Plüton gezegen statüsünü neden kaybetti? Yine gezegen olarak kabul görürse her şey nasıl değişecek?

24 Ağustos 2006 tarihinde, yani 16 yıl evvel, Memleketler arası Astronomi Birliği (IAU), Güneş Sistemi'ni sonsuza dek değiştirecek bir karar aldı. IAU üyeleri, "gezegen" teriminin tam olarak ne manaya geldiğini tanımlamak için uzun müddettir devam eden bir öneriyi oyladılar. Ve böylelikle Plüton bir cüce gezegen olarak yine sınıflandırıldı ve Güneş Sistemi'ndeki gezegen sayısı sekize indirildi.

Ama ortadan geçen 16 yıla karşın, bu karar her zamanki üzere tartışmalı olmaya devam ediyor.

IAU, öteki yıldızların etrafındaki gezegenleri (ötegezegenler) ve yıldız sistemlerinden çıkarılan gezegenleri içerecek birçok mümkün tarif tekrarından geçti. Fakat yıldız sistemlerinden çıkan haydut gezegenleri yerleştirememe konusunda problemler ortaya çıktı.

Prag'daki 10 günlük konferansın son gününde mevcut tarif ortaya kondu, oylandı ve onaylandı. Bu tanıma nazaran bir gezegenin gezegen olmak için üç şartı sağlaması gerekiyor.

• Güneş’in yörüngesinde dönmesi gerekiyor, yani tüm ötegezegenler ve haydut gezegenler tarifin dışında kalıyor.
• Hidrostatik istikrara ulaşmış olması gerekiyor, yani kabaca global olması gerekiyor.
• Ana yerçekimi cismi olarak yörüngesini temizlemiş olması gerekiyor.

Plüton bu şartların üçüncüsünü sağlayamıyor. Bu uzak gezegen, kısmen Neptün ile paylaştığı yörüngesini temizlemiş değil. Fakat Plüton'un gezegen statüsünün savunucuları, Dünya, Mars, Jüpiter ve Neptün'ün de yörüngelerini temizlemediğini sav ediyor. Ay'ı hariç tutarsak, Dünya, yörüngesini geçen öteki asteroitlerden 1,7 milyon kat daha ağırdır. Plüton ise kendi yörüngesindekilerden yalnızca 0.07 daha ağır.

Bilimsel çevreler içindeki ve dışındaki tartışmalar bunu bir sınıflandırmadan fazla bir indirgeme olarak isimlendirdi, fakat Plüton'un iki yeni obje sınıfının birinci örneği olarak yükseltildiği de sav edilebilir: Cüce gezegenler ve plutoidler.

Tartışmanın her tarafındaki beşerler, tarifin kusursuz olmaktan ne kadar uzak olduğunu ve gezegenlerin ne sıklıkla yalnızca gezegenler olarak değil, ekstra sıfatlarla tanımlandığını vurguluyor: Kayalık, gaz devi, buz devleri üzere... Yani tahminen bir gün cüce terimi farklı bir şeyden çok "gezegen"in bir alt kategorisi olarak düşünülebilir. Terim birinci olarak 2015 yılında Plüton'u ziyaret eden New Horizons'un baş araştırmacısı Alan Stern tarafından bu durum da düşünülere önerildi. Stern, Plüton'un tekrar bir gezegen olmasını istediğini de söylüyor.

Plüton tekrar gezegen olarak kabul edilirse...

Gökbilimciler ortasında kesin olan lakin ne yazık ki kamu tarafından pek konuşulmayan bir ayrıntı daha var. Artık Güneş Sistemi'nde dokuz gezegenimiz olamaz. Bunun nedeni, ismini çekişme ve uyuşmazlık tanrıçasından alan bir cüce gezegen olan Eris’in keşfedilmiş olmasıdır.

Plüton'dan daha fazla kütleli ve yalnızca biraz daha küçük. Bu yüzde şayet Plüton tekrar bir gezegen olarak kabul edilirse, muhtemelen Eris’in de gezegen olarak kabul edilmesi mantıklı olacak. Ayrıyeten Mike Brown, Chad Trujillo ve David Rabinowitz tarafından keşfinin duyurusu sırasında 10. gezegen olarak isimlendirilmişti.

Bu gezegenin varlığı, sonraki yıl mevcut kararı kabul eden IAU'nun bir karar almasını mecburî bıraktı. Yani ya sekiz gezegenimiz var ya da Ceres, Pluto, Eris, Haumea ve Makemake cüce gezegenlerini ekleyerek en az 13 gezegenimiz olacak. Ayrıyeten astronomi topluluğu tarafından cüce gezegenler olarak kabul edilen lakin şimdi IAU tarafından kabul edilmeyen daha pek çok gök cismi bulunuyor.