedeniyle bir durgunluk içinde bulunmaktadır Bu durum bilhassa kamu ve belediye fonlu projeler için laf konusudur Ve basınçlı boru ve sulama boruları kesimini etkilemektedir Drenaj boru sektörü ise istikrarını korumaktadır
Basınçlı Boru
Türkiye ’de boru piyasasının bu kesiminde rekabet fazla yoğun bir durumdadır Bu boruların üreticileri açısından temel sorun, boruların önemli bölümünün ulus ihaleleri için satın alınması ve devletin ödemelerinde gecikmesidir Reçine fiyatlarının tez arttığı ve kredi maliyetlerinin çok yüksek olduğu bu ortamda, üreticinin ihalelerde hasar etmesi her lahza mümkündür Amyantçimento ve demir boru rekabetinin etkisi ile bir takım firmalar 90 mm den büyük çaplı boru üretimini keserek, daha ufak çaplı borularda kar oranı daha düşüktür Zira, ekmek, enerji ve değişmez maliyetler bütün borular üretimi için aynı olduğundan çap daralırken birim maliyetler yükselmektedir
Drenaj Boruları
Düşük nitelikli ürünlerin şiddetli rekabetine rağmen inşaat sektöründe son zamanlarda gözlenen canlanma, boru satışlarının artmasına yol açmıştır
Sulandırma Boruları
Tarım sektöründeki peşin para sıkıntısı, sulandırma boruları ve donanımı satışlarını frenlemektedir Uzun vadede, tarım kesiminin modernizasyonu ve GAP projesinin bu piyasayı uyaracağı vechile, sulama boruları satışı canlanacaktır
Şişeler
Geçtiğimiz yedi sene zarfında reçine tüketiminin 20000 metrik tonluk seviyesine ulaşması, şişe üretimini çabuk artırmıştır PVC ile üretilen şişeler gıda ve gıda dışı ürünlerin paketlenmesinde kullanılmaktadır Bu ürünler şunlardır:
–*** Bitkisel yağlar
–*** Maden suyu
–*** Şampuanlar
–*** Deterjanlar
Başlıca rekabet camdan ve son birkaç yıldan beri PET ’den gelmektedir PVC şişe kullanan nebati yağ firmalarının büyük bir kısmı şişelerini satın almaktadır Bu genellemenin en kayda değer istisnası salattır Büyük maden suyu firmaları kendi şişelerini üretirlerken, minik firmalar gereksinimlerine göre şişelerini satın almaktadır Şampuan ve temizlik maddesi şişeleri ise alışılageldik şişe imalatçılarınca üretilmektedir
Paketlemede uzmanlaşıldıkça, PVC şişe piyasasının kararlı büyümeye devam edeceği varsayım edilmektedir Antık PETKİM gıdaya ilişkin PVC reçinesini üretttiğinden şişe üretimi artabilir Gerek gıda gerekse yiyecek;dışı kullanımı olan şişelerle ilgili bileşim, ya bileşim olarak ithal edilmekte ya da yerel olarak bir araya getirilmektedir
Ayakkabı
Enjeksiyon kalıplama ayakkabılar ve sandaletler toplumun kazanç düzeyi düşük kesimlerine satılmaktadır Plaj sandaletleri lüzum yurtiçi piyasa gerekse turistlere satış için üretilmektedir Ayakkabıların üretiminde kullanılan PVC reçinesinin belirlenmiş değerleri, piyasanın dağınıklığı ve bileşimin bağımsız bileşim imalatçılarından satın alınmasın nedeniyle bilinmemektedir Kundura üretimi özellikle fakir kesimlere karşın olarak artmaya devam edecektir
Cilt Kumaş
Cilt kumaşın Türkiye ’de araba kapılanda dekoratif olarak ve ucuz el çantalarında kullanılması nedeniyle deri bez talebi yükselmeye devam edecektir
Profiller
Profiller kategorisine su yolu, oluk, duvar kaplaması pencerekapı doğramaları ve rulo pancurlar girmektedir Sayılan ürünlerin üretimi (pencere ve kapılar hariç) Türkiye ’de takriben 5 bin ton reçineye ulaşmıştır Geleceğe ilişkin gelişme, inşaat sektöründeki ve ortadoğu ülkelerine yapılan ihracattaki artışla paralellik arz edecektir Yurdumuzda PVC ’den pencere ve kapı doğramaları imalatı epeyce yenidir Bu ürünlerde reçine kullanımı sırası ile 2 bin ve 3 bin tondur PVC pencere kaplamaları, ahşap ya da aliminyum doğramaya olanlarına nazaran daha pahalıdır
Toplam pencere kaplama piyasası yaklaşık 10 milyon m2 dir Ancak sadece PVC pencereleri 100 bin m2 ye ulaşmaktadır Türk üreticileri, yerli tüketimde yavaş bir büyüme beklemekte ve körfez ülkeleri ile Darı ve Batı Avrupa piyasalarına ihracata çalışmaktadırlar
Diğerleri
“Diğerleri sektörü, esas olarak, tel ve kablo endüstrisi (yalıtım ve tecrit malzemesi olarak ve ev gereçlerindeki bazı tatbik alanlarından oluşmaktadır
Polivinil Klorür (PVC) Üretimi:
ICI ve ENIChimica firmalarının birleşmesiyle PVC alanında İtalya, Almanya, Fransa, İngiltere ’de çoğu müşterek teşebbüsleri (Joint Venture) görülmeye başlanmıştır Bunun nedeni PVC ’nin en eski standart plastik olmasına karşın teknik ve hesaplı önemini yitirmesidir PVC ’nin kullanıldığı yeni özel ürünlerin geliştirilmesine yönelinmiştir Bu da bazı sorunları ortaya çıkarmakla birlikte PVC ’nin geleceği oldukça aydınlık görülmektedir
PVC ’nin uygulama alanları film, kaplama malzemesi, boruluk, tabaka ve kalıplama olmak üzere fazla çeşitlidir PVC kaynaklı mamüller inşaat, elektrikeletronik, döşeme, otomobil, tüketim malları ve paketlemede yaygın olarak kullanıldığından PVC üretimi gelişmekte olan ülkelerde özendirme edilmektedir Cezayir, Arjantin, Brezilya, Çin, Ekvator, Darı, Hindistan, Endonezya, İran, Irak, Kore, Meksika, Nijerya, Filipinler, Suudi Arabistan ve Tayland PVC üreten gelişmekte olan ülkelerdir Sanayileşmiş ülkelerde PVC üretimi kapasite fazlalığı ve çevre koruma sorunları sebebiyle “doygun bir sanayi konumundadır
Polivinilklorür (PVC) Geri Kazanımı
Birçok kullanım alanı içerisinde en manâlı olan inşaat sektörüdür Sulandırma işlerinde kullanılan plastik boru yapımında elektrik ve telefon kablolarında, ev eşyasında, oyuncak ve ambalaj sanayiinde, kurulum sanayiinde, yiyecek sanayiinde, paketleme işlerinde, otomobil sektöründe yaygın olarak kullanılmaktadır Gıda ambalajlamada sert PVC ısı ile şekillendirilerek margarin, tereyağı sözde ürünlerin ambalajlanmasında geniş ölçüde kullanılmaktadır PVC ’nin geri kazanılmasındaki en büyük engel toplama ve ayırmadır Günümüzde ayırmanın birçok elle yapılmaktadır Geri kazanılan ve ilave herhangi bir katkı maddesi gerektirmeyen yüksek nitelikli bir plastik olmasına karşın toplanması ve ayrılması pahalıdır
Kullanılmış PVC ambalaj artıkları temizlendikten ve toz haline getirildikten sonra ikinci mahsul olarak benekli su boruları, gıda konulmayan kaplar, duş perdeler, bahçe su hortumları, çiçek kapları, oyuncaklar, marley ve çeşitli dolgu malzemelerinin üretiminde kullanılır Geri kazanılmış PVC ’den yapılan drenaj borusu rittigs (bağlanım elemanları) gibi ürünlerin bir pazarı vardır
POLİSTİREN (PS)
Polistiren fazla yaygın olarak kullanılan bir plastik türüdür Kolay işlenmesi ve uçuculuğu baştan sona kağıt, tahta ve metallerin yerini almıştır
Kristal (genel amaçlı) polistiren saydam ve sağlam bir malzemedir Laf konusu plastiğin yoğunluğu 1,06 grcm3 gerilme dayanımı 8000 psi, vicat yumuşama noktası 106o C, izod darbe dayanımı 0,20,5 ft1binç, uzaması % 3, esneklik modülü 450000 psi ’dir Bu özellikler molekül ağırlığına ve kullanılan katkılara ast olarak değişir Ancak genel maksatlı polistirenin UV ışığına, bazı kimyasal maddelere ve yiyeceklere aleyhinde dayanıklılığı azdır 106o C gibi bir düşük vicat sıcaklığı da yaygın olarak kullanımını engeller
Darbeye dirençli PS ’ler kütle polimerizasyon ile elde edilir Hem prosese elastomerler ilave edilir başlıca iki proses vardır Birincisi kesikli proses olup sulu bir süspansiyon içinde gerçekleştirilir İkincisi ise devamlı bir proses olup, reaktörlerde gerçekleştirilir Polistirene kauçuk eklenerek, darbe dayanımı daha iyi, sertliği daha eksik bir ürün elde edilir
Genel amaçlı ve darbeye dirençli türler enjeksiyon kalıplama ya da ekstruzyon metodları ile işlenirler Enjeksiyon sıcaklığı 380400 F aralarında değişir Keza erime akışları çok değişik aralıklarda olan ve değişik sahalarda kullanılabilen PS ’ler mevcuttur Bu ürünün sertliği ve işleme kolaylığı yüksek veya alçak basınç prosesi ile köpük imalinde kullanımını kolaylaştırmaktadır Genel amaçlı ve darbeye dayanıklı türlerden levha, profil ve boru üretim edilebilmektedir Kristal polistiren darbeye dayanıklı türle birlikte ekstrüzyonuyla, parlaklığı iyi olan levhalar elde edilir Ayrıca polistirenin diğer maddelerle de harmanlanarak işlenmesi mümkündür
Yeni bir kullanım sahası da ekstrüzyon;ısıl şekillendirme (termoforming) işlemidir Bu işlemde, ekstrüzyon donanımının boyutları artmakta; vida çapı 6 inç ve LD oranı 32:1 olan ekstruderler levha imalinde kullanılmaktadır
Başvuru Formu Alanları
Ekstrüzyon uygulamaları polistiren tüketiminin 13 ’nü kapsamakta** ve enjeksiyon uygulamasına kıyasla daha çabuk olarak büyümektedir Ekstrude edilmiş profiller, ayna ve fotoğraf profillerinde ve inşaatta fazla geniş tüketim sahası bulmaktadır Et ve yumurta kutuları, ekstrude edilmiş PS levhadan ısıl şekil verme ile elde edilir İnce çeperli şişelerin ambalaj içinde bu mahsul yaygın olarak kullanılır
Çift yönlü oryente edilmiş filmler, ekstrüzyonun en yaygın uygulama alanıdır Sağlamlığı ve parlaklığı, oriente edilmiş PS ’nin, et tepsileri, şişe kapakları, pasta, çikolata ve şeker paketlerinde yaygın olarak kullanımını sağlar PS ’den üretim edilen paneller, oda ayrıcısı, duş kapakları ve yakma panelleri olarak kullanılır
Enjeksiyon kalıplama ürünleri ise havalandırma üniteleri, buzdolabı ve dondurucu parçalarının imalinde kullanılır Ayrıca radyo, TV, stereo kapakları imalinde de yaygınlaşmakta olan bir uygulamadır
Alevlenmeyi önleyici katkılar taşıyan reçineler, bu ürünün TV kutusu imalinde kullanımını kolaylaştırır Darbeye dirençli PS, ev aletleri, pabuç topukları, oyuncak ve kapak imalinde kullanılır
Genel amaçlı PS ile ayrıca tıbbi cihazlar, sırça kesitli kutular, taraklar, şişeler imal edilir Köpük polistiren ise izolosyonda, inşaatta ve paketlemede yaygın olarak kullanılır
Bütadien;stiren polimerleri
Bu reçineler, stiren grubunun bir üyesi olup, parlaklıkları ve darbe dayanımları fazladır Bu nedenlerle çeşitli kutu ve yiyecek kutuları imalinde kullanılırlar Bu polimerler ekstrüzyon, enjeksiyon ve şişirme teknikleriyle işlenirler Keza bu reçinelerin oyuncak imalinde olduğu gibi tıp sahasında da kullanımı genişlemektedir
İşleme Metotlarına Tarafından Tüketimi Polistiren (PS)
Stirenin polimerizasyonu sonucu elde edilen polistiren, PVC gibi çok değişik kullanım alanı yer alan bir termoplastik türüdür Antişok, kristal ve köpük gibi üç öbür türde üretilen polistirenin işlenmesi kolay ve ucuzdur Bu özellikleri ile polistiren, kağıt, tahta ve metallerin yerine ikamet edilmektedir çoğunlukla aromatik ve klorlu çözücülerde çözülen polistiren; su buharı, oksijen ve azot sözde birçok gazı kolaylıkla geçirilir
Polistiren, film, levha yapımı, kağıt ve kumaş kaplamaları, köpüklü izolasyon levhaları yapımı, ışıklandırma malzemeleri, buzdolabıçamaşır makinesi parçaları, pil kutuları, radyo ve televizyon kasaları; oyuncak ve konut eşyası yapımı gibi alanlarda yaygın şekilde kullanılmaktadır
HIPS ve GPS, fazla sayıdaki firmaca üretilmektedir
HIPS ’nin başlıca kullanım alanı TV kasası ve sırtı ile buzdolabı sırtı ve iç yüzeyi gibi konut gereçlerindedir Buzdolabı piyasalarında HIPS, ABS ile fiyat rekabetindedir Bu ürünlerin asıl üreticisi olan profilo, büyük boy buzdolaplarının iç kısımlarını hala vitrifiye emaye ile kaplamaya devam etmektedir Otomotiv sektöründeki kullanımına örnek olarak Tofaş Fıat için radyatör grilli üretimi gösterilebilir Toplam polistiren pazarının % 1015 ’ini ve HIPS ’in de manâlı bir bölümünü oluşturan kısmı paketleme kaplarının üretiminde “thermoformed levha olarak kullanılmaktadır
GPS, genelde müzik ve video kaset kutularının üretiminde dilekçe alanı fiyatına ve piyasa talebine bağlı olmaktadır GPS ’nin öteki kullanımları aralarında buzdolabı kapları ve rafları bulunmaktadır Konut gereçleri, müzik donanımı ve kasetlere ilişkin genel üretim durumu büyüme trendi göstermektedir
Polistiren (PS) Üretimi
Sanayileşmiş ülkelerde idareli bunalımlardan negatif yönde etkilenen bir sektör olan polistiren, üretimi pozitif hızlı artmayan bir akıntı göstermektedir Enerji maliyetlerinin artması nedeniyle yeni PS türü olan Expanded PS (köpük tipi) yalıtım alanında yaygın olarak kullanılmaktadır Oysa iklimi ılıman olan gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde izolasyonda köpük kullanımı öyle seri artmadığından yakın gelecekte de polistiren üretiminde büyüme beklenmemektedir aynı zamanda diğer polimerleri ile birlikte global olarak ele alındığında soğutma ve ambalajlama alanında talep artışı görülmektedir Kuzey Amerika ve BEYGIR dışındaki imalatçı ülkeler Çin, Hindistan, Filipinler, Cezayir, Darı, İran, Kuveyt, Libya, Meksika, Suudi Arabistan ve Peru ’dur
BEYGIR ülkeleri aralarında en fazla polistiren üreten ülke F Almanya ’dır Bunu sırasıyla Fransa, enelüks, İtalya, İngiltere, İspanya ve Yunanistan izlemektedir İspanya ’nın polistiren üretiminde de gelişmiş BEYGIR üyesi ülkelerin yaklaşık yarıya yakın imal miktarını gerçekleştirdiği dikkat çekicidir Polistiren ’in önemli polimerleri Expandable PS (EPS) ile High Impact Polistiren (HIPS)dir Öteki polimerleri ise Acrylonitrile Butadiene Styrene Copolymers (ABS) ve Styrene Acrylanitrile Copolymer (SAN)dır
BEYGIR ’da en çok EPS üreten ülke F Almanya ve Fransa ’dır Bunları Belelüks, İngiltere, İtalya, İspanya ve Yunanistan izlemektedir Fransa ’nın üretimi yıldan yıla yükselme göstermektedir
Polistiren (PS) Geri Kazanımı:
Evsel ambalaj atıkları içerisinde en düşük rastlanan ambalaj türüdür Yoğurt ve margarin kaplarında yoğun olarak kullanılan polistirenin geri kazanımı PE ve PP ’de olduğu gibi yaygın bir şekilde yapılmaktadır Geri dönüştürülen PS ’ler askı yapımında kullanılıyor
POLİPROPİLEN
Polipropilen, yüksek saflıktaki propilen gazının basınç aşağı, ZieglerNatta katalizörleri yardımıyla polimerleşmesiyle elde edilir Kristal yapılı, 0,902 ile 0,904 gcm3 yoğunluklu bu polimer termoplastiklerin en hafiflerinden biridir Erime noktası 325 ile 335o F arasındadır Polipropilen, polar olmaması nedeniyle yüksek dielektrik katsayısına ısı izolasyon özelliğine sahiptir şüphesiz ki polipropilen, yüksek fiyatlı kayıtlı özel tip plastikler gibi tüm kimyasallara karşısında dayanıklı değildir Gerçekte derişik sülfirik asit, nitrik asit, potasyum bikarbonat kerosen ve karbon tetraklorür hariç diğer bütün kimyasallara karşısında epeyce dayanıklıdır
Homopolimerin 73o F ’de sıradan 17500 psi elastikiyet modülleri ve 4900 psi civarında gerilme dayanımları vardır Dolgu maddeleriyle yapılan destek ile esneklik modülü 350000 psi ’ye değin artırılabilir Polipropilen % 80 sülfürik aside ve derişik hidroklorik aside 212o F ’ye değin dayanıklılık gösterir Ayrıca 175o F aşağıda organik çözücülere olan direnci de epeyce iyidir Diğer olefin reçineler gibi, oksitleyici asitler tarafından yavaş etkilenir
Polipropilenin 6 ay süre ile ıslak bir ortamda depolanması, ağırlığını % 0,1 den daha eksik bir oranda artırır Organik bileşiklerin polipropileni etkileme oranları hayli düşüktür Absorblama olayı sıcaklıkla doğru orantılı ve çözücünün polarlık özelliği ile ters orantılı olarak değişir
Polipropilen, termoplastiklere uygulanan tüm metodlarla işlenebilir Enjeksiyonla kalıplama tekniğinde, fazla küçük ayrıntıları olan ufak kalıplar kullanılarak yüzeyi epeyce sürükleyici, boyut kararlılığı iyi olan parçalar imal edilebilir
Polipropilen, termoplastiklere uygulanan tüm metodlarla işlenebilir Enjeksiyonla kalıplama tekniğinde, çok minik ayrıntıları olan ufak kalıplar kullanılarak yüzeyi epeyce düzgün, boyut kararlılığı iyi olan parçalar üretim edilebilir Polipropilenden üretilen menteşeler, 3 milyon kez bükülebilirler Bunlar, kalıplamasoğuk egzersiz ya da ekstrüzyon metodları ile üretim edilebilirler Oryente polipropilen, fonografik plakların ambalajlanmasında kullanılan büzgülü film üretiminde de kullanılmaktadır
Elyaf, polipropilenin ekstrüzyandan sonradan, hava ile soğutulmuş bir bölgede, ince meme başları içinden bir her yerde bir başa geçirilmesi ve bunu takiben bir ruloya sarılmasıyla elde edilir
Polipropilen dokuma olmayan kumaşlar, ince çekme ya da eriterek; şişirme metodu ile elde edilirler Polipropilen ısı ile şekillendirilir, enjeksiyon kalıplama veya ekstruzyon kalıplama teknikleri ile köpürtülebilir
Uygulama Alanları
Polipropilen, kabin kalıplarından ilaç kutularına dek geniş bir alanda, zorunlu ve çok kullanışlı menteşeler imalinde kullanılır Berrak ve yumuşak filmler gömlek ve çorap gibi ürünlerin, berrak ve daha sert filmler ise yemek ve sigara ambalajında kullanılmaktadır Müzik plağı ambalajında da polipropilen kullanılır Ayrıca polipropilen elyaf türü ile örme ve tekstil sanayiinde, halılarda ve döşemecilik sanayiinde kullanılmaktadır
Polipropilen tekstil olmayan kumaşlar ise, halı altlığı atılabilir hastane örtüsü ve atılabilir kundak bezi gibi ürünlerin imalinde kullanılmaktadır
Polipropilen (PP) Tüketimi
Polipropilen, propilenin polimerizasyonu ile elde edilmektedir Bu yöntemde, yüksek saflıktaki propilen gazı katalizörler yardımı ve ağır basınç reaktörlerinin de devreye girmesi ile polimerizasyona uğramaktadır
Polipropilenin, yüksek sıcaklıkta dağıtılmış kimyasal maddelerden etkilenmemesi uygulama alanının genişlemesine yol açmıştır Bunun yanısıra, polipropilen, diğer plastiklere nazaran daha hafif olma ve yumuşama noktasının yüksek oluşu gibi özellikleri doğru, sigara ambalajları ve müzik plağı ambalajına dek farklı alanlara yönlendirilmiş kullanımlara sahiptir Bunlardan diğer, steril edilebilen sıhhat malzemesi, oru, profil, ince levha, şişe, sınai şerit, balık ağı, halat çuval, farklı alanlara yönlendirilmiş ev ve mutfak eşyası vb ürünlerin yapımında da kullanılmaktadır
Polipropilenin farklı alanlara yönlendirilmiş kullanımları aşağıdaki biçimde gözden geçirilebilir;
Tekstil Torba Kumaşlar
PP tüketimi ülkemizde, dokuma torba, kumaş üretiminin hakimiyetindedir şimdi, Türkiye ’de takriben 1000 adet dairevi tezgah ve 200 adet de sulzer tezgahı bulunmakta olup bunların sayıları istikrarlı bir yükselme kaydetmektedir Dairevi tezgahlar, tekstil çuval üretiminde, sülzer tezgahları ise dokuma bez üretiminde kullanılmaktadır Tezgahlarda branda ve 1 metrik tona dek dirençli jumbo torbalar imal edilebilmektedir Kullanım türüne kadar bu torbalar, açık dokuma (bitki örtüsü için) ya da kapalı (çeşitli kimyasal ürünler, gübre, mineraller ve un için) olabilir
Buna ilaveten bazı torbalar AYPE, AYPELAYPE karışımı ya da dayanıklı kağıtla iç yüzeyleri kaplanmış (yardım edilmiş) olarak imal edilmektedir Bazı üreticiler, PP ya da AYPE kullanımlı çuvallar üretmektedir Torbaların bir kısmı Türk piyasasına talep edilirken bir kısmı da komşu Arap ülkelerine, Güneydoğu ve Batı Avrupa ’ya ihraç edilmektedir Torba üretiminin büyük bir bölümü otomatik entegre tesislerinde gerçekleştirilmektedir
Enjeksiyon Kalıplama
Bu sektöre, Türk otomotiv akü üreticileri için akü kutusu üretimi egemendir Bu sektör ikinci en büyük PP tüketicisidir Akü üretimi, otomotiv üretimindeki artışa ve arabakamyon parkındaki genel büyümeye paralel olarak kesintisiz bir artma kaydetmektedir PP ’nin akümülatör kutusu kullanımı açık havada farklı alanlara yönlendirilmiş başvuru formu alanları da bulunmaktadır
Bunlar arasında;
Elektrikli süpürge aksamı,
Yıkama (bulaşık ve çamaşır) makinelerinin ısıya ve deterjana dirençli,
Mini çamaşır makinelerinin kasası
Otomobil ve kamyonların talkkaplamalı polimer ısıtıcı kutuları
Konut ve büro vantilatör bıçakları
Tekstil bobinleri bulunmaktadır
Bioriyente (Bioriented) Fim
Tekel ’in yerli selofan kullanımı sebebiyle sigara ambalaj filmi derhal ihraç piyasalarına satılmaktadır Bioriyente PP filmine (BOPP) geçmek cihaz modernizasyonunu getirmektedir
Türkiye ’de BOPP ’nin ana başvuru formu alanları, yiyecek, kraker, şekerleme ve fındık paketlemesidir Paketleme piyasasının BOPP kadar istila edilmesinin nedeni, selefon, PVC, filmi ve dirençli kağıtlar gibi geleneksel ambalajlama maddeleri karşısında BOPP ’nin fiyat rekabetidir
Farklı Alanlara Yönlendirilmiş Filmler
Çiçek ambalajında ve gömlek gibi tekstil ürünlerinin paketlenmesinde kullanılan şişirme film üretimine dayanan filmler, piyasaya az önce sunulmuş olup talebi gitgide artarak artmaktadır Piyasanın öteki ufak ayrıntıları ise margarin kaplarının üretimi için kullanılan ısıylaşekillenebilen yaprak ve tekstil aşamalarında monofilomen ’in üretimidir
Polipropilen (PP) Geri Kazanımı
Kimyasal özellikleri PE ’ye aynı oysa yüksek sıcaklıklarda farklı alanlara yönlendirilmiş kimyasal maddelerden etkilenmemesi tatbik alanlarının genişlemesine yol açmıştır Diğer plastiklere tarafından daha hafif olmaları ve yumuşama noktasının yüksek oluşu gibi özellikleri baştan sona, sigara ambalajından müzik plağı ambalajına kadar çeşitli kullanım alanlarına sahiptir Bunlardan başka sterilize edilebilen afiyet malzemesi, deterjan kutularının kapakları, margarin kapları, sentetik elyaf, boru, profil, ince levha, şişe, balık ağı, halat, çuval, farklı alanlara yönlendirilmiş ev ve mutfak eşyası ve yarı ürünlerin yapımında da kullanılmaktadır Hafif ve dirençli olması ve geri dönüştürülebilir özelliklerinden dolayı, otomobil aküsü kutularında, konteyner kapaklarında, şişe etiketlerinde, otomotiv sanayiinde de kullanılmaktadır Granül haline getirilerek geri dönüştürülmüş PP ’den sentetik halı tabanı değişik plastik oyuncaklar ve kırtasiye malzemeleri üretilmektedir
POLİETİLEN TEREFTALAT
ABD de en hızla büyüyen plastik olmuştur Her ne kadar 20 yılı aşkın bir süredir elbise elyafı, lastik kordonu ve halıcılıkta kullanıyorsa da reçinenin şişe olarak kullanılmaktadır
Polietilen tereftalat (PET), termoplastikler arasında oryente edilmiş kristal yapıda zayıf asitlere, bazlara ve birçok çözücülere karşı dayanımı olduğu kadar, dayanıklılık, sertlik, parlaklık ve yüksek darbe dayanımı gibi özellikleriylede üstündür PET ’in gaz geçirgenliği öteki plastiklerin çoğundan daha düşüktür Tipik PET reçinesi 250260o C aralarında erir
PET reçine adi olarak kristal yapılı pelletler şeklinde üretilmektedir Tipik olarak kristalleşme % 50 civarındadır Oryente edilmiş içki şişelerini üretmek için iki metod kullanılır İki derece derece veya soğuk ön şekil prosesinde, soğutulmuş kalıplardaki şeffaf mahsul enjeksiyonla kalıplanır, ürün Tg ’nin üstündeki sıcaklıklara çıkarılır, gerilir ve çift eksenli oryente şişe üretmek için soğuk şişe kalıbı içine üflenirler Tek faz prosesinde, enjeksiyonla kalıplanmış ön şekil soğutulmaz, sadece gerilme üfleme kademesi soğutulur sonra çekme üfleme aşamasına geçilir Ve oryente edilmiş şişe üretilir PET ’in baskı erime özelliği, enjeksiyon üfleme ve ekstrüzyon üfleme proseslerinde kullanımını önler bununla birlikte PET ’in bu alanlara girmesi için gerekli proses modifikasyonu geliştirecek faliyetler sürmektedir
Başvuru Formu Alanları
PET film, monofilament üretiminde kullanılmaktadır Genel Olarak filmler çift eksenli oryente edilmiş olup, yalnız kullanılabildiği gibi koeksruzyonlarda ya da laminasyonlarda kullanılır Endüstriyel uygulamalara manyetik şerit, röntgen, resim filmi ve elektriksel yalıtım dahildir Oryente edilmiş ya da edilmemiş PET filmlerinin ambalajlama uygulamalarına, kaynatma torbaları, saflaştırma keseleri, et ve peynir ambalajı büzme filmler dahildir
Polietilen Tereftalat (PET) Geri Kazanımı
150175o C sıcaklığa dek dayanıklı olduğundan elyaf ve içecek şişesi yapımında kullanılır PET esas; uyku yatağı, yastık, kışlık giyecek (yeşil lifler yalnızca koyu renkli giysilerde kullanıldığından yeşil şişeler farklı toplanır) Üretiminde kullanılan polyester elyaflarına dönüştürülmek üzere geri kazanır
PET keza halı elyaflarında, şekil vermiş ürünlerde, gıda ve gıda dışı kaplarda ve otomotiv endüstrisinde kullanılır Hafif ve dirençli olması sebebiyle başvuru alanı giderek genişlemektedir PET atıklar sentetik elyaf ve dolgu malzemesi olarak değerlendirilebilir Adana ’da 1994 yılında faaliyete geçen tesiste PET atıkların geri dönüşüm yapılmaktadır (SASA sentetik Elyaf San AŞ)
TERMOPLASTİK POLİAMİD
Termoplastik poliamidler, sıkıştırılarak kalıplama, dökme film, eriyik elyaf bükülme teknikleri ile işlenir Termoplastik poliamidlerin bazı özellikleri şunlardır;
310o C de erimeyip lastikleşirler ve yüksek gerilme dayanımı ve uzamalarını daha yüksek derecelerde bile koruyabilirler
Basınçla iyi akıntı sağlanır ve kısa bir zaman de camsı geçiş sıcaklığı aşılarak kalıplanırlar
Maddenin % 10 uzayabilmesi, makinaya olan uyumluluğunu sağlar ve kırılmayı azaltır
Tekrar öğütülerek kullanılabilirler ve bozuk kaplamalar yeniden eritilerek düzeltilebilir
Eriyik halindeyken, döküm makinalarının kullanılmasıyla film olarak döküm yapılabilirler
Dolgusuz bileşiklerin sıkıştırarak kalıplama sıcaklığı 330350o C basınç ise 30005000 psi arasındadır İyi akıntı karşılamak için 310o C nin üzerinde en düşük 5 dakika kalıplanırlar Lamineler yüksek basınçlı preslerle, alçak basınç vakum veya değişik basınçlı vakum uygulanarak yapılır
Tatbik Alanları
Termoplastik poliamid, nükleer uygulamalarda valf yatağı yapımında da kullanılır Lamine edilmiş ve içi doldurulmuş parçalar jet motorlarında, sıcak makinaya yakın elektrik ve mekanik parçaların imalinde kullanılır
POLİ (AMİDİMİD)
Poli (amidimid) yüksek şiddet ve darbe dayanımıyla tanımlanabilen kalıplanabilir, yüksek performanslı bir termoplastiktir Amorfik bir yapıya sahip olup, özelliklerini 500o F sıcaklığa değin korur Bu plastikten enjeksiyonla kalıplama tekniğiyle alıngan parçalar imal edilebilir Radyasyona ve kimyasallara dayanımı iyidir Yüksek sıcaklıktaki kostik, buhar ve bazı asitler polimere tesir yapabilirler Poli (amidimid) enjeksiyonla kalıplanabilir ve mineral, grafitelyaf sırça elyaf vb dolgularla bileşik haline getirilerek kullanılabilir
Reçineler, geleneksel vidalı enjeksiyon kalıplama makinaları ile detaylı ve alıngan parçaların imalinde kullanılır Kalıplarda girişler olası olduğu dek geniş tutulmalıdır Döküm başları geniş ve kısa olmalı ve fazla oyuklu kaplamalarda döküm başı sistemi dengelenmelidir Kaynak çizgileri küçültülmeli, oyuklar iyici havalandırılmalıdır Alttan kesmelerden kaçınılmalıdır
Fiziki özellikleri de herhangi bir bozulma meydana gelmeyecek şekilde standart polimere % 30 nispetinde öğütülmüş kullanılmış mamul ek edilebilir, ancak köpükleme ve kırılganlığın önlenmesi için öğütülen malzemenin 8 saat 300o F de kurutulması gereklidir Enjeksiyon kalıplama ve ekstruzyonda fiziki özelliklerin iyileştirilmesi için parçalar 500o F ’a ulaşan sıcaklıkta tavlama işleminden geçirilmelidir Son tavlama, işlemi ısı kontrolünün alıngan olarak yapıldığı sıcak hava fırınında yapılır
Dilekçe Alanları
Hidrolik, işletme ve tekstil techizatı, pompalar, valf ve tribünler gibi endüstriyel uygulamalarda, jet motor parçaları gibi ulaştırma uygulamalarında kullanılır
POLİÜRETAN
Üretan grubunda yer alan reçinelerin özellikleri, türlerine kadar büyük bir çeşitlilik göstermektedir asıl reçine türleri şöyle sınıflandırılabilir:
Esnek köpük,
Sert köpük,
Benzeri sert köpük,
Enjeksiyon kalıplama elastomerleri,
Yapısal köpükler,
Döküm elastomerleri
Termoplastik elastomerler
Yukarıda belirtilen üretanlar yapısal açıdan birbirine benzerler, ancak işlemleri ve uygulama sahaları faklıdır
Elastik Köpük
Poliüretanın en yaygın kullanılan türüdür Bu ürünün başvuru potansiyeli olan dallar, halı alt kaplaması ve yatak süngerleridir Ayrıca hafifliği nedeni ile otomotiv endüstrisinde geniş şekilde kullanılmaktadır Bükülebilir PUR köpükleri, en fazla levha prosesi ile üretilmektedir Bu proseste poliester, poliol, toluen, diizosiyonat, su, şişiriciler, amin, kolaylı kararlılık sağlayıcılar ve badana gibi öteki katkılar kullanılır
Sert Köpük
Sert köpük buzdolabı ve dondurucuların izolasyonu amacı ile kullanılmaktadır Bu amaçla kullanılmakta olan cam elyaflı kısmen yerini poliüretana terk etmiştir Yaklaşık buzdolabı üretimlerinin % 60 ’ında poliüretan kullanılmaktadır Sert köpüğün daha yeni dilekçe alanları ise elektrikli su ısıtıcıları ve güneş enerjisi ile ısıtılan su depolarıdır
Benzeri Sert Köpük
Dolgu köpükler: Otomotiv endüstrisinde baş ve kol dayama yerleri için kullanılmaktadır Darbeye dayanıklı ve yumuşaktır
Enerji çekiş köpüğü: Yeni bir otomotiv uygulamasıdır Arabanın iç kısmında güvenlik nedeniyle kullanılmaktadır
Ayakkabı tabanı: Hafifliği, yıpranma direnci, soğuk havalarda bükülebilirliği, rahatlığı sebebiyle kundura tabını yapımında kullanılır
Enjeksiyonla Kalıplama Elastomerleri
Otomotiv endüstrisi dışında da kullanım alanı bulmaktadır
Sert Yapı Köpük
Enjeksiyonla kalıplama için belirtilen prensipler yapısal köpük içinde geçerlidir
Döküm Elastomerleri
Döküm üretam elastomerleri termoset polimer sınıfında olup,bir kalıp içine dökülürler Bunlar bununla birlikte blok kopolimerler olarakta tanımlanabilir Tatbik alanları endüstriyel traktör lastikleri, dişliler, contalar, konveyör kayışları yapımıdır
Termoplastik Üretan Elastomerleri
Termoplastik elastomerleri tüm elastomerlerin ve termoplastiklerin en iyi özelliklerine sahip olup, geniş bir alan olan mühendislik gereçlerin yapımında kullanılır Poliüretan köpük ürünler, tüm organik maddeler gibi yeterli sıcaklıktaki bir kaynakla temas ettiklerinde yanarlar
STİREN AKRİLONİTRİL
Sitiren akrilonitril reçineleri, yüksek performanslı stiren ailesinin üyesidir Bunlar poliskrenin parlaklık ve berraklığına sahip olup bununla beraber kimyasallara aleyhinde dirençlidirler, ısıyla genleşirler ve sertleşirler Klorlu aromatik hidrokarbonlar, esterler ve ketonlardan etkilenirler Bu reçinelerin yüksek gerilme ve bükülebilirlik güçleri vardır Bükme sıcaklığı 264 psi ’de 200 ile 217o F arasındadır
SAN reçinelerine termoplastiklere uygulanan tüm prosesler uygulanabilir SAN bitmiş parçalar, cihaz ile tutturucularla ve dekorasyonla yapılabilir
Dilekçe Alanları
Düğmeler, buzdolabı et ve sebze kutuları, karıştırıcı kapları; otomotivde enstrümanlensleri, siperlikler; elektronikte, pil kapları, metre mercekleri; tıpta şırınga, kan aspiratörleri ve yapay böbrek aygıtları; kozmetik kapları, şişeler ve kavanozlar; inşaatta, emniyet perdahlaması, su filtre kabı; daktilo anahtarı ve kalem üstleridir
ABS
ABS reçineleri, akrilonitril, bütadien ve stirenden yapılan kopolimerlerdir Akrilonitril, kimyasal olarak dayanıklılık; stiren, basit işlenebilirlik, sertlik ve parlaklık sağlır Butadien ise soğuk hava şartlarında ve oda sıcaklığında darbe dayanımı ve dayanıklılık sağlayıcı olarak rol oynar ABS ’nin birçok türleri geliştirilmiştir Bunlar aralarında kaplama eksik aydınlık veya mat ekstrude edilmiş baştan levhalar; yüksek sıcaklık ve alevlenmeye karşı dayanıklı, alaşımlama, yapı köpük ve saydam uygulamalara olanak veren ve bu özellikleri sağlayan reçineler yer almaktadır
İşleme ve Dilekçe Alanları
Ekstrude edilmesi ve enjeksiyon kalıplaması iyi yapılabildiğinden işlenmesi kolay bir maddedir Ekstrüzyon ABS için büyük bir Pazar alanıdır ABS hidroskopik bir madde olduğu için işlenmeden önce, nem alması önlenmeli, yüzey hatalarını eksilmek amacı ile kurutulmalıdır
Ekstrude edilmiş ABS levha, farklı alanlara yönlendirilmiş ürünlerin, imalatında kullanılmaktadır Şekillendirilmiş geniş parçalar (812 ft ’lik), tek parçalı levhalar, minik şekillendirilmiş parçalar (Tuba gibi müzik aletleri) yapımında kullanılmaktadır Buzdolabı yapımı da şekillendirilmiş levhaların diğer bir başvuru formu alanıdır ABS yapı köpük uygulamaları için iyi bir reçinedir Ekstrüzyon, enjeksiyon ve şişirerek kalıplama tekniğiyle iyi işlenir Şeffaf ABS, buzdolabı içindeki bölümlerde, oyuncaklarda kullanılır
NAYLON
Naylon, termoplastik poliamid recine ailesini temsilcilik eder ve ilk olarak enjeksiyon kalıplama ve ekstrüzyon teknikleriyle işlenir Bazıları, daldırma tekniğiyle kaplama amacıyla çözelti ya da sıvılaştırılmış şekilde kullanılır
Özellikleri
Naylonların asıl iki taraflı özellikleri şunlardır:
Sertlik,
Aşınmaya aleyhinde iyi dayanım,
Sıradan erime noktalarının üstündeki sıcaklıklarda, termoplastikler gibi ısıya dayanıklılık,
Adaleli asit ve oksitleyici maddelerin dışındaki kimyasallara karşısında iyi sağlamlık
Modifiye edilmemiş bir reçine olarak her naylon tipinin kendini belirlenmiş eden birdenbire pozitif özelliği vardır Bunlar, naylon türlerinin başvuru alanlarının seçimine esas teşkil ederler Bütün naylonlar cam elyafı, sırça her birine ve mineral parçalar ile güçlendirilebilirler
Birinci işleme metodu, enjeksiyonla kalıplama ve ekstrüzyondur Öteki teknikler, şişirerek kalıplanması ve çözelti ya da sıvılaştırılmış yatak kaplamasıdır Enjeksiyon kalıplamada, naylonların yüksek erime noktası ve katıdan eriyik haline süratli geçiş özelliği vardır Monofillaman, profil, film ve levha imalinde ekstrüzyon tekniği kullanılır
Flaman imali gibi bazı uygulamalarda yoğunluk ve ekstrüzyon verimi oranında uyumluluk sağlamak için eritici pompalar kullanılır
Başvuru Alanları
Uygulamada naylon kullanımı, dayanıklılık, sertlik, kimyasal maddelere dayanım ve elektriği izole eden özellikleri sebebiyle yaygındır Naylon bileşenlerinin kullanıldığı en geniş Pazar otomotiv sektörüdür (Keza iç ayrıca de dışta kullanılır) Desteksiz boru takımı, tel izolasyonu ve iç döşeme için monifilaman iplik ekstrüzyon uygulamalarıdır Enjeksiyon kalıplamayla, kam, dişli, elektrik bağlaçları, buhar gaz birleştiren depolar ve tecrit bantları üretilir Madenle güçlendirilmiş Naylon 6,6 türü dış beden uygulamalarında en çok kullanılandır Elektrik endüstrisinin gelişmesi, naylon kullanımını artırmıştır
Spor malzemesi, özel fırçalar (diş, saç), fermuar ve fırça sapları da naylo tüketim yerleridir
NİTRİL REÇİNE
Belli Başlı monomeri akrilonitril olan polimerler nitril reçineler diye isimlendirilir Bu reçineler inşa özellikleri nedeniyle düşük gaz geçirgenliğine sahip olup, kimyasallara karşısında dirençleri oldukça iyidir
Reçineler, kauçukla karıştırıldığında epeyce yüksek gerilme özelliğine sahip olup ve ekstrüzyon, enjeksiyon kalıplama ile işlenebilir ve ısı ile şekillendirilebilir
Nitril reçinelerin işlenmesi, kısmi erime sıcaklıkları olmayan polimerin işleme karekteristiğini taşır Bu reçineler, erime sıcaklığında yapışık olduğu için işleme esnasında polimere en az kayma enerjisi uygulanmalıdır
Uygulama Alanları
Nitril reçinelerin en kayda değer kullanım yerleri, gıda ve sözde maddelerin ambalajlama işlemleridir
Çok önceleri nitriller meşrubat kutuların yapımında geniş olarak kullanılırdı Fakat, yeni uygulamaya konulan tüzüğe tarafından, nitriller meşrubat şişeleri yerine esas olarak gıda paketlemesinde ve Amerika ’da gıda paketlemisinin dışındaki paketlemelerde kullanılmaktadır Avrupa ’da nitril reçineler, meşrubatlar dahil olmak üzere yiyecek ve aynı zamanda yiyecek dışı maddeler ambalajında kullanılmaktadır
PLASTİK ÇEVRE İLİŞKİSİ
Dünyamızda 1980 yılında toplam 61 milyon ton plastik yapılmış, bu arz 1990 ’larda % 130 artışla 140 milyon tona ulaşmıştır Üretilen bu plastik malzemenin büyük çoğunluğu kullanıldıktan sonra fonksiyonu kaybetmekte ve plastik atık olarak atılmaktadır Ülkemizde de sayıları takriben 2500 dolayında olduğu tahmin edilen plastik işleyen firmalar en yaygın olarak AYPE, YYPE, PP, PVC, PS ve PET gibi plastik maddeleri tüketmektedirler
Plastikler işlenmeleri esnasında dikkate bedel bir kirlilik göstermekte fakat kullanıldıktan sonra atılması ile çevreyi önemli boyutlardaki kirletmektedir Gerçektende fazla yaygın olarak kullanılan plastik ambalaj malzemesinin doğa koşullarında uzun yıllar parçalanmaması ve bozulmadan kalması bu kirliliğin her geçen gün artmasına neden olmaktadır Keza yoğunlukları düşük olduğundan atıklar içinde göze azami çarpanlar plastik ürünleridir Bunun sonucu olarak ta manâlı bir çevre kirliliği oluşmaktadır Atık plastiklerin baştan değerlendirilmesinin bir boyutu da ekonomiktir Yoğun kimyasal hammadde üretimi ve bu maddeden üretilen plastik maddelerin her tarafta değerlendirilerek ekonomiye katkıları sağlanmalıdır
Atık plastiklerin değerlendirilmesinde teknolojik ve idareli hususların yanında organizasyon sorunu da önemlidir Organizasyon ise plastik atıkların bulunması, toplanması, sınıflandırılması, tekrar değer biçme mahalline gönderilmesi, ürünlerin pazarlanması gibi bir çok hususu içermektedir Mesela, İstanbul ’da ilkbahar ve yaz aylarında plastik oranları genelin üstüne çıkmaktadır Ama plastik atıkların içindeki plastik türleri ülkemizde dinç bir şekilde saptanamamıştır 1985 yılında yapılan bir araştırmada İstanbul ’daki katı atık içindeki plastiklerin % 70 ’e yakın bir bölümünün polietilen esaslı olduğunu ortaya koymuştur Bu arz çevre kirliliğini yaratmasının yanına manâlı bir hesaplı değer oluşturmaktadırAyrıca katı atıklarında ilerleyen yıllarda yüzdelerinin artması endüstrileşme sürecinin bir göstergesi de sayılabilir
TÜRKİYE ’DE VE DÜNYADA PLASTİK
Türkiye ’de plastik geri mutasyon ile ilgilenen fazla az kuruluş vardır Bunlardan İzmit Yarımca ’da kurulan ilk PET geri dönüştürülmek amacı ile kurulan fabrikanın yanına sonradan ikinci bir fabrika ek edilerek YYPE geri dönüşümü yapılan Yeşil Plastik adlı fabrika kurulmuştur
1996 yılı itibariyle polimerik maddelerin takvim tüketimi 150 milyon tonu aşmış bulunmaktadır Laf konusu tüketimin 2000 yılında 200 milyon tonu aşacağı varsayım edilmektedir Başvuru alanları ise artan bir şekilde çeşitlenmekte olup, günlük hayatımızdaki uygulamalardan havacılık ve uzay sanayi ve ambalaj sanayiinden inşaat sektörüne kadar geniş bir alanı kapsamaktadır Bu çerçevede plastik sanayiinin etkilemediği veya ilişkisinin bulunmadığı hiçbir sektör yoktur denilebilir Polimerik maddelerin ve plastiklerin üretimine ve özelliklerinin değiştirilmesine karşın çalışmalardaki gelişmelerin artarak devam edeceği öngörülmektedir
Plastik işleyen firmaların önemli bir bölümü (yaklaşık % 70) İstanbul ve civarında yer almaktadır Sektörde kullanılan işleme makinelerinin % 8090 ’ı ülke içinde üretilen makinalardır Alet üreten firmaların bir bölümünün teknolojik düzeyi epeyce yüksek olup bazı firmalar üretimlerini, Batı ülkeleri dahil, pek çok ülkeye ihraç edebilmektedir Plastik işleyen firmaların derhal tümünün kendi kalıp imal atölyeleri bulunmaktadır
YYPE plastik şişe yapımında en sık kullanılan maddelerden biri olup bu maddeden yapılan şişelerin de evde kullanılan temizleyici deterjan ve yumuşatıcılardan, değişik kozmetiklere ve madeni yağlara kadar fazla geniş bir uygulama alanı vardır Tesis 14 Mart 1991 de yayınlanan ve 22 Şubat 1992 ve 2 Kasım 1994 ’te şansın dönmesi yapılan Katı Atıkların Kontrolü yönetmeliği gereğince kota veya da depozito uygulaması kapsamında yer alan sanayiler için özellikle önemlidir Fabrika ayrıca bu gibi sanayi kuruluşlarının hukuki yükümlülüklerini yerine getirmelerine tezgâhtar olmakta ayrıca plastik gibi doğada çözülmesi yüzyıllar aldığı için çevreye zararlı bir maddenin geri dönüşümünü sağlayarak, çevreye ve ülke ekonomisine katkı maddesi da bulunmakta ve daha da ötesi % 20 leri aşan maliyet indirimini de beraberinde getirmektedir
Yeşil Plastik Sabancı grubu tarafından kurulan fabrikadır ve YYPE geri dönüştürmede, kapasitesi ve kalitesi ile ilk ve tektir Farikanın saatteki kapasitesi 900 kg, takvim kapasitesi ise 5000 tondur İşlenen hammaddede, % 20 oranına dek madeni yağ ambalajı içerebilir Ilave olarak sabit olan madeni yağ şişesi işleme hattında ise bu oran % 100 ’e çıkmakta, kapasite ise 450 kgsaat olarak gerçekleşmektedir Takvim 5000 ton olarak tanımlanan bu kapasite, bir hattın üç vardiyadaki çalışmasına tekabül etmektedir Yakın bir gelecekte talebin artacağı gözönüne alınarak, ikinci bir hattın kurulması için tatmin edici bir yer bırakılmıştır Bu durumda kapasite iki katına çıkarak 10000 tonyıl olabilecektir PE (yüksek ve hain yoğunluklu polietilen) üretimi 1990 yılında 235630 ton iken 1991 yılında 256000 ton ’a 1992 yılında da 260600 ton ’a ulaşmıştır
Gelişmiş ülkelerde görülen geri kazanım uygulamalarından bazıları ise şunlardır İngiltere ’de 1992 yılında yayınlanan Birleşmiş Katı Atık Yönetimi Iş Planı ile 2000 yılına kadar evsel atıklarının geri dönüşebilir bölümünün % 50 ’sini dönüştürülmesi hedeflenmiştir İngiltere ’de en yaygın geri dönüştürülen plastik PE ’dir Yılda adeta 60000 ton kullanılmış Film ve sera örtüsü geri dönüştürülmektedir Bu iş için takriben 5 milyar dolar yatırım yapılmıştır Almanya ’da ise Ambalaj Atıklarının önlenmesi Tüzüğü 1991 ’de yayımlanmış tamamı 1993 yılında yürürlüğe girmiştir Bu tüzüğe kadar ambalajlar, çevreye zararlı olmayan ve değerlendirilmesi esnasında, çevre için sakıncalı olmayan malzemelerden üretilecektir Ve ambalaj atıklarının tekrar kullanılabilmeleri için koşulların yerinde olmaması halinde, malzemeleri yönünden değerlendirilecektir Kanada ’da ise birçok grup geri dönüştürülebilir malzemelerin toplanması için zorunlu daha aşağı yapıyı oluşturmaya çalışmaktadır bununla beraber birleştirme çalışmalarında Kanada çevre ve Plastik Enstitüsü, Ontorio Çevre Bakanlığı ile işbirliği yapmaktadır Çöp sahalarında ayırma çalışmaları, YYPE ’den üretim edilen süt şişelerine depozito uygulaması, süpermarketlerin önünde naylon torbaları atmak için koyulmuş kaplar vb uygulamalar yoğun olarak devam etmektedir
KAYNAKLAR
1*** BAYSAL, Bahattin, Polmer* Kimyası, Geniletilmiş II Zorlama, Ankara, 1994
2*** SAÇAK, Mehmet, Polmer* Kimyasına Antre, Gazi Kitapev, Ankara, 2002
3*** PİŞKİN, Erhan, Polimer Teknolojisine Antre, İnkılap Kitapevi, Ankara, 1987
4*** Plastik ve Plastik Teknolojisi, Pagev Yayınevi, İstanbul, 2002
5*** Plastik Özel Ihtisas Kurul Raporu, Ankara, 1994
6*** Yeşil Plastik Proje Raporu, 1996
7*** Çevko Raporu, 1993