Psikososyal Gelişim Kuramı ve Evreleri

Erikson, benlik gelişimini insan yaşamının tümünü kapsayan bir süreç olarak ele almış, dönemlerin temel özelliklerini, sorun ve bunalımlarını sıradan ve normal olmayan şahsiyet gekişimine tarafından tanımlamış ve sekiz evreye ayırmıştır Evrelerin adı, her evreye özgü Psikososyal bunalıma verilen tanımlardan gelmektedir Ego, bu evrelerde bazı gelişimleri tamamlar, sorun çözer ve evrenin karakteristiğinden kaynaklanan krizi aşmaya çalışır Tekrar her evrede bir olumlu ego öğesi ve bunun bir karşıtı bulunmaktadır Bu evreler şunlardır:
1 Temel Güvene Karşın Güvensizlik (01 yaş)
Bu dönem bazı özellikler sahip ilk benlik duygularının temelinin atıldığı, anneçocuk ilişkisine dayanan bir ilk bebeklik dönemidir Bebeğin maddi ve psikolojik ihtiyaçlarının yeterince karşılanması ve bu işlevlerdeki uyum ve kolaylık; iyilik, güvenlik gibi duyguları kazanmasına sağlıklı bir birey olma yolunda açılış oluşturmaktadır Güven duygusu, anneçocuk ilişkisindeki devamlılık ve tutarlılık ile içselleştirilmektedir Etkileşim, almaverme sürecinde iki taraflı düzen ve dengeyi sağlamaktadır Bebek zihnindeki imgesel birey ile, bakımını gerçekleştiren birey arasındaki tutarlılık ve benzerlik temel güven duygusunu oluşturur Güven duygusunun niceliği ise duygu,sezgi ve algı boyutunda bu ilişkiye bağlıdır Erikson ’a tarafından dinlerin temelini oluşturan tanrıya inanç olgusu da bu annebebek arasındaki etkileşimde saklıdır Bu dönem iyi atlatılamazsa sağlıksız bir gelişim sonucu hiddet, karamsarlık, ümidini yitirme ve çocuk şizofrenisi ortaya çıkabilmektedir İleri yaşlarda içe kapanıklılık, depresif kişilik, sigaraiçkiuyuşturucu bağımlılığı ortaya çıkabilmektedir
2 Özerkliğe Rağmen Utanç ve Şüphe (12 yaş)
Bu dönemin özelliği anal kasların olgunlaşması sonucu idrar ve dışkılama işlevi artık çocuğun kendi isteğine ast ülkü gelmiştir Yani çocuk boşaltım ihtiyacını isterse tutabilir, isterse bırakabilir Böyle birbirine aleyhinde iki istek ve tavır eğitimi ortaya çıkar Bu dönemde çocuk kendisinin de yapabileceği bir şeyler olduğunu, her şeyinin başkaları göre karşılanmadığını ayrım eder Eğer iyi bir tuvalet eğitimi veerilmezse ileride koskocoman sorunlar ortaya çıkabilir Katı bir tuvalet eğitimi cimrilik, bütün tersi bir tuvalet eğitimi savurganlık alışkanlığını ilerki yaşlarda başlatacaktır
3 Girişimciliğe Karşı Suçluluk (35 yaş)
Bu dönemin özelliği; oyun, cinsiyet, devinsel çatışmanın algılandığı bir dönemdir Cinsel ilgileri ve çocuksu eylemleri yüzünden korkutulan, cezalandırılan çocuk zamanla suçluluk duygularıyla örülü bir üst ego geliştirir Bu üstteki ego bazılarında ilkel, katı ve zalim olabilir Üstteki ego çocukta korkak, uysal, pasif, bağımlı ve girişim duygusundan mahrum kişilik özelliklerinin oluşumunu olası kılabilir Bu dönemin iyi geçirilememesi psikosomatik bozukluklara, cinsel kuvvetsizlik ve yetersizlik duyguları ile histerik kısıtlanma belirtilerine yol açabilir
4 Çalışkanlığa Rağmen Bayağılık Duygusu (611 yaş)
Okul çağı dönemidir Sigmund Freud ’un gizil dönemi ile örtüşür Çocuk mektep, aile ve öteki sosyal konularla ilgili beklendik sorumluluk sahibi davranışları yerine getirmeye başlar Fakat sosyal etkileşiminde ebeveyn ve öteki yetişkinlerin tutum ve davranışlarının etkisiyle değerlilik veya aşağılık duygusu ön plana çıkar Burada bu duyguların oturmuş hale gelme ihtimali vardır Bu dönem iyi geçirilmemişse kişide bağımlı, utangaç, bayağılık, yetersizlik ve özgüven eksikliği olur ve bu büyük bir sorundur
5 Kimliğe Rağmen Kimlik Karmaşası (1219 yaş)
Erinlik, orta ve son ergenliği kapsayan bu dönemde ergen sosyal rol, statü, mesleki hazırlık, mesleki konumu ve cinsel kimliği bitirme evresidir Çocukluktan yetişkinliğe geçişte benlik geliştirmek önemlidir Kimlik karmaşası ruhsal çöküntü, fazla taşkınlık, antisosyal ve suça yönelik davranışlar, madde bağımlılığı ve hatta şizofreniye aynı belirtilerle ortaya çıkabilir
6 Yakınlığa Karşısında Mesafe (20 ve 30 ’lu yaşlar)
Genç reşitlik dönemi olan bu süreçte kişi sosyalleşme, sosyal rol ve statü kazanma sonucu insan ilişkilerinde daha başarılıdır Erikson ’a göre karşı cinsle ilişkiler, aile kurma, güven duygusunu paylaşma, iş, üreme, verimlilik, sevinç, eğlenme gibi hedefler olmalıdır Eğer bunlar olmazsa insan yalnız kalır Yalnızlık duygusu bireyi anlamlı yakın ilişkilere gitmektense çevreden itilmişliğe yöneltir fakat bu durum manâlı kişilik sorunlarına neden olur
7 Üretkenliğe Karşın Durgunluk (40 ve 50 ’li yaşlar)
Yetişkinlik döneminde benliğin gelişimi, rol ve sorumlulukların pekişmesiyle bireyin imalatçı, verimli, yaratıcı ve yaşama yan olması, çocuk yetiştirme ve gelecek kuşaklara rehberlik etme görevlerini benimsemeleri yaşamsal hedefleri haline gelir Bu dönem imal yapabilmeyi ve yaratıcılığı birlikte içermektedir Bu durumların tersi olursa durgunluk, şehvetli yoksunluk ve orta yaş çökkünlüklerine neden olabilir
8 Ego Bütünlüğüne Karşın Çaresizlik (60 yaş ve üzeri)
Ihtiyarlık döneminde birey ego bütünlüğünü tamamlamayı hedefler Bu dönemin en manâlı özelliği geçmişinden belirli olmaktır Geçmişinden pişman olmayan bireyler olağan yaşamına hiç ölmeyecekmiş gibi devam ederler Geçmişi pişmanlıklarla dolu olanlar ise ölüm korkusu duygusu ağır basar ve çok huzursuz bir dönemdir Bu dönemin diğer bir özelliği ise ibadetlerin artmasıdır