Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Pusulanın Gercek Tarihi
Coğrafya dersinde, globalleşen dunyada, deniz ticaret yollarının onemini işliyorduk Ders esnasında tarihi bir haritada deniz yollarını gostererek, Afrika'yı dolaşan ilk denizci Vasco de Gama`nın Hindistan'ı keşfetmesinin Muslumanlar acısından doğru olmadığını soyledim Bunun uzerine bir talebemden hic beklemediğim bir tepki aldım: Oğretmenim, bize bunları anlatıyorsunuz; ama doğru olduğunu nereden bileceğiz?
Şaşkınlığımı uzerimden attıktan sonra izah etmeye calıştım Her ne kadar Vasco de Gama`nın Afrika kıtasını ilk defa deniz yoluyla guneyden keşfettiği soylense de, bu ancak Avrupalıların bakış acısından doğru olabilir
Muslumanların coğrafya tarihine bakıldığında, hic de boyle olmadığı kolaylıkla anlaşılır Zira sozkonusu deniz yolu Muslumanlar tarafından zaten bilinmekteydi ve o zamanlar Fas`tan Hindistan`a kadar deniz seferleri ve ticareti yapılmaktaydı Oyleyse Vasco de Gama bilinen bir deniz yolunu nasıl keşfetmiş olabilirdi? Ayrıca Vasco de Gama'ya bu seyahatinde Musluman denizcilerin Hindistan`ın guneybatısında bulunan Calicut şehrine kadar eşlik ettiği de biliniyor Ustelik yuzyıllar once Muslumanların hakimiyetinde bulunan Guney Hindistan bolgesine değişik Turk boylarının da goc ettiği tarih kitaplarında yer alıyor
Bu misal, bize talebelerin resmi tarih dışındaki bilgileri kabullenmede ne kadar zorlandıklarını gostermektedir Bilindiği gibi tarih şuuru ozellikle cocuk ve genclerin kimlik gelişiminde onemli bir yere sahiptir Maalesef gunumuzde hala belli olcude, Batı'nın bizim tarihimiz hakkında yazdıklarının tesiri altındayız Hangi toplum kesiminden olursak olalım, kendi tarih ve kulturumuze, şuurlu veya şuursuz şekilde bir oryantalist gibi yaklaşıyoruz
Bir sonraki derste talebelere Fuat Sezgin Hoca'nın İslam`da Bilim ve Teknikisimli eserinin 1 ve 3 cildini tanıttım Fuat Hoca'nın eserleri, coğrafya ve denizcilik hakkında da ezber bozan bilgiler ihtiva etmekteydi
Boyle bir tarih yanılgısını pusula misalinde de gorebiliriz Bilindiği gibi pusulanın icadı ve geliştirilmesi, insanlık tarihinde onemli bir yere sahiptir Fuat Sezgin Hoca'nın değişik eserlerinde gosterdiği gibi, gunumuzde globalleşme dediğimiz surecin temellerini oluşturan Ortacağ'daki deniz seferlerinin, haritaların, seyrusefer tekniklerinin gelişiminde Muslumanlar anahtar rol ustlenmiştir Aynı zamanda pusulanın tarihi, gunumuzun tarih anlayışına da ışık tutmaktadır
Muslumanların denizcilikteki tecrubeleri ve icatları olmasaydı, dunya ticareti Ortacağ'dan itibaren hızla gelişemez, yeni kıtaların keşifleri tarihte olduğu gibi gercekleşemezdi Muhtemelen gelişmeler daha gec tarihlerde vuku bulurdu
Pusulanın tarihi
Pusulanın icadından once, denizciler, seyruseferde yonlerini, yıldızları, ruzgarı, guneşi, sahilleri takip ederek belirliyorlardı Genellikle hava şartlarından dolayı kışın deniz seferine cıkılamıyordu Pusulanın geliştirilmesiyle guneşten, aydınlık ve karanlıktan, bulutlu gokyuzunden daha bağımsız bir şekilde yon belirleme imkanlarına ulaşıldı Artık kışları bile deniz yolculuğu yapılabiliyordu
Pusulayı MO 3 yuzyılda Cinlilerin icat ettiği kabul edilir Cinlilerin Magnetitin (Mıknatıs taşının) ozelliğini, yon gostermesini keşfettikleri doğrudur Ama bunu yon belirlemekten ziyade fengshuiicin kullanıyorlardı Fengshui, insanın cevresiyle uyum icinde yaşamasını esas alan eski bir Cin oğretisidir Tarihi kaynaklarda Cinlilerin pusulayı ancak 11 yuzyıldan itibaren seyruseferler icin kullandıkları gorulmektedir Mıknatıs taşının pusula şeklinde kullanımını yabancılardanoğrendikleri rivayet edilir Bu pusula, balık şeklinde bir tahta uzerine oturtulmuş bir mıknatıs taşından ibaret ve suda yuzen bir alettir Bu pusula, daha sonra geliştirilmiş pusulalara kıyasla ilkeldi ve dış faktorlere acıktı Boyle bir pusula yon belirlemede onemli bir yardımcıydı; ancak asıl yonler yine ruzgarlar yoluyla tespit ediliyordu
Yukarıda sozu edilen bu yabancılarınMuslumanAraplar olması cok yuksek ihtimaldir Cunku 11 yuzyılda Araplar, Hint Okyanusu ve Cin arasında deniz ticaretini kontrol ediyorlardı Avrupalılar, bilhassa Portekizliler, Cinlilerle irtibata gectiklerinde, kendi pusulalarının onlarınkinden daha iyi olduğunu soyluyorlardı
Bu yaygın kanaate rağmen Avrupa tarihinde mıknatıslı pusulanın icadıyla alakalı halen değişik rivayetler vardır: Pusulayı, Guney İtalya`da Amalfi liman kentinde yaşamış olduğu soylenen Flavio Gioia isimli bir şahsın 1302 yılında icat ettiği soylenir Halbuki bu şahsın tarihteki varlığı (İtalya`da) halen tartışılmalıdır Bilindiği gibi Ortacağ'da İtalya, Doğu'dan Avrupa'ya intikal eden bilginin onemli merkezlerinden biriydi
Başka bir rivayete gore, mıknatıslı pusulanın mucidi olarak Petrus Peregrinus gosterilir Bu kişi, 1269'da asker olarak Guney İtalya`da bulunduğu sırada yazdığı bir mektupta, manyetik pusulanın iki ceşidini (yuzer ve iğne pusula) tarif etmektedir Peregrinus`un Epistola de magneteismindeki eserinde, Arapca sayılarla cizilmiş bir pusula gorulur Bu eser, Avrupa'daki butun manyetizma ve pusula uzerine yurutulen araştırmaların temeli kabul edilir Kendisi aynı zamanda unlu bilim adamı Roger Bacon`un oğretmenidir Fuat Sezgin Hoca'ya gore; tarif edilen gelişmiş pusula modeli, kaynak gosterilmeden, Yemenli hukumdar alMalik al Asraf'ın‚ Risalat atTasa' eserinden alınmıştır Bu bilgilerin Haclı Seferleri esnasında elde edildiği tahmin edilmektedir Cunku Peregrinus`un anlattığı bu pusulalar, Avrupa`da o zamana kadar ne duyulmuş ne de kullanılmıştır
Manyetik pusulanın gelişiminde Avrupalıların istifade ettiği, ama kaynak gostermediği en onemli şahıslardan birisi de İbn Macid`dir İbn Macid (1421–1500), gunumuzdeki Birleşik Arap Emirlikleri coğrafyasında yaşamıştır Kendi doneminin en onemli denizcisi kabul edilir Genc yaşından itibaren uzun seneler Arabistan, Hindistan ve Guney Asya arasında bircok deniz seferine katıldığından hem teorik hem de pratik olarak denizcilikle ilgilenmiştir Eserlerinde pusulanın denizcilikteki rolunu ve pusulanın nasıl geliştirildiğini gorebilmekteyiz Pusulayı yon belirlemenin yanısıra, denizdeki mesafeleri olcmede, mevcut haritaları duzenleme ve tashih etmede de kullanmıştır Bu haritaların değişik yollarla Avrupa`ya ulaştığı bilinmektedir
Manyetik pusulanın Musluman Arap denizciler tarafından kullanıldığını, en azından geliştirildiğini ceşitli Portekiz kaynakları da acıkca belirtir Hieronimus Osorius (1506–1560) pusulada uc gelişim basamağından bahseder Tarif ettiği ve daha sonra kardanoolarak isimlendirilen ucuncu pusula, 32 kısma ayrılmakta; pusula diski, alt taraftan kendini taşıyan manyetik bir iğne ile birlikte donmekte ve denizin hareketlerinden asla etkilenmemektedir 20 yuzyıla kadar kullanılan bu pusula modeli, İbn Macid`in pusulasına benzemektedir
Muslumanların katkıları bilinmesine rağmen, Batı'nın bilim tarihindeki bircok icat ve keşfi kendine mal etmesi kabul edilebilir bir durum değildir Maalesef bu tur yaklaşımlar, sadece bilim tarihinde değil, bircok alanda da gorulmektedir
imagespusulaningercektarihi5af70d059ce2c
Coğrafya dersinde, globalleşen dunyada, deniz ticaret yollarının onemini işliyorduk Ders esnasında tarihi bir haritada deniz yollarını gostererek, Afrika'yı dolaşan ilk denizci Vasco de Gama`nın Hindistan'ı keşfetmesinin Muslumanlar acısından doğru olmadığını soyledim Bunun uzerine bir talebemden hic beklemediğim bir tepki aldım: Oğretmenim, bize bunları anlatıyorsunuz; ama doğru olduğunu nereden bileceğiz?
Şaşkınlığımı uzerimden attıktan sonra izah etmeye calıştım Her ne kadar Vasco de Gama`nın Afrika kıtasını ilk defa deniz yoluyla guneyden keşfettiği soylense de, bu ancak Avrupalıların bakış acısından doğru olabilir
Muslumanların coğrafya tarihine bakıldığında, hic de boyle olmadığı kolaylıkla anlaşılır Zira sozkonusu deniz yolu Muslumanlar tarafından zaten bilinmekteydi ve o zamanlar Fas`tan Hindistan`a kadar deniz seferleri ve ticareti yapılmaktaydı Oyleyse Vasco de Gama bilinen bir deniz yolunu nasıl keşfetmiş olabilirdi? Ayrıca Vasco de Gama'ya bu seyahatinde Musluman denizcilerin Hindistan`ın guneybatısında bulunan Calicut şehrine kadar eşlik ettiği de biliniyor Ustelik yuzyıllar once Muslumanların hakimiyetinde bulunan Guney Hindistan bolgesine değişik Turk boylarının da goc ettiği tarih kitaplarında yer alıyor
Bu misal, bize talebelerin resmi tarih dışındaki bilgileri kabullenmede ne kadar zorlandıklarını gostermektedir Bilindiği gibi tarih şuuru ozellikle cocuk ve genclerin kimlik gelişiminde onemli bir yere sahiptir Maalesef gunumuzde hala belli olcude, Batı'nın bizim tarihimiz hakkında yazdıklarının tesiri altındayız Hangi toplum kesiminden olursak olalım, kendi tarih ve kulturumuze, şuurlu veya şuursuz şekilde bir oryantalist gibi yaklaşıyoruz
Bir sonraki derste talebelere Fuat Sezgin Hoca'nın İslam`da Bilim ve Teknikisimli eserinin 1 ve 3 cildini tanıttım Fuat Hoca'nın eserleri, coğrafya ve denizcilik hakkında da ezber bozan bilgiler ihtiva etmekteydi
Boyle bir tarih yanılgısını pusula misalinde de gorebiliriz Bilindiği gibi pusulanın icadı ve geliştirilmesi, insanlık tarihinde onemli bir yere sahiptir Fuat Sezgin Hoca'nın değişik eserlerinde gosterdiği gibi, gunumuzde globalleşme dediğimiz surecin temellerini oluşturan Ortacağ'daki deniz seferlerinin, haritaların, seyrusefer tekniklerinin gelişiminde Muslumanlar anahtar rol ustlenmiştir Aynı zamanda pusulanın tarihi, gunumuzun tarih anlayışına da ışık tutmaktadır
Muslumanların denizcilikteki tecrubeleri ve icatları olmasaydı, dunya ticareti Ortacağ'dan itibaren hızla gelişemez, yeni kıtaların keşifleri tarihte olduğu gibi gercekleşemezdi Muhtemelen gelişmeler daha gec tarihlerde vuku bulurdu
Pusulanın tarihi
Pusulanın icadından once, denizciler, seyruseferde yonlerini, yıldızları, ruzgarı, guneşi, sahilleri takip ederek belirliyorlardı Genellikle hava şartlarından dolayı kışın deniz seferine cıkılamıyordu Pusulanın geliştirilmesiyle guneşten, aydınlık ve karanlıktan, bulutlu gokyuzunden daha bağımsız bir şekilde yon belirleme imkanlarına ulaşıldı Artık kışları bile deniz yolculuğu yapılabiliyordu
Pusulayı MO 3 yuzyılda Cinlilerin icat ettiği kabul edilir Cinlilerin Magnetitin (Mıknatıs taşının) ozelliğini, yon gostermesini keşfettikleri doğrudur Ama bunu yon belirlemekten ziyade fengshuiicin kullanıyorlardı Fengshui, insanın cevresiyle uyum icinde yaşamasını esas alan eski bir Cin oğretisidir Tarihi kaynaklarda Cinlilerin pusulayı ancak 11 yuzyıldan itibaren seyruseferler icin kullandıkları gorulmektedir Mıknatıs taşının pusula şeklinde kullanımını yabancılardanoğrendikleri rivayet edilir Bu pusula, balık şeklinde bir tahta uzerine oturtulmuş bir mıknatıs taşından ibaret ve suda yuzen bir alettir Bu pusula, daha sonra geliştirilmiş pusulalara kıyasla ilkeldi ve dış faktorlere acıktı Boyle bir pusula yon belirlemede onemli bir yardımcıydı; ancak asıl yonler yine ruzgarlar yoluyla tespit ediliyordu
Yukarıda sozu edilen bu yabancılarınMuslumanAraplar olması cok yuksek ihtimaldir Cunku 11 yuzyılda Araplar, Hint Okyanusu ve Cin arasında deniz ticaretini kontrol ediyorlardı Avrupalılar, bilhassa Portekizliler, Cinlilerle irtibata gectiklerinde, kendi pusulalarının onlarınkinden daha iyi olduğunu soyluyorlardı
Bu yaygın kanaate rağmen Avrupa tarihinde mıknatıslı pusulanın icadıyla alakalı halen değişik rivayetler vardır: Pusulayı, Guney İtalya`da Amalfi liman kentinde yaşamış olduğu soylenen Flavio Gioia isimli bir şahsın 1302 yılında icat ettiği soylenir Halbuki bu şahsın tarihteki varlığı (İtalya`da) halen tartışılmalıdır Bilindiği gibi Ortacağ'da İtalya, Doğu'dan Avrupa'ya intikal eden bilginin onemli merkezlerinden biriydi
Başka bir rivayete gore, mıknatıslı pusulanın mucidi olarak Petrus Peregrinus gosterilir Bu kişi, 1269'da asker olarak Guney İtalya`da bulunduğu sırada yazdığı bir mektupta, manyetik pusulanın iki ceşidini (yuzer ve iğne pusula) tarif etmektedir Peregrinus`un Epistola de magneteismindeki eserinde, Arapca sayılarla cizilmiş bir pusula gorulur Bu eser, Avrupa'daki butun manyetizma ve pusula uzerine yurutulen araştırmaların temeli kabul edilir Kendisi aynı zamanda unlu bilim adamı Roger Bacon`un oğretmenidir Fuat Sezgin Hoca'ya gore; tarif edilen gelişmiş pusula modeli, kaynak gosterilmeden, Yemenli hukumdar alMalik al Asraf'ın‚ Risalat atTasa' eserinden alınmıştır Bu bilgilerin Haclı Seferleri esnasında elde edildiği tahmin edilmektedir Cunku Peregrinus`un anlattığı bu pusulalar, Avrupa`da o zamana kadar ne duyulmuş ne de kullanılmıştır
Manyetik pusulanın gelişiminde Avrupalıların istifade ettiği, ama kaynak gostermediği en onemli şahıslardan birisi de İbn Macid`dir İbn Macid (1421–1500), gunumuzdeki Birleşik Arap Emirlikleri coğrafyasında yaşamıştır Kendi doneminin en onemli denizcisi kabul edilir Genc yaşından itibaren uzun seneler Arabistan, Hindistan ve Guney Asya arasında bircok deniz seferine katıldığından hem teorik hem de pratik olarak denizcilikle ilgilenmiştir Eserlerinde pusulanın denizcilikteki rolunu ve pusulanın nasıl geliştirildiğini gorebilmekteyiz Pusulayı yon belirlemenin yanısıra, denizdeki mesafeleri olcmede, mevcut haritaları duzenleme ve tashih etmede de kullanmıştır Bu haritaların değişik yollarla Avrupa`ya ulaştığı bilinmektedir
Manyetik pusulanın Musluman Arap denizciler tarafından kullanıldığını, en azından geliştirildiğini ceşitli Portekiz kaynakları da acıkca belirtir Hieronimus Osorius (1506–1560) pusulada uc gelişim basamağından bahseder Tarif ettiği ve daha sonra kardanoolarak isimlendirilen ucuncu pusula, 32 kısma ayrılmakta; pusula diski, alt taraftan kendini taşıyan manyetik bir iğne ile birlikte donmekte ve denizin hareketlerinden asla etkilenmemektedir 20 yuzyıla kadar kullanılan bu pusula modeli, İbn Macid`in pusulasına benzemektedir
Muslumanların katkıları bilinmesine rağmen, Batı'nın bilim tarihindeki bircok icat ve keşfi kendine mal etmesi kabul edilebilir bir durum değildir Maalesef bu tur yaklaşımlar, sadece bilim tarihinde değil, bircok alanda da gorulmektedir
imagespusulaningercektarihi5af70d059ce2c
