Plüton: Gezegen mi Değil mi?

Plüton, 2006 yılının Ağustos ayına kadar gezegen olarak kabul edilen, fakat 2006 ’da Milletlerarası Gökbilim birliğinin belirlediği bir takım kriterlere göre gezegen sınıfından çıkartılmış, Güneş sistemindeki cisimlerden biridir Peki bu kriterler neler? Plüton aslında gezegen mi değil mi? Tüm bunların cevabını vermeden önce biraz Plüton ’u tanıyalım
1800 lü yıllarda Neptün, Uranüs ’ün yörüngesindeki hareketlerin düzensizliği sayesinde bulunmuştur Fakat daha sonraki yıllarda, Neptün ’ün varlığının Uranüs ’ün hareketlerindeki düzensizliği açıklamadığı ve Neptün ’ün de kendi hareketlerinin düzensizlikler gösterdiği anlaşılınca Neptün ’ün ötesinde de bir gezegen olduğu varsayım edildi Bu tahminden sonradan araştırmalara girişildi Sonuçta 15 takvim bir çalışmayla, Clyde Tombaugh 1930 yılında Plüton ’u keşfetti
Plüton Neptün ’den daha , Ay ’dan bile daha küçük bir gök cismidir, parlaklığı 145 kadirdir ve ama en büyük teleskoplarla gözlenebilir Gelişmiş teleskoplar bile Plüton ’u en ince ayrıntısına kadar gözleyemezler Plüton yapı olarak kaya ve buzdan oluşur Plüton ’un Charon, Niks ve Hidra adlı 3 uydusu vardır Garip olan, Plüton ’un uydusu Charon, Plüton ’dan daha büyüktür Bu koşul Plüton ve Charon ’un bir “ikili sistem olarak kabul edilmelerine yol açmıştır
Plüton ’un yörüngesi 17 derecelik bir eğime sahiptir Ayrıca bu yörünge dış merkezliği büyük bir yörüngedir Bu durum, Plüton ’un Güneş ’e uzaklığının 4 milyon km ile 7 milyon km aralarında değişim göstermesine neden olur Plüton Güneş etrafındaki dönüşünü 248 Dünya yılında tamamlar Plüton çok ince bir atmosfere sahip olup, yüzey sıcaklığı 200 santigrat derece civarındadır
Peki, atmosferi var, Güneş etrafında dönüyor, üzerinde mevsimsel hareketler var, kendi ekseni civarda dönüyor, uydulara sahip, yuvarlak bir yapıda… Bütün bu özelliklerine rağmen Plüton niçin gezegenlik sınıfında dışlandı?

Şimdiye dek Plüton ’un özelliklerini anlattık, derhal bir de Uluslararası Astronomi Birliğinin 2006 yılında bitmiş düzenleyip açıkladığı “gezegen olma koşullarına bir bakalım;
1) Güneş (veya her hangi bir yıldız) civarda dönme
2) Kendi kütlesinden dolayı küresel bir yapıya sahip olma
3) Yörüngesindeki “enkazı (yani her türlü başka küçük gök cismini) temizlemiş olma
Bu özelliklere baktığımızda; Plüton Güneş etrafında dönüyor: işlenmiş Küresel bir yapıya sahip: bu da tamam Ama 3özellik yani yörüngesindeki enkazı arıtma: bu bitmiş yok Plüton, yörüngesindeki dönüşünü 248 Dünya yılında tamamlar demiştik Bu kadar uzun sürede dolaşılan yörüngeyi “temizlemek haliyle imkansızdır Hem, Plüton ’un çevresi “pak elde etmek bir yandan Kuiper Kuşağı denilen, asteroit ve diğer küçük cisimle dolu bir alana konut sahipliği yapar Haliyle bu şart gezegen olma kriterlerinden üçüncüsüne tamamen terstir ve 2006 yılının ağustos ayında bu kritere uymadığı için gezegen statüsünden çıkartılmıştır
Milletlerarası Gökbilim Birliği Plüton ’u gezegenlikten çıkartınca, Plüton ve Plüton sözde cisimler için “cüce gezegen sınıfı kurdu Bu sınıf genel olarak gezegen olma kriterlerinden üçüncüsüne uymayan gök cisimlerinden oluşur Arasında çok eskiden onuncu gezegen diye anılan Xena(Zeyna), daha önceleri asteroit olarak kabul edilen Ceres, Eris gibi cisimler bulunur giderken bir diğer acayip nokta; Ceres ve Eris, Plüton ’dan daha büyük bir kütleye sahiptir