Porter ’ın 5 Şiddet Modeli Nedir?

Michael Porter, (1947) Harvard Üniversitesi Ekonomi ve Yönetim Bilimleri profesörüdür Bunun yanı sıra Strateji ve Rekabetçilik Enstitüsü Başkanlığı yapmaktadır Bölgesel kümelenme ile rekabet avantajlarının meydana getirilmesi teorisinin sahibidir
Kısaca kariyerinden de anlaşılacağı gibi Porter; işletme ve pazarlama dalında bilirkişi birisidir Beş şiddet modeli de işletme üzerine yaptığı araştırmalar sonucunda ortaya koyduğu ve hala yüksek derecede geçerliliğini koruyan kavramlardır Özet Olarak bunlardan bahsedecek olursak:
1 Firmaların kendi aralarındaki rekabet:
Yatırım yaptığımız veya yapmayı planladığımız iş sahasında etkin olarak meslek yapan diğer firmaların mevcut durumlarının değerlendirilmesi,işe antre çıkış girdilerinin hesaplanması, sektörel gelişim gibi konuları içinde bulunduran maddedir
Yani iş yapmak istediğimiz sektörde aktif olarak çalışan öteki firmalarla rekabet edebilecek düzeyde miyiz? İşi bir pasta gibi düşünürsek bu pastadan ne dek pay sahibi olabileceğimizin hesaplanması işine rekabet analizi denir Keza işe giriş çıkış maliyeti de rekabet analizi maddesi altında incelenen bir diğer konudur İşe antre çıkış maliyetini açıklama yapmak gerekirse; Eğer her sabahtan fırından simit alıp sokakları dolaşarak satarsanız sizin ihtiyaç duyduğunuz tek şey bir tepsidir Yatırım için harcadığınız miktar düşük olduğu için bu işi ayrılmak istediğinizde bir tepsi feda etmiş olursunuz Lakin bir otel açmayı düşünürseniz işten çıkmak istediğinizde ise bir oteli feda etme riskiyle karşısında karşıya kalırsınız*Sonuç solarak yatırıma harcadığınız tedarik arttıkça çıkış ihtimalinizde buna paralel olarak azalacaktır
Rekabet analizinin içinde incelenmesi gereken noktalardan biri de; pazarın yoğunluğudur Eğer pazar payı o sektörde meslek yapan firmalar için yüzde 1 ve yüzde 10 aralarında ise üst derece bir yoğunluk söz konusudur ve pazar payı minik rekabet oldukça yüksektir Eğer bunun tersi durumda bir işyeri pazar payının yüzde 30 ‘unu elinde bulunduruyorsa pazar payı ve yoğunluk büyük olur Bu da beraberinde iyi bir stratejiyle büyük paylar alabileceğimiz anlamına gelir
Rekabet içinde incelenecek bir öteki madde ise sektörün yıllık gelişmesidir Artma ne dek pozitif olursa o işe yatırım yapan firmalar pek fazla olacak ve bu da beraberinde rekabeti ateşleyecektir*Marka kimliği rekabet analizinde yadsınamayacak özelliklere sahip bir maddedir ancak açıklamak icabında; faal olduğunuz sektörde markanız alıcı kadar beğeni kazandıysa öteki yapacağınız işler için iyi bir referans olacaktır
Rekabet analizinin bir öteki maddesi ise mahsul çeşitliliğidir Ürün çeşitliliği kavramını incelediğimizde faal olduğumuz alanda rakiplerimizden farklı olarak yaptığımız işler laf konusudur Örneğin bir telefon üreticisi iseniz mesaj atılan konuşulan hatta günümüzde görüntülü hitabe internet yada bunun gibi çoğu özelliğe sahip yüzlerce model telefon üretilmekte fakat bunlara ilave su geçirmeyen telefon da üretildi Şu da olabilir 1 sene sıkıntı süresine sahip telefon işte diğer bir firma sizin bu ürününüzü yakalayana değin siz rakiplerinize ayrım atmış olursunuz
2 İkame Malların Tehdidi (Alternatif Ürünlerin Tehdidi):
İkame mülk ürettiğimiz ürünün yerine kullanılabilen ürünleri kapsar Bu modeli incelerken kendimize bir ürün seçelim mesela ben masaüstü bilgisayar üreticisi bir firmayım ve rakibimi dizüstü bilgisayar üreticisi bir işyeri olarak seçiyorum Bu durumu inceleyecek olursak: Herif benim ürünümü mü alıyor yahut rakip firmanın ürününü mü ? Alıcı rakip firmayı seçim ediyorsa alternatif mahsul tehdidi üst seviyededir Alternatif mahsul benim ürünümden ucuzsa fiyat performansı yüksektir ve herif açısından daha uygundur

3 Tedarikçilerin Pazara Olan Hakimiyetleri: Örneğin bir market işletiyorum ve ürünlerimi bir toptancıdan alıyorum eğer toptancımın çok sayıda rakibi varsa bana aynı ürünleri sunan veya ikame ürünleri sunan başka tedarik ediciler varsa bu tedarikçimin gücünü azaltır ve beni dinç duruma getirir Tedarikçim bana mahsul farklılığı sağlıyorsa bu da tedarikçimin bana baskı katmasını sağlar
Tedarikçiler ile ilgili bir diğer durum ise: ileri ve geri birleşme sistemidir İleri birleşme ; eğer tedarikçim bana ürün sağlayan bir toptancı iken bununla birlikte kendi ürünlerini satışa çıkardığı bir market açarsa bu ileri birleşme hareketidir
Geri birleşme: Ben bir market işletiyorum ve tedarikçiden aldığım ürünün İkamesini yada aynısını üretmeye başlarsam bu da geri birleşme olur Market sahibi olarak düşündüğümde ileri birleşme tedarikçiyi geri birleşme ise beni güçlendirir
4 Alıcıların gücü: Üretilen ürünün ne dek satılabileceğinin hesaplanması belki de bu maddenin en önemli hususudur Eğer bir tv üreticisi isem ben benzer ürünü tek seferde 1000 tane satabilirken perakende satmak yapan firmalar herkese 1 tane satabilirler Bu da herif miktarı olarak açıklanabilir Tv üreticisi iken alıcı gücüm yüksek lakin perakende satıcı için bana tarafından tip gücü düşüktür
Müşterinin mahsul hakkında ancak bilgisi: Herif ürünümü alırken onu ne kadar tanıyor? artı ve eksilerine ne dek hakim? piyasa içinde ama diğer ürünleri ne değin tanıyor? sorularının cevabını içinde bulunduran maddedir Herif benim ürünümü ve karşı taraf ürünleri ne değin iyi tanırsa o kadar dinç duruma geçer
*Fiyat hassasiyeti: Bir ürünün fiyatı arttığında müşteri onu almaktan vazgeçiyorsa burada fiyat hassasiyetinden bahsedilebilir Bu koşul müşterinin firma aleyhinde güçlülüğünü sergiler
5 Antre Engeli :
Ülkesel yönetim politikaları eğer benim sektöre girmemi zorlaştırıyorsa sıkı vergiler ve sözde ekstra maliyetlerle beni zorluyorsa burada giriş engelinden bahsedilebilir Bir başka giriş engeli ise Idareli ölçüdür eğer karşı taraf işyeri ile aynı ürünü daha ucuza üretiyorsam ekonomik olarak daha kuvvetli olduğumu kanıtlarım
Yayılma erişimi bu konu altında incelenebilecek bir diğer önemli maddedir Eğer bir firma ürününü rahat olarak baştan satışa sunabiliyorsa bunu öteki firmalar da kolaylıkla yapacaktır ve bu durum antre engelini düşürür